Η Πράξη 209/2025 του ΣΤ’ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου έκρινε ότι κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης μεταξύ της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας και του οικονομικού φορέα για την «Προμήθεια και Εγκατάσταση ενός (1) Συστήματος Υδρογόνου, Φωτοβολταϊκής εγκατάστασης, Φορτιστή, Σταθμού Ανεφοδιασμού Υδρογόνου και δύο (2) οχημάτων υδρογόνου» (συνολικής αξίας 2.147.425,00 ευρώ άνευ ΦΠΑ). Διαπιστώθηκαν ουσιώδεις νομικές πλημμέλειες όπως: α) Ασάφεια στον προσδιορισμό του οικονομικού αντικειμένου και μη τεκμηρίωση της προϋπολογιζόμενης δαπάνης του Τμήματος 1. β) Έλλειψη ωριμότητας της ανάθεσης, καθώς η χωροθέτηση του πρατηρίου υδρογόνου ήταν ενδεικτική και δεν είχε εκκινήσει η διαδικασία αδειοδότησης. γ) Θέσπιση μη νόμιμου όρου τεχνικής/επαγγελματικής ικανότητας που απαιτούσε εμπειρία αποκλειστικά από δημόσιους φορείς, περιορίζοντας τον ανταγωνισμό. Λόγω των πλημμελειών του Τμήματος 1, κωλύεται συνολικά η σύμβαση, συμπεριλαμβανομένου του Τμήματος 2 (οχήματα), λόγω του παρακολουθηματικού χαρακτήρα του.

Η απόφαση 1092/2025 του Ελεγκτικού Συνεδρίου απέρριψε την προσφυγή του Δήμου Κομοτηνής κατά της Πράξης 15/2025 της Επιτρόπου στην Π.Ε. Ροδόπης, η οποία έκρινε ότι κωλύεται η υπογραφή σύμβασης λειτουργικής χρονομίσθωσης εννέα οχημάτων. Το Δικαστήριο έκανε δεκτούς τους ισχυρισμούς του Δήμου σχετικά με τη σκοπιμότητα της προμήθειας και την ενιαία δημοπράτηση της σύμβασης. Ωστόσο, έκρινε βάσιμο τον τρίτο διακωλυτικό λόγο, ο οποίος αφορούσε τη μη νόμιμη απόδειξη της τεχνικής και επαγγελματικής ικανότητας της μοναδικής αναδόχου εταιρείας, καθώς δεν απέδειξε την εκτέλεση σύμβασης με το απαιτούμενο ποσό ούτε δήλωσε νόμιμα τον τρίτο φορέα που θα της παρείχε την ικανότητα συνεργείου (αν και υπήρξε μειοψηφία για το πρώτο σκέλος). Κατά συνέπεια, η προσφυγή απορρίφθηκε.

Δράσεις για τη χωριστή συλλογή και μεταφορά των παραγόμενων αστικών βιοαποβλήτων.(...) Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις νομικές σκέψεις που προηγήθηκαν, το Τμήμα κρίνει ότι ο Δήμος Καλλιθέας έχει αυτοτελή αρμοδιότητα για την προμήθεια και εγκατάσταση των υπό προμήθεια γωνιών ανακύκλωσης και, συνακόλουθα, νομίμως αναλαμβάνει τη σχετική δαπάνη, η δε αρμοδιότητά του αυτή δεν αναιρείται από την υπογραφή συμβάσεων μεταξύ αυτού και των εταιρειών «ΕΕΑΑ Α.Ε.» και «…Α.Ε.» καθόσον το αντικείμενο αυτών αφορά την εναλλακτική διαχείριση των αποβλήτων συσκευασιών και όχι το σύστημα εγκατάστασης Πράσινων Σημείων και Γωνιών Ανακύκλωσης για τη διαχείριση των δημοτικών αποβλήτων, στα οποία περιλαμβάνονται, σύμφωνα με το Παράρτημα VI του ν. 4819, και οι συσκευασίες, και το οποίο παραμένει στην αρμοδιότητα των Δήμων. Αρμοδιότητα που δεν αναιρείται, εξάλλου, ούτε από τις διατάξεις του άρθρου 27 παρ. 1 του ν. 4819/2021, που προβλέπουν το σύστημα εναλλακτικής διαχείρισης (συλλογής και διαλογής) ανακυκλώσιμων αποβλήτων στις σχολικές μονάδες, αρμοδιότητας των οικείων ΣΣΕΔ, που είναι διαφορετικό, κατά τα προεκτεθέντα, από αυτό των Γωνιών Ανακύκλωσης. Επομένως, νομίμως επιβαρύνθηκε ο προσφεύγων Δήμος, μέσω της δημόσιας χρηματοδότησής του από το Πρόγραμμα «Αντώνης Τρίτσης», με τις δαπάνες αγοράς των ειδών της ελεγχόμενης προμήθειας και νομίμως ενέκρινε τη δημοπράτηση της προμήθειας αυτής (βλ. Έβδ. Τμ. 1100/2024 σκ. 16.2, 1032/2024 σκ. 7, 895/2024 σκ. 22, 894/2024 σκ. 19).	