Δημόσια έργα. Αίτηση θεραπείας κατά αποφάσεως Προϊσταμένης Αρχής. Προϋποθέσεις επανεισαγωγής αιτήσεως θεραπείας στο Τεχνικό Συμβούλιο Έργων για γνωμοδότηση.Είναι δυνατή η επανεισαγωγή προς εξέταση στο Τεχνικό Συμβούλιο Έργων αιτήσεως θεραπείας αναδόχου δημοσίου έργου, ενόψει διαφορετικών απόψεων που έχουν διατυπωθεί μεταξύ του ΤΣΕ/ΓΕΣ και της ιεραρχίας, σχετικά με τη διαφωνία που έχει ανακύψει μεταξύ της Προϊσταμένης Αρχής και αναδόχου, λόγω της διαγραφής από Ανακεφαλαιωτικό Πίνακα Εργασιών (ΑΠΕ) νέων τιμών.

Η κρίση, όμως, της προσβαλλομένης αποφάσεως ότι, τόκοι υπερημερίας οφείλονται μόνον από την υποβολή πιστοποιήσεως, δεν είναι νόμιμη, σύμφωνα με την εκτεθείσα στην προηγούμενη σκέψη γνώμη που επικράτησε στο Τμήμα, και, ως εκ τούτου, η προσβαλλόμενη απόφαση θα έπρεπε να αναιρεθεί, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα με την κρινόμενη αίτηση, και η υπόθεση θα έπρεπε να παραπεμφθεί στο δικάσαν Διοικητικό Εφετείο, προκειμένου τούτο να εξετάσει αν και πότε η αναιρεσείουσα εταιρία όχλησε τον κύριο του έργου να προβεί σε σύνταξη και έγκριση του απαιτουμένου για την πληρωμή των προαναφερθεισών υπερσυμβατικών εργασιών συγκριτικού πίνακα. Κατά τη γνώμη, όμως, του Προέδρου του Τμήματος, του Συμβούλου Θ. Παπαευαγγέλου και των δύο Παρέδρων, η κρινόμενη αίτηση θα έπρεπε να απορριφθεί ως αβάσιμη.

Η προσφεύγουσα εταιρεία ασκεί προδικαστική προσφυγή ζητώντας την ακύρωση της απόφασης με την οποία απορρίφθηκε η προσφορά της, καθώς και τον αποκλεισμό του προσωρινού αναδόχου και την ανάδειξη της ίδιας σε αυτή τη θέση. Το αντικείμενο της σύμβασης αφορά τη μελέτη, προμήθεια, εγκατάσταση και θέση σε παραγωγική λειτουργία ολοκληρωμένου συστήματος τηλελέγχου-τηλεποπτείας αντλιοστασίων αποχέτευσης, με συνολικό προϋπολογισμό 1.400.000,00 € (χωρίς ΦΠΑ). Η διαφωνία επικεντρώνεται στον έλεγχο των δικαιολογητικών κατακύρωσης, ιδίως ως προς την υποχρέωση υποβολής υπεύθυνης δήλωσης σχετικά με τον κύκλο εργασιών σε έργα παρόμοιου αντικειμένου.

Αξίωση αναδόχου δημόσιου έργου για πληρωμή των προσθέτων εργασιών που υπερβαίνουν το 50% του συμβατικού αντικειμένου. Προϋποθέσεις.(..)Κατάσταση :  Εκκρεμεί αποδοχή 
Δίδονται οδηγίες για τον τρόπο τακτοποίησης της πληρωμής του εργολάβου αναδόχου δημόσιου έργου, που έχει ολοκληρωθεί, λόγω υπερβάσεως του συμβατικού ποσού πέραν του 50%, δεδομένου ότι υφίσταται σχετική αξίωση αυτού, εφόσον του είχε δοθεί έγγραφη εντολή εκτελέσεως τους από την αρμόδια Υπηρεσία.

Παροχή υπηρεσιών :Με αυτά τα δεδομένα, μετά τις διευκρινίσεις του Δήμου σχετικά με τις εργασίες που εκτελέστηκαν και εξοφλούνται με το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα, δεν συντρέχει αοριστία της βεβαίωσης καλής εκτέλεσης. Συναφώς το άρθρο 6 της σύμβασης, σχετικά με την πληρωμή του αναδόχου, δεν αποκλείει την τμηματική εκτέλεση, παραλαβή και πληρωμή των εργασιών. Περαιτέρω, όμως, μη νομίμως η επίμαχη υπηρεσία ανατέθηκε σε ιδιώτη, καθόσον το αντικείμενό της συνίσταται αμιγώς στη διενέργεια ελεγκτικών εργασιών της ΥΚΠΑΑΠ, οι οποίες κατά ρητή διατύπωση του νόμου δύναται να διενεργηθούν μόνον από τις προβλεπόμενες Υπηρεσίες Εσωτερικού Ελέγχου (πρβλ. Κ.Π.Ε.Δ.VII Τμ. 12/ 2018, 305/2017). Η φύση, άλλωστε, του προκείμενου ελέγχου ως εσωτερικού αποκλείει την ανάθεσή του σε εξωτερικό φορέα (Κ.Π.Ε.Δ.VII Τμ. 12/2018).

