«Δημόσιες συμβάσεις – Άρθρα 43 ΕΚ και 49 ΕΚ – Οδηγία 92/50/ΕΟΚ – Σύναψη δημοσίας συμβάσεως με την ιρλανδική ταχυδρομική υπηρεσία An Post χωρίς προηγούμενη δημοσίευση προκηρύξεως – Διαφάνεια – Βέβαιο διασυνοριακό ενδιαφέρον»

Απόφαση του Δικαστηρίου (δέκατο τμήμα) της 22ας Οκτωβρίου 2015 [αίτηση του Consiglio di Giustizia Amministrativa per la Regione siciliana (Ιταλία) για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως] — Impresa Edilux srl, ως εκπρόσωπος της κοινοπραξίας, Società Italiana Costruzioni e Forniture srl (SICEF) κατά Assessorato Beni Culturali e Identità Siciliana — Servizio Soprintendenza Provincia di Trapani, Assessorato ai Beni Culturali e dell’Identità Siciliana, UREGA — Sezione provinciale di Trapani, Assessorato delle Infrastrutture e della Mobilità della Regione Siciliana (Προδικαστική παραπομπή — Δημόσιες συμβάσεις — Οδηγία 2004/18/ΕΚ — Λόγοι αποκλεισμού από διαγωνισμό — Σύμβαση αξίας υπολειπόμενης του κατώτατου χρηματικού ορίου εφαρμογής της οδηγίας αυτής — Θεμελιώδεις κανόνες της Συνθήκης ΛΕΕ — Δήλωση προσχωρήσεως σε πρωτόκολλο νομιμότητας σχετικού με την πάταξη εγκληματικών δραστηριοτήτων — Αποκλεισμός λόγω μη προσκομίσεως της εν λόγω δηλώσεως — Επιτρέπεται — Αναλογικότητα)

Απόφαση του Δικαστηρίου (δεύτερο τμήμα) της 8ης Σεπτεμβρίου 2016.Ποινική δίκη κατά Domenico Politanò.Αίτηση του Tribunale di Reggio Calabria για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεωςΠροδικαστική παραπομπή – Άρθρο 49 ΣΛΕΕ – Ελευθερία εγκατάστασης – Τυχερά παίγνια – Περιορισμοί – Υπέρτεροι λόγοι γενικού συμφέροντος – Αναλογικότητα – Δημόσιες συμβάσεις – Όροι συμμετοχής σε διαγωνισμό και αξιολόγηση της οικονομικής χρηματοοικονομικής επάρκειας – Αποκλεισμός διαγωνιζομένου επειδή δεν προσκόμισε βεβαιώσεις οικονομικής και χρηματοοικονομικής του επάρκειας από δύο διαφορετικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα – Οδηγία 2004/18/ΕΚ – Άρθρο 47 – Δυνατότητα εφαρμογής τουΥπόθεση C-225/15

ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ (δέκατο τμήμα) της 10ης Ιουλίου 2014  «Προδικαστική παραπομπή — Δημόσιες συμβάσεις — Συμβάσεις των οποίων η αξία υπολείπεται του κατώτατου χρηματικού ορίου που προβλέπει η οδηγία 2004/18/ΕΚ — Άρθρα 49 ΣΛΕΕ και 56 ΣΛΕΕ — Αρχή της αναλογικότητας — Προϋποθέσεις αποκλεισμού από διαδικασία αναθέσεως — Κριτήρια ποιοτικής επιλογής σχετικά με την προσωπική κατάσταση του διαγωνιζομένου — Υποχρεώσεις σχετικά με την καταβολή ασφαλιστικών εισφορών — Έννοια του όρου “σοβαρή παράβαση” — Απόκλιση μεταξύ των οφειλόμενων και των καταβληθέντων ποσών μεγαλύτερη από 100 ευρώ και από το 5 % των οφειλόμενων ποσών»

ΑΠΌΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ (πέμπτο τμήμα) της 16ης Απριλίου 2015 