Όπως συνάγεται από τις προεκτεθείσες διατάξεις των άρθρων 45 και 49 του ν. 4412/2016 και όπως ορθά δέχτηκε το Κλιμάκιο, στον φάκελο εκάστης δημόσιας σύμβασης προμηθειών ή/και υπηρεσιών θα πρέπει να περιλαμβάνονται όλες οι προβλεπόμενες μελέτες, εγκρίσεις ή γνωμοδοτήσεις που αφορούν τα προς προμήθεια είδη, καθόσον αυτές αποτελούν στοιχείο ωριμότητας αυτής, ήτοι προαπαιτούμενο για την έναρξη της διαδικασίας ανάθεσής της. Τέτοια μελέτη που προβλέπεται από τις οικείες διατάξεις είναι και η τεχνική μελέτη του άρθρου 11 παρ. 9 του ν. 4674/2020, το οποίο απαλλάσσει μεν τους αρμόδιους φορείς από την υποχρέωση λήψης άδειας δόμησης για την εγκατάσταση, μεταξύ άλλων, Πράσινων Γωνιών Ανακύκλωσης, υπό τις προϋποθέσεις, ωστόσο, που τίθενται σε αυτό (ύπαρξη τεχνικής μελέτης, οι ΓΑ να μην υπερβαίνουν σε εμβαδό τα τριάντα (30) τετραγωνικά μέτρα και να καταλείπεται ελεύθερη λωρίδα κυκλοφορίας για τη διέλευση πεζών πλάτους 1,80 μ. τουλάχιστον). Το Δικαστήριο κρίνει ότι οι όροι που τίθενται στις περ. i και v του άρθρου 2.2.14 της διακήρυξης εισάγουν πράγματι ανεπίτρεπτη διάκριση, χωρίς να υφίσταται αποχρών λόγος δημοσίου συμφέροντος που να τη δικαιολογεί. Τούτο, ειδικότερα, διότι οι σχετικοί περιορισμοί ως προς την εμπειρία των διαγωνιζόμενων ή του στελέχους παρίστανται δυσανάλογοι σε σχέση με τον σκοπό, για τον οποίο θεσπίστηκαν, δοθέντος ότι αυτός μπορεί να επιτευχθεί εξίσου αποτελεσματικά και με λιγότερο περιοριστικό για την ανάπτυξη του ανταγωνισμού τρόπο.	Για τους λόγους αυτούς.Συνεκδικάζει τις προσφυγές ανάκλησης.Δέχεται την προσφυγή ανάκλησης της εταιρείας με την επωνυμία «..Μονοπρόσωπη Ανώνυμη Εταιρεία».Δέχεται την προσφυγή ανάκλησης του Δήμου Καλλιθέας και την υπέρ αυτής ασκηθείσα παρέμβαση της εταιρείας με την επωνυμία «..».Ανακαλεί τη 289/2024 Πράξη του Στ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Ανάπτυξη της υπαίθρου-αγροτική οδοποιία.(...)Περαιτέρω, λόγω της εσφαλμένης δημοπράτησης του ελεγχόμενου έργου ως προμήθειας και της συνεπακόλουθης μη νόμιμης συνολικής απόκλισης της διακήρυξης και των λοιπών τευχών της δημοπράτησης  από τους όρους των ισχυόντων κατά τον κρίσιμο χρόνο πρότυπων τευχών ανοικτής διαδικασίας για τη σύναψη συμβάσεων έργων με κριτήριο κατακύρωσης την πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά με βάση την τιμή (βλ. και άρθρο 53 παρ. 5 του ν.4412/2016, αλλά και τις προεκτεθείσες διατάξεις του ίδιου νόμου που ισχύουν ειδικότερα για τις συμβάσεις έργων), τίθενται ζητήματα ωριμότητας του έργου, εφόσον δεν υπάρχει εφαρμογή εξειδικευμένης-εμπεριστατωμένης τεχνικής μελέτης του έργου αυτού, με τη χρήση τεχνικών γνώσεων και μεθόδων, διακινδυνεύοντας έτσι την ποιότητα εκτέλεσής του. Απότοκη δε συνέπεια όλων των αναφερόμενων στις ανωτέρω σκέψεις ουσιωδών  πλημμελειών της διαδικασίας ήταν η πολύ μικρή συμμετοχή που επιτεύχθηκε, δεδομένου ότι μόλις δύο οικονομικοί φορείς προσήλθαν στον διαγωνισμό