Ακόμη από τις τελευταίες αυτές διατάξεις συνάγεται ότι αν και η σύνταξη και έγκριση του συγκριτικού πίνακα και του πρωτοκόλλου κανονισμού τιμών μονάδος νέων εργασιών προηγείται, κανονικά, από την εκτέλεση των νέων εργασιών (πρβλ. ΣτΕ 1859/99, 3484/96), όμως δεν αποκλείεται η εκ των υστέρων νομιμοποίηση, από την αρμόδια αρχή ή από το αρμόδιο διοικητικό εφετείο στην περίπτωση άσκησης προσφυγής, των εργασιών αυτών, όταν αυτές θεωρηθούν αναγκαίες για το έργο (πρβλ ΣτΕ 3807/2001, 3306/97 7μ.). Από αυτά παρέπεται ότι δεν αποκλείεται, κατ` εξαίρεση σε επείγουσες περιπτώσεις, η αναγνώριση αξιώσεων του αναδόχου για εργασίες, που πραγματοποιήθηκαν προτού συνταχθεί ο οικείος συγκριτικός πίνακας (πρβλ. ΣτΕ 1938/1998). Ειδικότερα σε περίπτωση που ο ανάδοχος αδυνατεί να συντάξει και να υποβάλει λογαριασμό για την πληρωμή νέων εργασιών, τις οποίες έχει εκτελέσει προσηκόντως εξαιτίας του ότι η αρμόδια Υπηρεσία, παρόλο που έχει παράλάβει το σχετικό έργο, δεν προβαίνει στη σύνταξη συγκριτικού πίνακα και πρωτοκόλλου κανονισμού νέων τιμών μονάδος και ακολούθως στην έγκριση τους για οποιοδήποτε λόγο διαφωνίας, ο οποίος στη συνέχεια, ύστερα από δικαστική αμφισβήτηση, κρίνεται μη νόμιμος, δεν μπορεί να γίνεται λόγος για μη υποβολή τέτοιου λογαριασμού, αφού αν, παρόλα αυτά, τον συνέτασσε και τον υπέβαλε για έγκριση, είναι απολύτως βέβαιο ότι η Διευθύνουσα Υπηρεσία θα τον επέστρεφε χωρίς να τον εγκρίνει. Η καθυστέρηση πληρωμής του αναδόχου για νέες εργασίες, που έχει εκτελέσει και νομιμοποιήθηκαν εκ των υστέρων και για λόγους που κρίθηκαν μη νόμιμοι, από το αρμόδιο διοικητικό εφετείο στην περίπτωση άσκησης προσφυγής, σχεδόν εξομοιώνεται, ως προς τις έννομες συνέπειες, με την καθυστέρηση πληρωμής εγκεκριμένων λογαριασμών και συγκεκριμένα η αναγνώριση του δικαιώματος του αναδόχου ανατρέχει στο χρόνο εκείνο, κατά τον οποίο η αρμόδια Υπηρεσία θα έπρεπε να προβεί στις οφειλόμενες, από το νόμο, ενέργειες αν δεν είχε μεσολαβήσει η διαφωνία της. Έτσι από το χρόνο εκείνο θεωρείται ότι συντάχτηκε, από τη Διευθύνουσα Υπηρεσία, και υποβλήθηκε προς έγκριση ο οικείος συγκριτικός πίνακας και το πρωτόκολλο κανονισμού νέων τιμών μονάδος νέων εργασιών, με επακόλουθο μετά τη συμπλήρωση του, κατά τα πιο πάνω, τριμήνου από την υποβολή τους να θεωρείται αφενός μεν ότι εγκρίθηκαν και αφετέρου ότι υποβλήθηκαν, ταυτόχρονα, προς έγκριση οι σχετικοί λογαριασμοί-πιστοποιήσεις, οπότε μετά από την πάροδο διμήνου να γεννιέται η αξίωση του αναδόχου για καταβολή τόκων υπερημερίας, εφόσον βεβαίως αυτός έχει προβεί σε σχετική όχληση, προς την οποία ταυτίζεται η δικαστική επιδίωξη πληρωμής της απαίτησης του.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ-ΓΡΑΠΤΗ ΕΝΤΟΛΗ:Επειδή, σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην 6η σκέψη της παρούσης αποφάσεως, ο ανάδοχος, επικαλούμενος την ασφάλεια, την αρτιότητα ή τη λειτουργικότητα του έργου, δικαιούται να ζητήσει τροποποιήσεις στη μορφή του έργου, την ποιότητα, το είδος ή την ποσότητα των εργασιών, εάν δε ο κύριος του έργου απορρίψει το αίτημα αυτό, η σχετική άρνηση συνιστά πράξη βλαπτική για τα έννομα συμφέροντα του αναδόχου, ο οποίος νομιμοποιείται, αφού τηρήσει την ενδικοφανή διαδικασία του άρθρου 12 του ν. 1418/1984, να την προσβάλει με προσφυγή, προκειμένου να κριθεί από το αρμόδιο διοικητικό εφετείο αν οι ζητούμενες τροποποιήσεις είναι αναγκαίες για την ασφάλεια, την αρτιότητα ή τη λειτουργικότητα του έργου, περαιτέρω δε, αναλόγως της κρίσεως στο προηγούμενο ζήτημα, να κριθεί ποίος (ο κύριος του έργου ή ο ανάδοχος) βαρύνεται με το κόστος των εργασιών, οι οποίες έχουν τυχόν ήδη εκτελεσθεί από τον ανάδοχο, χωρίς προηγούμενη έγκριση των τροποποιήσεων αυτών από τον κύριο του έργου. Εν όψει των ανωτέρω, οι κρίσεις του δικάσαντος δικαστηρίου ότι η απόρριψη από την Διευθύνουσα Υπηρεσία, με το υπ’ αριθμ. .. έγγραφο, των τροποποιήσεων στη σύμβαση, τις οποίες είχε προτείνει η αναιρεσείουσα με τις από 9, 17 και 24.5.1994 επιστολές της, δεν συνιστά πράξη βλαπτική για τα έννομα συμφέροντα της αναιρεσειούσης και, περαιτέρω, ότι για τις εργασίες που εξετέλεσε η αναιρεσείουσα δεν οφείλεται αποζημίωση, απλώς και μόνον διότι αυτές εκτελέσθηκαν κατά τροποποίηση της συμβάσεως και παρά την ρητή άρνηση του ... να εγκρίνει τις τροποποιήσεις, στηρίζονται σε εσφαλμένη ερμηνεία και εφαρμογή των διατάξεων που παρατίθενται στην 5η σκέψη της παρούσης αποφάσεως.Για τον λόγο αυτό, ο οποίος προβάλλεται βάσιμα, η υπό κρίση αίτηση πρέπει να γίνει δεκτή..

