Ένοπλες Δυνάμεις - Συμβάσεις - Δημόσια Έργα - Τρόπος συμμόρφωσης της Διοίκησης προς δικαστική απόφαση.(..)Κατάσταση : Αποδεκτή 
Με τα δοθέντα πραγματικά περιστατικά η Διοίκηση (Διευθύνουσα Υπηρεσία) πρέπει να αναμορφώσει το 2ο Π.Κ.Τ.Μ.Ν.Ε. του έργου και στη συνέχεια, να συντάξει νέο Ανακεφαλαιωτικό Πίνακα Εργασιών (Α.Π.Ε.) πολλαπλασιάζοντας τις εκτελεσθείσες εργασίες επί τις αναμορφωμένες τιμές του ως άνω Π.Κ.Τ.Μ.Ν.Ε. Η ανάδοχος θα καλύψει την χρηματική ζημία της από την εσφαλμένη σύνταξη του 2ου Π.Κ.Τ.Μ.Ν.Ε., πρώτα από τα απρόβλεπτα του έργου και μετά για το υπόλοιπο αυτής, θα υποβάλει λογαριασμό προς πιστοποίηση. (ομοφ.) ΑΠΟΔΕΚΤΗ

Δημόσια έργα – Εκτέλεση απολογιστικών εργασιών και χρηματοδότησή τους από το κονδύλιο των απροβλέπτων εργασιών, χωρίς σύνταξη Πρωτοκόλλου Κανονισμού Τιμών Μονάδας Νέων Εργασιών. Για την ανάλωση μέρους του κονδυλίου των απροβλέπτων δαπανών του δημοσίου έργου «Μελέτη, κατασκευή και θέση σε λειτουργία του ΜΕΤΡΟ Θεσσαλονίκης» προς εκτέλεση απαραίτητων αρχαιολογικών εργασιών με απολογιστικό τρόπο, απαιτείται η σύνταξη Ανακεφαλαιωτικού Πίνακα Εργασιών (Α.Π.Ε.) και όχι Πρωτοκόλλου Κανονισμού Τιμών Μονάδας Νέων Εργασιών (Π.Κ.Τ.Μ.Ν.Ε.), ενώ απαιτείται η σύνταξη Π.Κ.Τ.Μ.Ν.Ε. για την απομείωση του κατ’ αποκοπή τιμήματος του έργου, σύμφωνα με τον σχετικό σαφή και ρητό συμβατικό όρο. (ομοφ.)

Μη νόμιμη δαπάνη διότι ο 1ος Ανακεφαλαιωτικός Πίνακας Εργασιών (Α.Π.Ε.) με το 1° Πρωτόκολλο Κανονισμού Τιμών Μονάδων Νέων Εργασιών (Π.Κ.Τ.Μ.Ν.Ε.) και η συμπληρωματική σύμβαση εργασιών του έργου καταρτίστηκαν και εγκρίθηκαν μετά την εκπνοή της συμβατικής προθεσμίας περαίωσης του έργου.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Επειδή, με την αίτηση αυτή ζητείται παραδεκτώς η αναίρεση της 24/2010 αποφάσεως του Διοικητικού Εφετείου Χανίων, με την οποία απορρίφθηκε προσφυγή της ήδη αναιρεσείουσας εταιρίας, αναδόχου του δημόσιου έργου «Ε.Σ. Παγκρήτιο – Αποπεράτωση Εγκαταστάσεων Γ΄ Φάση», επί διαφοράς που ανέκυψε κατά την εκτέλεση του έργου αυτού και αφορά απαιτήσεις της αναιρεσείουσας από πρόσθετες εργασίες, οι οποίες δεν περιελήφθησαν στον 4ο Ανακεφαλαιωτικό Πίνακα Εργασιών και το 5ο Πρωτόκολλο Κανονισμού Τιμών Μονάδας Νέων Εργασιών.(....)ο προσυμβατικός έλεγχος, από το Ελεγκτικό Συνέδριο, ενόψει του ύψους της προϋπολογιζόμενης δαπάνης, ως ουσιώδης τύπος της διαδικασίας συνάψεως συμβάσεων για την εκτέλεση δημοσίων έργων, δεν υποκαθιστά το δικαστικό έλεγχο, τον οποίο ασκούν τα τακτικά διοικητικά δικαστήρια και το Συμβούλιο της Επικρατείας επί της νομιμότητας των πράξεων που εντάσσονται στην εν γένει διαδικασία εκτελέσεως των διοικητικών συμβάσεων.Απορρίπτει την κρινόμενη αίτηση.