Για τους λόγους αυτούς, το Δικαστήριο (πέμπτο τμήμα) αποφαίνεται: Το άρθρο 23, παράγραφος 8, της οδηγίας 2004/18/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 31ης Μαρτίου 2004, περί συντονισμού των διαδικασιών σύναψης δημόσιων συμβάσεων έργων, προμηθειών και υπηρεσιών, όπως τροποποιήθηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) 1251/2011 της Επιτροπής, της 30ής Νοεμβρίου 2011, δεν εφαρμόζεται σε δημόσια σύμβαση της οποίας η αξία υπολείπεται του κατώτατου χρηματικού ορίου εφαρμογής που προβλέπει η οδηγία αυτή. Στο πλαίσιο δημόσιας συμβάσεως που δεν υπόκειται στην προαναφερθείσα οδηγία, αλλά εμφανίζει βέβαιο διασυνοριακό ενδιαφέρον, πράγμα το οποίο εναπόκειται στο αιτούν δικαστήριο να ελέγξει, οι θεμελιώδεις κανόνες και οι γενικές αρχές της Συνθήκης, ιδίως οι αρχές της ίσης μεταχειρίσεως και της απαγορεύσεως των διακρίσεων καθώς και η απορρέουσα εξ αυτών υποχρέωση διαφάνειας, πρέπει να ερμηνεύονται υπό την έννοια ότι η αναθέτουσα αρχή δεν δύναται να απορρίψει προσφορά που ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της προκηρύξεως του διαγωνισμού, στηριζόμενη σε λόγους οι οποίοι δεν προβλέπονται στην εν λόγω προκήρυξη.

Για την ανάθεση από την Οικονομική Επιτροπή Δήμου σε δικηγόρο του εξώδικου ή δικαστικού χειρισμού συγκεκριμένων υποθέσεων δεν απαιτείται, σε κάθε περίπτωση, η διενέργεια διαγωνισμού, εφόσον, το μεν, οι σχετικώς συναπτόμενες συμβάσεις για την ανάθεση νομικών υπηρεσιών, στις οποίες περιλαμβάνονται και οι υπηρεσίες εκπροσώπησης ενώπιον δικαστηρίων, δεν παρουσιάζουν βέβαιο διασυνοριακό ενδιαφέρον, το δε, εμπίπτουν στο Παράρτημα ΙΙ Β της Οδηγίας 2004/18, για τη σύναψη των οποίων δεν επιβάλλεται από τον κοινοτικό νομοθέτη η τήρηση οιασδήποτε διαγωνιστικής διαδικασίας. Ανάθεση δε ιδιώτη δικηγόρο.Αίτημα για ανάκληση της 48/2014 του ζ κλιμακίου.Περαιτέρω, η διενέργεια διαγωνισμού για την ανάθεση των εν λόγω συμβάσεων δεν επιβάλλεται ούτε με βάση τις διατάξεις του εθνικού δικαίου, δεδομένου ότι στη διάταξη του άρθρου 72 παρ. 1 περ. ιε΄ του ν. 3852/2010, η οποία εισάγει αυτοτελή και αποκλειστική ρύθμιση ως προς την αρμοδιότητα, τις προϋποθέσεις και τον τρόπο ανάθεσης των ανωτέρω νομικών υπηρεσιών από Δήμο, δεν γίνεται οποιαδήποτε αναφορά στην υποχρέωση διενέργειας διαγωνισμού.

ΔΕΝ ΑΝΑΘΕΩΡΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΙΣ ΕΣ/ΤΜ.ΜΕΙΖ.-ΕΠΤΑΜΕΛΟΥΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ/3410/2014 ΚΑΙ ΕΣ/ΤΜ.ΜΕΙΖ.-ΕΠΤΑΜΕΛΟΥΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ/3411/2014.