Από τον συνδυασμό των ανωτέρω διατάξεων συνάγεται, μεταξύ άλλων, ότι συμπληρωματικές εργασίες δημόσιου έργου νομίμως εκτελούνται μετά την έγκριση και υπογραφή σχετικής συμπληρωματικής σύμβασης μόνο εφόσον δεν έχει ακόμη εξαντληθεί η συμβατική προθεσμία περάτωσης του έργου ή η νόμιμη παράταση αυτής. Εξάλλου, η σύνταξη Α.Π.Ε. και Π.Κ.Τ.Μ.Ν.Ε. προηγείται της εκτέλεσης των υπερσυμβατικών ή νέων εργασιών, με εξαίρεση τις πρόσθετες εργασίες του άρθρου 44 του π.δ/τος 609/1985, που εκτελούνται πριν από τη σύνταξη Α.Π.Ε. κατόπιν έγγραφης εντολής της υπηρεσίας ή σε επείγουσες περιπτώσεις, κατόπιν προφορικής εντολής στον τόπο του έργου, που καταχωρείται στο ημερολόγιο του έργου. Παράταση της προθεσμίας χορηγηθείσα μετά τη λήξη της αρχικής ή της νόμιμα παραταθείσης προθεσμίας δεν αποτελεί όντως παράταση αυτής (εφόσον λαμβάνει χώρα μετά την εκπνοή της και πέραν από την καταληκτική ημερομηνία της), αλλά χορήγηση νέας προθεσμίας, η οποία όμως δεν προβλέπεται από τις προαναφερθείσες διατάξεις. Κατά συνέπεια, δαπάνες που αφορούν σε υπερσυμβατικές εργασίες δημόσιου έργου, δηλαδή αυξημένες ποσότητες ή νέες εργασίες σε σχέση με τις συμβατικές, που έχουν εκτελεστεί κατά παράβαση των ως άνω διατάξεων, δηλαδή πριν από την εμπρόθεσμη σύνταξη και έγκριση Α.Π.Ε. και μετά την εκπνοή της συμβατικής προθεσμίας εκτέλεσης του έργου ή των νόμιμα χορηγηθεισών παρατάσεων αυτής, δεν είναι νόμιμες. Αντίθετη ερμηνευτική εκδοχή θα οδηγούσε σε αποδοχή της δυνατότητας καταστρατηγήσεων των σχετικών περί προθεσμιών διατάξεων, η τήρηση των οποίων, υπαγορεύεται από λόγους δημόσιας τάξεως, εφόσον συνδέονται άμεσα με το δημόσιο συμφέρον ολοκλήρωσης του έργου και παράδοσης του έγκαιρα προς θεραπεία δημόσιου σκοπού (βλ. Πράξεις VΙΙ Τμ. 19, 86, 168, 362/2006, 79, 252/2007, 75/2009).