για ένα έργο χωρίς ιδιαίτερη τεχνική πολυπλοκότητα και τον μη ευκαταφρόνητο προϋπολογισμό των 5.975.423,60 ευρώ (με ΦΠΑ), με έτερο απότοκο αποτέλεσμα το ελάχιστο ποσοστό έκπτωσης που επετεύχθη, μόλις 1%, ενώ από τα γνωστά στο Κλιμάκιο από προηγούμενες ενέργειες του (βλ. ενδεικτικά, Ε΄ Κλ. 226, 478, 864/2019, 58, 202/2020, 851/2021, 165, 221/2022) για τα έργα αγροτικής οδοποιίας Δήμων υπάρχει μεγαλύτερη συμμετοχή οικονομικών φορέων και οι εκπτώσεις που προσφέρουν οι ανάδοχοι αυτών κινούνται σε ποσοστά από 63% μέχρι 26,66% (βλ. αντίστοιχα, ποσοστά 48,21%, 57,18%, 61,75%, 39,03%, 63%, 41,17%, 38,09%, 26,66%). Για τους λόγους αυτούςΚωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης, μεταξύ του Δήμου ....και του οικονομικού φορέα «….Α.Ε.»

Προμήθεια του είδους Κλίμακες μεθ’ αρπαγίου.(...)	Κατ’ ακολουθίαν, πρέπει να γίνει δεκτή η κρινόμενη προσφυγή αναθεώρησης, να αναθεωρηθεί η προσβαλλόμενη 1697/2023 απόφαση του Εβδόμου Τμήματος και, κατά παραδοχή της προσφυγής ανάκλησης, να ανακληθεί η 400/2023 πράξη του ΣΤ΄ Κλιμακίου, μετά δε την ανάκληση αυτής, το Δικαστήριο αποφαίνεται ότι δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου συμφωνίας – πλαίσιο, μεταξύ του Ελληνικού Δημοσίου διά της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας/Πυροσβεστικό σώμα του Υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας και της εταιρείας με τον διακριτικό τίτλο «..Α.Β.Ε.Ε.», με αντικείμενο την προμήθεια του είδους «Κλίμακες μεθ’ αρπαγίου».Για τους λόγους αυτούςΔέχεται την προσφυγή.Αναθεωρεί την 1697/2923 απόφαση του Εβδόμου Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Δέχεται την προσφυγή ανάκλησης και ανακαλεί την 400/2023 πράξη του ΣΤ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Και Αποφαίνεται ότι δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου συμφωνίας - πλαίσιο, μεταξύ του Ελληνικού Δημοσίου διά της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας/Πυροσβεστικό Σώμα του Υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας και της εταιρείας με τον διακριτικό τίτλο «…Α.Β.Ε.Ε.», με αντικείμενο την προμήθεια του είδους «Κλίμακες μεθ’ αρπαγίου».

Αποκατάσταση ζημιών και εργασίες συντήρησης στον Χ.Υ.Τ.Α.(...). Από τα ανωτέρω, όπως βασίμως προβάλλει ο προσφεύγων, δεν προκύπτει ότι το χρονικό διάστημα που διέδραμε μέχρι να ωριμάσουν οι ενέργειες που έπρεπε να ακολουθηθούν, να εξευρεθούν οι πόροι, να συνταχθεί η μελέτη και να ολοκληρωθεί η διαδικασία της ανάδειξης αναδόχου οφείλονται σε υπαιτιότητα του Δήμου και ολιγωρία του μηχανισμού του, ώστε η επικαλούμενη κατεπείγουσα ανάγκη να μην συμβιβάζεται με την τήρηση των συντετμημένων προθεσμιών υποβολής προσφορών που προβλέπονται για τις (ανοικτές ή κλειστές) διαγωνιστικές διαδικασίες. Συνεπώς, δεν συντρέχει ο σχετικός διακωλυτικός λόγος που διατυπώθηκε με την προσβαλλόμενη πράξη.Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, πρέπει η υπό κρίση προσφυγή να γίνει δεκτή, να ανακληθεί η 2/2023 πράξη της Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου ... και να κριθεί ότι δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου της επίδικης σύμβασης.