Προγραμματική σύμβαση.Με αυτά τα δεδομένα και σύμφωνα με όσα αναφέρθηκαν στις προηγούμενες σκέψεις, το Κλιμάκιο, εκτιμώντας το περιεχόμενο της ελεγχόμενης σύμβασης επί της οποίας ερείδεται η εντελλόμενη με το κρινόμενο χρηματικό ένταλμα δαπάνη, κρίνει ότι, μολονότι αυτή επιγράφεται ως προγραμματική, ωστόσο, δεν εμπίπτει στην έννοια αυτής. Συγκεκριμένα, από το αντικείμενό της και κυρίως από τη διαμόρφωση των υποχρεώσεων των συμβαλλόμενων μερών, προκύπτει ότι δεν πρόκειται για περίπτωση συνεργασίας φορέων που εκκινούν από την ίδια αφετηρία συμφερόντων με σκοπό -με την αλληλοσυμπλήρωση αρμοδιοτήτων ή οικονομικοτεχνικών μέσων- την από κοινού εκτέλεση δημόσιας αποστολής τους. Αντιθέτως, αποβλέπουν η μεν Περιφέρεια -η ουσιώδης συμβολή της οποίας εξαντλείται στην ανάληψη της υποχρέωσης για τη συνολική κάλυψη του συμβατικού κόστους- στην υλοποίηση του αντικειμένου της σύμβασης, το δε ... - ΕΛΚΕ στη λήψη της αντιπαροχής για την εκ μέρους του υλοποίηση του συμβατικού αντικειμένου.  Στην ερμηνευτική αυτήν εκδοχή συνηγορεί, άλλωστε, και η επιβάρυνση του ποσού του προϋπολογισμού της σύμβασης με ΦΠΑ, ο οποίος επιβάλλεται στις δημόσιες συμβάσεις παροχής υπηρεσιών, όχι όμως και στις προγραμματικές συμβάσεις (βλ. Ελ.Συν VII Τμ. πράξη 29/2015, ΚΠΕΔ στο VIIΤμ. πράξη 81/2016, 350/2015)....Εκ των ανωτέρω παρέπεται ότι η ανωτέρω σύμβαση αποτελεί, κατ’ ορθή νομική εκτίμηση αυτής, εξ επαχθούς αιτίας δημόσια σύμβαση παροχής υπηρεσιών. Η ανάθεση, ωστόσο, αυτής, για την οποία, σημειωτέον, δεν προκύπτει βέβαιο διασυνοριακό ενδιαφέρον ενόψει των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της (εργαστηριακοί έλεγχοι μια ή και δύο φορές την εβδομάδα σε διαπιστευμένο εργαστήριο) και της χαμηλής της αξίας (βλ. ενδεικτικώς ως προς τα κριτήρια για κρίση περί του βέβαιου του διασυνοριακού ενδιαφέροντος μιας δημόσιας σύμβασης ΔΕΕ απόφαση της 6.10.2016, C-318/2015, σκ. 20 και εκεί παραπεμπόμενη νομολογία), νομίμως μπορούσε να γίνει απευθείας. (συγγνωστή πλάνη)