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Επειδή, με την αίτηση αυτή ζητείται παραδεκτώς η αναίρεση της 25/2010 αποφάσεως του Διοικητικού Εφετείου Χανίων, με την οποία απορρίφθηκε προσφυγή της ήδη αναιρεσείουσας εταιρίας, αναδόχου του δημόσιου έργου «Ε.Σ. Παγκρήτιο – Αποπεράτωση Εγκαταστάσεων Γ΄ Φάση», επί διαφοράς που ανέκυψε κατά την εκτέλεση του έργου αυτού και αφορά την επιστροφή ως μη εγκεκριμένης της 37ης πιστοποίησης του έργου καθώς και της τελικής επιμέτρησης των εργασιών συντήρησης, φύλαξης και λειτουργίας του έργου.(....)Περαιτέρω, με την προσφυγή της η αναιρεσείουσα είχε προβάλει, κατά τ' ανωτέρω εκτεθέντα, ότι οι επίμαχες πρόσθετες εργασίες αφορούσαν τη λειτουργικότητα και ασφάλεια του έργου, και ότι για την εκτέλεσή τους είχαν δοθεί έγγραφες εντολές από τη Διευθύνουσα Υπηρεσία, η οποία συνέταξε, για τις εργασίες αυτές, τον 5ο Α.Π.Ε. και το 6ο Π.Κ.Τ.Μ.Ν.Ε., ενόψει δε των προβληθέντων αυτών ισχυρισμών σχετικά με την αναγκαιότητα των συγκεκριμένων εργασιών, το δικάσαν Εφετείο όφειλε να διαλάβει κρίση ως προς το χαρακτήρα αυτών ως πράγματι αναγκαίων ή μη, οπότε, εάν κρίνονταν αναγκαίες, θα ήταν δυνατή η εκ των υστέρων νομιμοποίησή τους με τη σύναψη ιδιαίτερης, συμπληρωματικής σύμβασης.Δέχεται την κρινόμενη αίτηση.Αναιρεί την 25/2010 απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Χανίων, στο οποίο και παραπέμπει την υπόθεση, κατά τα αναφερόμενα στο αιτιολογικό.

Aντικατάσταση αγωγών ομβρίων...Οι προβλεπόμενες εργασίες ήταν κυρίως αφανείς εργασίες εντός του εδάφους, η ακριβής προμέτρηση ποσοτήτων των οποίων θα ήταν δυνατή, κατά το στάδιο της μελέτης, μόνο με την πραγματοποίηση διερευνητικών τομών στην οδό, διαδικασία που δεν προκρίθηκε, διότι επρόκειτο για οδό σε λειτουργία, με αποτέλεσμα η μελέτη να στηριχθεί σε επιφανειακή εκτίμηση – προμέτρηση ποσοτήτων. Σύμφωνα με το ίδιο ως άνω έγγραφο, κατά την εκτέλεση του έργου προέκυψε αύξηση στις εργασίες κυρίως των εκσκαφών και μεταφοράς των προϊόντων προς απόρριψη και εγκιβωτισμού με σκυρόδεμα του αγωγού στο σημείο σύνδεσης με τον συλλεκτήριο αγωγό στη ..., οι οποίες ήταν αναπόφευκτες προκειμένου το έργο να αποδοθεί, το συντομότερο δυνατό, ολοκληρωμένο, λειτουργικό και άρτια τεχνικά κατασκευασμένο. Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, το Τμήμα κρίνει ότι αντικείμενο του 1ου Α.Π.Ε. του έργου «Αντικατάσταση αγωγών ομβρίων» ήταν πράγματι η επανόρθωση ποσοτικών σφαλμάτων της μελέτης και ως εκ τούτου, νομίμως η σχετική δαπάνη για την πληρωμή των προαναφερόμενων υπερσυμβατικών εργασιών βάρυνε το κονδύλιο των απρόβλεπτων της οικείας σύμβασης. Κατ’ ακολουθίαν, η δαπάνη που εντέλλεται με το 414, οικονομικού έτους 2010, χρηματικό ένταλμα είναι νόμιμη, ωστόσο, το ένταλμα αυτό δεν μπορεί να θεωρηθεί λόγω λήξης του οικονομικού έτους 2010.