ΠΡΟΜΗΘΕΙΕΣ:Με τις υπό κρίση προσφυγές ζητείται η ανάκληση της 60/2021 πράξης της Επιτρόπου στην Υπηρεσία Επιτρόπου ΟΤΑ Ι Περιφέρειας Αττικής του Ελεγκτικού Συνεδρίου, με την οποία κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης ανάμεσα στους ήδη προσφεύγοντες με αντικείμενο «προμήθεια πιλοτικού συστήματος πρόγνωσης υγείας ευπαθών ομάδων λόγω της πανδημίας covid-19».(....)Το Δικαστήριο, κατ’ άρθρο 328 παρ. 5 του ν. 4700/2020, κρίνει ότι για την ασφαλέστερη διάγνωση της υπόθεσης πρέπει να αναβάλει την οριστική του κρίση, προκειμένου, επιμελεία της προσφεύγουσας Περιφέρειας Αττικής, εντός προθεσμίας δεκαπέντε (15) ημερών, να διατυπωθούν οι απόψεις και να παρασχεθούν οι αναγκαίες διευκρινήσεις και να προσκομισθούν τα κρίσιμα έγγραφα αναλυτικώς αναφερόμενα στην προηγούμενη σκέψη (σκ. 17). Αναβάλλει την έκδοση οριστικής απόφασης.

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ:Ζητείται η ανάκληση της 7ΠΣ/2022 πράξης της Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στην Π.Ε. Πιερίας, με την οποία κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης μεταξύ του προσφεύγοντος Δήμου … (…) και της ετερόρρυθμης εταιρείας με την επωνυμία «… ΕΕ» και διακριτικό τίτλο «…», προϋπολογισθείσας δαπάνης 430.000,00 ευρώ (συμπεριλαμβανομένου ΦΠΑ), για την παροχή της υπηρεσίας «Φύλαξη ακτών (Ναυαγοσωστική κάλυψη των ακτών του Δήμου …)».(....)κρίνει ότι πρέπει να ανακληθεί η προσβαλλόμενη πράξη και να υπογραφεί η ελεγχόμενη σύμβαση, υπό τον όρο ότι, ελλείψει ειδικής πρόβλεψης στη διακήρυξη, τα είδη που αφορούν στον εξοπλισμό των ναυαγοσωστών και από τη φύση τους μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε επόμενη ναυαγοσωστική περίοδο (π.χ. απινιδωτές, φορητό φαρμακείο, ναυαγοσωστικό σωσίβιο, σανίδα διάσωσης κλπ.) και δεν συναρτώνται άμεσα με το πρόσωπο του χρήστη τους (π.χ. βατραχοπέδιλα, ένδυμα κολύμβησης κλπ.), θα παραμείνουν μετά τη λήξη της σύμβασης στην κυριότητα του προσφεύγοντος(....)Ανακαλεί την 7ΠΣ/2022 πράξη της Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στην Π.Ε. Πιερίας.

ΠΑΡΟΧΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ: «Ενέργειες προβολής και επικοινωνίας των δράσεων και πολιτικών διαχείρισης στερεών αποβλήτων» Ζητείται η ανάκληση της 377/2021 Πράξης του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου (...)Υπό τα ανωτέρω δεδομένα και σύμφωνα με τις νομικές σκέψεις που προηγήθηκαν, πρέπει να γίνουν δεκτά τα ακόλουθα: Στην ελεγχόμενη σύμβαση –ενόψει της φύσης της (διανοητική εργασία που απαιτεί δημιουργικότητα, εφευρετικότητα, αντίληψη του αντικειμένου) και του σκοπού της, ο οποίος ανάγεται στην εξεύρεση και υλοποίηση της κατάλληλης στρατηγικής επικοινωνίας, ώστε η ανακύκλωση να ενταχθεί στις κοινωνικά αποδεκτές αξίες και πεποιθήσεις (κουλτούρα) και στην καθημερινότητα των κατοίκων της Αττικής, μέσω, ειδικώς και επαρκώς προσδιοριζόμενων, οκτώ (8) διασυνδεόμενων Δράσεων δίδεται η  δυνατότητα να προταθούν διάφορες λύσεις, εντός του πλαισίου της συνολικής προϋπολογιζόμενης δαπάνης, με διαφορετική κατανομή των επιμέρους ποσοτήτων και τιμών των ζητούμενων υπηρεσιών, ενδεχόμενη δε τιμολόγηση κάθε επιμέρους υπηρεσίας, ανεξαρτήτως αν τούτο ήταν εφικτό λόγω της αδυναμίας τυποποίησης των περισσοτέρων εξ αυτών, θα περιόριζε την