Βεβαίωση ημερομηνίας γέννησης απαίτησης της αναδόχου του έργου «Κατασκευή στεγάστρου στον αρχαιολογικό χώρο Σισανίου Ν. Κοζάνης» για την πληρωμή προσθέτων υπερσυμβατικών εργασιών.(..)Κατάσταση : Αποδεκτή 
Η αξίωση της αναδόχου, για την πληρωμή υπερσυμβατικών εργασιών, γεννήθηκε την 19-1-2009, ημερομηνία έγκρισης, από τη Διευθύνουσα Υπηρεσία, της τελικής επιμέτρησης χωρίς τις υπερσυμβατικές εργασίες, η οποία ήταν και η πρώτη βλαπτική για την ανάδοχο πράξη της Δ/νουσας Υπηρεσίας και η οποία διορθώθηκε με την απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Θεσσαλονίκης, που επέλυσε τη διαφωνία που προέκυψε. (πλειοψ.)

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:(...)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα εκτίθενται στις προηγούμενες σκέψεις το Τμήμα κρίνει ότι οι εργασίες που περιλαμβάνει η προς σύναψη συμπληρωματική σύμβαση αποτέλεσαν αντικείμενο της αρχικής σύμβασης. Συγκεκριμένα, οι συμπληρωματικές εργασίες: είτε α. αποτέλεσαν εξαρχής τμήμα των ομάδων εργασιών του αρχικού συμβατικού αντικειμένου και αυξήθηκαν κατά ποσότητα με τον 1ο Α.Π.Ε. (εργασίες εξυγίανσης) είτε β. εντάχθηκαν και ενσωματώθηκαν στο αρχικό έργο ήδη με τον 1ο ΑΠΕ και για την κάλυψη της δαπάνης τους (ειδικώς, εργασίες εξυγίανσης, για τις οποίες συντάχθηκε το 1ο Π.Κ.Τ.Μ.Ν.Ε.) διατέθηκε το ποσό των απροβλέπτων –ανεξαρτήτως αν τούτο διατέθηκε νομίμως ή μη, εφόσον με το ποσό των απροβλέπτων δεν επιτρέπεται σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 57 παρ. 3 της κωδικοποίησης της νομοθεσίας κατασκευής δημοσίων έργων να καλύπτονται δαπάνες από νέες εργασίες ή από προβλεπόμενες συμβατικές εργασίες των οποίων αυξήθηκε η ποσότητα για την αρτιότητα και λειτουργικότητα του έργου, χωρίς να έχουν εφαρμοσθεί πλήρως οι σχετικές προδιαγραφές κατά την κατάρτιση των μελετών, όπως εν προκειμένω, δεδομένου ότι της κατάρτισης της μελέτης του αρχικού έργου δεν προηγήθηκε εκπόνηση γεωτεχνικής μελέτης, παρότι από το ισχύον νομοθετικό καθεστώς δεν προβλέπεται τέτοια εξαίρεση, ενώ δεν γίνεται επίκληση απρόβλεπτων περιστάσεων που μετέβαλαν τις συνθήκες εκτέλεσης του έργου σε σχέση με αυτές που επικρατούσαν κατά την εκπόνηση της μελέτης δημοπράτησής του- γ. είτε προβλέπονταν ως συμβατικό αντικείμενο, περικόπηκαν δε στη συνέχεια προκειμένου να αντιμετωπιστεί το κόστος των εργασιών εξυγίανσης –ανεξάρτητα αν μπορούσαν νομίμως ή μη να μειωθούν, καθώς οι συμβατικές ποσότητες εργασιών δεν επιτρέπεται να μειώνονται αν θίγεται η πληρότητα, λειτουργικότητα, και ποιότητα του έργου, όπως εν προκειμένω προκύπτει- και μέσω της συμπληρωματικής σύμβασης επιχειρείται η επανένταξή τους στο προς κατασκευή έργο, προκειμένου αυτό να είναι λειτουργικό και ασφαλές (εργασίες επιστρώσεων).