«Παράβαση κράτους μέλους – Οδηγία 2004/18/ΕΚ – Διαδικασίες συνάψεως δημοσίων συμβάσεων – Σύναψη συμβάσεως παροχής υπηρεσιών διερμηνείας και μεταφράσεως – Υπηρεσίες εμπίπτουσες στο παράρτημα II B της εν λόγω οδηγίας – Υπηρεσίες μη υποκείμενες σε όλες τις επιταγές της οδηγίας – Στάθμιση των κριτηρίων αναθέσεως μετά την υποβολή των προσφορών – Tροποποίηση της σταθμίσεως των κριτηρίων αναθέσεως κατόπιν της πρώτης εξετάσεως των προσφορών – Τήρηση της αρχής της ίσης μεταχειρίσεως και της υποχρεώσεως διαφάνειας» 1. Οι αναθέτουσες αρχές που συνάπτουν συμβάσεις οι οποίες εμπίπτουν στο παράρτημα II B της οδηγίας 2004/18 περί συντονισμού των διαδικασιών σύναψης δημόσιων συμβάσεων έργων, προμηθειών και υπηρεσιών, ακόμη και αν δεν υπόκεινται στους κανόνες της οδηγίας περί των υποχρεώσεων εισόδου σε ανταγωνισμό με προηγούμενη δημοσιότητα, εξακολουθούν να υπόκεινται στους θεμελιώδεις κανόνες του δικαίου της Ένωσης και ιδίως στις αρχές που θέτει η Συνθήκη ΛΕΕ όσον αφορά το δικαίωμα εγκαταστάσεως και την ελεύθερη παροχή υπηρεσιών. Το καθεστώς που καθιερώνει ο νομοθέτης της Ένωσης για τις αγορές που συνδέονται με τις προβλεπόμενες στο εν λόγω παράρτημα II B υπηρεσίες δεν μπορεί, συνεπώς, να ερμηνευθεί ως εμπόδιο στην εφαρμογή των απορρεουσών από τα άρθρα 49 ΣΛΕΕ και 56 ΣΛΕΕ αρχών και, ως εκ τούτου, των υποχρεώσεων που σκοπούν στην εξασφάλιση της διαφάνειας των διαδικασιών και της ίσης μεταχειρίσεως των διαγωνιζομένων, στην περίπτωση κατά την οποία οι αγορές αυτές παρουσιάζουν κάποιο διασυνοριακό ενδιαφέρον. (βλ. σκέψεις 29, 31) (...)3. Οι αρχές της ίσης μεταχειρίσεως και της διαφάνειας των διαδικασιών συνάψεως συμβάσεων συνεπάγονται για τις αναθέτουσες αρχές την υποχρέωση να ακολουθούν την ίδια ερμηνεία των κριτηρίων αναθέσεως καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας. Όσον αφορά καθαυτά τα κριτήρια αναθέσεως, δεν πρέπει κατά μείζονα λόγο να τροποποιούνται κατά οποιονδήποτε τρόπο κατά τη διάρκεια της διαδικασίας συνάψεως της συμβάσεως. Κατά συνέπεια, κράτος μέλος που τροποποιεί τη στάθμιση των κριτηρίων αναθέσεως του αντικειμένου συμβάσεως παροχής υπηρεσιών διερμηνείας και μεταφράσεως εμπίπτουσας στο παράρτημα II B της οδηγίας 2004/18 περί συντονισμού των διαδικασιών σύναψης δημόσιων συμβάσεων έργων, προμηθειών και υπηρεσιών, κατόπιν μιας πρώτης εξετάσεως των υποβληθεισών προσφορών, παραβαίνει τις υποχρεώσεις που υπέχει από την αρχή της ίσης μεταχειρίσεως και την παρεπόμενη υποχρέωση διαφάνειας. (βλ. σκέψεις 59-60, 66)

ΔΑΚΟΚΤΟΝΙΑ:Αίτηση ανάκλησης  της 22/2013 πράξης του Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου(...)Με τα δεδομένα αυτά και λαμβάνοντας υπόψη ότι: α) ο επαναληπτικός διαγωνισμός που διεξήχθη στις 14.6.2013 αφορούσε μόνο τα δύο τμήματα της διακήρυξης (τομείς 8 και 11), που δεν είχαν διατεθεί κατά τον αρχικό διαγωνισμό, β) η προϋπολογιζόμενη δαπάνη αυτών δεν προκύπτει από την πράξη του Επιτρόπου  και από τα στοιχεία του φακέλου ότι υπερβαίνει το ποσοτικό όριο εφαρμογής της Οδηγίας 2004/18, αλλά από τον συνολικό προϋπολογισμό όλων των τμημάτων ποσού 280.000 με Φ.Π.Α (13%), καθώς και τον συνημμένο στην διακήρυξη Πίνακα, όπου εμφανίζεται ένα κατ’ αρχήν μέγιστο εκτιμώμενο κόστος για το μεν τομέα 8 ποσού 16.364 ευρώ ανά ψεκασμό, για τον δε τομέα 11, ποσού 1.440 ευρώ ανά ψεκασμό, παρά τη σχετική αοριστία της διακήρυξης, συνάγεται ότι η δαπάνη για τους δύο αυτούς τομείς και για διπλό ακόμη ψεκασμό (βλ. άρθρο 12 της διακήρυξης), υπολειπόταν κατά πολύ του ορίου εφαρμογής της Οδηγίας, ήτοι των 200.000 ευρώ (πρβλ. άλλωστε και άρθρο 8 του π.δ/τος 60/2007 για την δυνατότητα εξαίρεσης από την Οδηγία επιμέρους τμημάτων ιδιαίτερα χαμηλής δαπάνης), γ) το αντικείμενο της ανάθεσης υπήχθη από την αναθέτουσα αρχή, στο Παράρτημα ΙΙΒ της Οδηγίας (κατηγορία 27 «Λοιπές Υπηρεσίες», στις οποίες υπάγονται και οι γεωργικές υπηρεσίες, CPV 77100000), χωρίς η ορθότητα του χαρακτηρισμού αυτού να αμφισβητηθεί από τον Επίτροπο και δ) από τις προεκτεθείσες συνθήκες και κυρίως από το γεγονός ότι δεν προκύπτει ότι εκδηλώθηκε ενδιαφέρον από υποψηφίους άλλων κρατών μελών της Ένωσης κατά τον αρχικό διαγωνισμό, από τον τόπο εκτέλεσης των εργασιών (περιφερειακή ενότητα Αιτωλοκαρνανίας) και την πολύ μικρή αξία της ανάθεσης,  δεν μπορεί να στοιχειοθετηθεί στην προκειμένη περίπτωση βέβαιο διασυνοριακό ενδιαφέρον, το Τμήμα άγεται στην κρίση ότι η αναθέτουσα αρχή δεν είχε την υποχρέωση να επαναλάβει τις διατυπώσεις δημοσιότητας του  π.δ/τος 60/2007 κατά τον επαναληπτικό διαγωνισμό,  σύμφωνα με όσα  βάσιμα προβάλλονται από την αιτούσα, ο δε σχετικός διακωλυτικός λόγος της υπογραφής του σχεδίου σύμβασης για τον τομέα 8, όπως διατυπώνεται από τον Επίτροπο, δεν ευσταθεί.(...)Ανακαλεί την 22/2013 πράξη του  Επιτρόπου  του Ελεγκτικού Συνεδρίου 

ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΕΡΓΑ:Νόμιμη η εξόφληση από Δήμο σε εργοληπτική εταιρεία του 1ου λογαριασμού του έργου «Κατασκευή συνδέσεων δικτύων ύδρευσης …» Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη μείζονα σκέψη της παρούσας, το Κλιμάκιο κρίνει ότι ο προβαλλόμενος       λόγος διαφωνίας, σύμφωνα με τον οποίο το επίμαχο έργο ενόψει του προϋπολογισμού του μπορούσε να ανατεθεί νομίμως αποκλειστικά σε επιχειρήσεις των τάξεων  Α1 και Α2 καθώς και της πρώτης τάξης του       Μ.Ε.ΕΠ. και ότι, συνεπώς, είναι μη νόμιμη η ανάθεση της εκτέλεσής του        στη φερόμενη ως δικαιούχο επιχείρηση, η οποία είναι εγγεγραμμένη στο Μ.Ε.ΕΠ. με αριθμό 22584 (βάσει της 395 – 4.3.2013 απόφασης της επιτροπής ΜΕΕΠ), μεταξύ άλλων, στη 2η τάξη για έργα κατηγορίας «υδραυλικά»,           με συνέπεια να δικαιούται να αναλαμβάνει έργα προϋπολογισμού με ανώτατο όριο τα 1.500.000 ευρώ και κατώτατο τις 175.000 ευρώ, είναι νόμω       αβάσιμος. Τούτο διότι οι διατάξεις του ν. 3669/2008 που προβλέπουν την υποχρεωτική εγγραφή εργοληπτικών επιχειρήσεων σε τάξεις του Μ.Ε.ΕΠ. και εμποδίζουν την πρόσβαση επιχειρήσεων στις αγορές των συμβάσεων με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά αντίκεινται στην προστατευόμενη από το Σύνταγμα οικονομική ελευθερία και στην αρχή της ισότητας με την ειδικότερη μορφή της εξασφάλισης ίσων  όρων ανταγωνισμού. Ειδικώς δε, για τις δημόσιες συμβάσεις, οι οποίες εμπίπτουν στις κοινοτικές οδηγίες για τις δημόσιες συμβάσεις ή παρουσιάζουν διασυνοριακό ενδιαφέρον, έστω και εάν η αξία τους είναι μικρότερη από τα κατώτατα όρια εφαρμογής των κοινοτικών οδηγιών, παραβιάζουν, το μεν τις κοινοτικές οδηγίες, το δε τις θεμελιώδεις αρχές για ίση μεταχείριση και απαγόρευση των διακρίσεων, στις οποίες ερείδονται οι κανόνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τις δημόσιες συμβάσεις(άρθρα 16 και 29 του ν. 3669/2008, ΦΕΚ Α΄ 116/2008) .