ελευθερία διαμόρφωσης της προσφοράς των ενδιαφερόμενων οικονομικών φορέων και, συνακόλουθα, τη δυνατότητα να εντοπισθούν οι βέλτιστες δυνατές λύσεις που μπορεί να προσφέρει ο χώρος της διαφημιστικής αγοράς. Στο πλαίσιο αυτό, υπήρχε δυνατότητα ενιαίας μόνο προσφοράς και συνολικού, ως εκ τούτου, προϋπολογισμού της ελεγχόμενης σύμβασης, ενώ η περιγραφή του φυσικού αντικειμένου της στη Διακήρυξη ήταν εκτενής, σαφής και λεπτομερειακή με ανάλυση όλων των τεχνικών προδιαγραφών και με εξαντλητική αναφορά των παραδοτέων από τον ανάδοχο για κάθε μία από τις οκτώ (8) επιμέρους Δράσεις, χωρίς από κανένα ενδιαφερόμενο οικονομικό φορέα να εγερθούν ερωτήματα σχετικά με την κατανόηση του αντικειμένου της. Υπό τις ανωτέρω περιστάσεις, προκύπτει ότι, παρότι δεν προβλέπονται επιμέρους ποσότητες και τιμές μονάδος, το αντικείμενο της ελεγχόμενης σύμβασης διατυπώνεται στη Διακήρυξη με σαφήνεια, ακρίβεια και χωρίς αμφισημία, έτσι ώστε, αφενός μεν μπορούσε να γίνει αντιληπτό στον κύκλο των οικονομικών φορέων που δραστηριοποιούνται στον χώρο της διαφημιστικής αγοράς, ώστε αυτοί να μπορούν να διαμορφώσουν βάσιμες και ανταποκρινόμενες στη πραγματικότητα, ρεαλιστικές προσφορές, αφετέρου δε, σε συνδυασμό με τις σαφείς προβλέψεις αναφορικά με την αξιολόγηση των κατατεθεισών προσφορών, η νομιμότητα των οποίων δεν αμφισβητείται με την προσβαλλόμενη Πράξη, επέτρεπε στην προσφεύγουσα Α.Α. να ελέγξει αποτελεσματικά τη συμφωνία των προσφορών προς τις απαιτήσεις της Διακήρυξης. Επομένως, η προσβαλλόμενη Πράξη δεχόμενη τα αντίθετα εσφαλμένα ερμήνευσε τους όρους της Διακήρυξης της ελεγχόμενης σύμβασης που αφορούν στον προσδιορισμό του οικονομικού της αντικειμένου και ο σχετικός λόγος ανάκλησης, που προβάλλεται με την κρινόμενη προσφυγή, κρίνεται  βάσιμος. Ανακαλεί την 377/2021 Πράξη του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου

ΜΕΛΕΤΕΣ:Ζητείται η ανάκληση της 20/3.12.2021 Πράξης της Επιτρόπου στην Υπηρεσία Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στην Π.Ε. ……., με την οποία κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή δύο (2) σχεδίων συμβάσεων που αφορούσαν στην ανάθεση εκπόνησης των μελετών με τον κοινό τίτλο «Μελέτες αποτύπωσης αρχιτεκτονικών, παθητικής και ενεργητικής πυροπροστασίας σε δώδεκα (12) σχολικές μονάδες του Δήμου ……..», μεταξύ του ως άνω Δήμου και αφενός, για την Ομάδα 1 – σχολικές μονάδες Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, της εταιρείας με την επωνυμία «………….» και αφετέρου, για την Ομάδα 2 – σχολικές μονάδες Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, της εταιρείας με την επωνυμία «…………», εκτιμώμενης αξίας 598.558,32 ευρώ για αμφότερες τις ως άνω ομάδες, πλέον Φ.Π.Α. (ήτοι 303.212,66 ευρώ για την Ομάδα 1 και 295.345,66 ευρώ για την Ομάδα 2)(....)Εξάλλου, με την από 3.3.2021 διακήρυξη ζητείται η εκπόνηση αποκλειστικά και μόνο μελετών αρχιτεκτονικής αποτύπωσης της υφιστάμενης κατάστασης, οι οποίες μάλιστα αμείβονται με μέρος (3/4) της αμοιβής της προμελέτης (η οποία αμείβεται με ποσοστό 35% επί της οριστικής αρχιτεκτονικής μελέτης), έχουν δε προϋπολογιστεί με βάση τις παραδοχές αυτές, σε συμφωνία με την αρχή της οικονομικότητας η οποία δεν παραβιάζεται, όπως εσφαλμένως διαλαμβάνεται στην προσβαλλόμενη Πράξη.Δέχεται την προσφυγή ανάκλησης.