Επιδίκαση ποσών για εργασίες δημοσίου έργου. Μη καταβολή της νόμιμης αναθεώρησης εάν δεν αναφέρεται ρητώς στο διατακτικό της απόφασης.(..)Κατάσταση :  Αποδεκτή 
Αμετάκλητη απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Αθηνών που επιδικάζει χρηματικό ποσό σε ανάδοχο δημοσίου έργου κατά κεφάλαιο και εργολαβικό όφελος, αντιστοιχούντος σε συμβατική αξία εκτελεσθεισών εργασιών, εκτελείται με την καταβολή του επιδικασθέντος ποσού όπως ορίζεται στο διατακτικό της, χωρίς επί πλέον ποσά για αναθεώρηση ή τόκους, εφόσον αυτά δεν επιδικάζονται. Αιτήματα της προσφυγής που δεν αντιμετωπίζονται από την απόφαση θεωρούνται σιωπηρώς απορριφθέντα.

Έργα Ο.Τ.Α. Αρμόδιο Τεχνικό Συμβούλιο να γνωμοδοτήσει για την σύνταξη σύμβασης ανάθεσης συμπληρωματικών εργασιών, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 8 του Ν 1418/1984.(..)Κατάσταση :  Εκκρεμεί αποδοχή 
Στις περιπτώσεις που η θεώρηση της αρχικής μελέτης του έργου, φορέας του οποίου είναι Ο.Τ.Α. Α΄ βαθμού, έχει γίνει από τις αρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠ.ΕΣ.Δ.Δ.Α., το Τεχνικό Συμβούλιο που γνωμοδοτεί για την σύναψη της σύμβασης για συμπληρωματικές εργασίες συμφώνως προς το άρθρο 8 παρ.2 Ν 1418/1984 είναι το Συμβούλιο Δημοτικών και Κοινοτικών Έργων και Θεώρησης Μελετών του Υπ. Εσωτερικών. Όταν η θεώρηση της αρχικής μελέτης δεν έχει γίνει από τη Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Εσωτερικών, στις περιπτώσεις που η δαπάνη που προκύπτει από το συγκριτικό πίνακα του έργου υπερβαίνει τα 3.000.000 ευρώ, παρότι η θεώρηση των Π.Κ.Τ.Μ.Ν.Ε. και του ανακεφαλαιωτικού πίνακα γίνεται από το διευθυντή της τεχνικής υπηρεσίας του Υπουργείου αυτού, αρμόδιο Τεχνικό Συμβούλιο παραμένει το Νομαρχιακό Συμβούλιο Δημοσίων Έργων.

Από τον συνδυασμό των ανωτέρω διατάξεων συνάγεται, μεταξύ άλλων, ότι συμπληρωματικές εργασίες δημόσιου έργου νομίμως εκτελούνται μετά την έγκριση και υπογραφή σχετικής συμπληρωματικής σύμβασης μόνο εφόσον δεν έχει ακόμη εξαντληθεί η συμβατική προθεσμία περάτωσης του έργου ή η νόμιμη παράταση αυτής. Εξάλλου, η σύνταξη Α.Π.Ε. και Π.Κ.Τ.Μ.Ν.Ε. προηγείται της εκτέλεσης των υπερσυμβατικών ή νέων εργασιών, με εξαίρεση τις πρόσθετες εργασίες του άρθρου 44 του π.δ/τος 609/1985, που εκτελούνται πριν από τη σύνταξη Α.Π.Ε. κατόπιν έγγραφης εντολής της υπηρεσίας ή σε επείγουσες περιπτώσεις, κατόπιν προφορικής εντολής στον τόπο του έργου, που καταχωρείται στο ημερολόγιο του έργου. Παράταση της προθεσμίας χορηγηθείσα μετά τη λήξη της αρχικής ή της νόμιμα παραταθείσης προθεσμίας δεν αποτελεί όντως παράταση αυτής (εφόσον λαμβάνει χώρα μετά την εκπνοή της και πέραν από την καταληκτική ημερομηνία της), αλλά χορήγηση νέας προθεσμίας, η οποία όμως δεν προβλέπεται από τις προαναφερθείσες διατάξεις. Κατά συνέπεια, δαπάνες που αφορούν σε υπερσυμβατικές εργασίες δημόσιου έργου, δηλαδή αυξημένες ποσότητες ή νέες εργασίες σε σχέση με τις συμβατικές, που έχουν εκτελεστεί κατά παράβαση των ως άνω διατάξεων, δηλαδή πριν από την εμπρόθεσμη σύνταξη και έγκριση Α.Π.Ε. και μετά την εκπνοή της συμβατικής προθεσμίας εκτέλεσης του έργου ή των νόμιμα χορηγηθεισών παρατάσεων αυτής, δεν είναι νόμιμες. Αντίθετη ερμηνευτική εκδοχή θα οδηγούσε σε αποδοχή της δυνατότητας καταστρατηγήσεων των σχετικών περί προθεσμιών διατάξεων, η τήρηση των οποίων, υπαγορεύεται από λόγους δημόσιας τάξεως, εφόσον συνδέονται άμεσα με το δημόσιο συμφέρον ολοκλήρωσης του έργου και παράδοσης του έγκαιρα προς θεραπεία δημόσιου σκοπού (βλ. Πράξεις VΙΙ Τμ. 19, 86, 168, 362/2006, 79, 252/2007, 75/2009).

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Με τα δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο κρίνει ότι, αναφορικά με τις εργασίες που περιλαμβάνονται στην 1η συμπληρωματική σύμβαση και έχουν ήδη εκτελεστεί, σύμφωνα με το 9029/7.9.2023 έγγραφο του Γενικού Διευθυντή της Δ.Ε.Υ.Α. Ιωαννίνων, δηλαδή τις εργασίες της αλλαγής όδευσης του Γ.Α.Α. και τις εργασίες αντιστήριξης των αντλιοστασίων, στερείται πλέον χρονικής αρμοδιότητας για τον έλεγχό τους. Ειδικότερα δεν έχει ακολουθηθεί από την αναθέτουσα αρχή η διαδικασία του άρθρου 155, αλλά αυτή του άρθρου 156 του ν.4412/2016 (προηγούμενη σύνταξη Α.Π.Ε. και Π.Κ.Τ.Μ.Ν.Ε, θετική γνωμοδότηση από το αρμόδιο Τεχνικό Συμβούλιο Δημοσίων Έργων, έγκριση του Διοικητικού Συμβουλίου της Δ.Ε.Υ.Α. Ιωαννίνων και υποβολή στο Ελεγκτικό Συνέδριο για την άσκηση προσυμβατικού ελέγχου νομιμότητας). Από κανένα δε σημείο της 287/17.7.2023 απόφασης του Διοικητικού Συμβουλίου της Δ.Ε.Υ.Α. Ιωαννίνων δεν προκύπτει βούληση της αναθέτουσας αρχής για προηγούμενη της σύναψης της συμπληρωματικής σύμβασης εκτέλεση των εργασιών αυτών ως επειγουσών. Ούτε, άλλωστε, συντρέχουν οι τυπικές και ουσιαστικές προϋποθέσεις εφαρμογής του άρθρου 155 του ν.4412/2016, την εφαρμογή της οποίας, δεν επικαλείται και η αναθέτουσα αρχή, καθόσον: α) δεν έχει προηγηθεί της εκτέλεσης των κρίσιμων εργασιών η σύνταξη τεχνικής περιγραφής από τη Διευθύνουσα Υπηρεσία του έργου, στην οποία πρέπει να καταγράφονται οι εργασίες που είναι απολύτως απαραίτητες για την αποτροπή άμεσου και άλλως αναπότρεπτου κινδύνου για το έργο, να αιτιολογείται ο επείγων χαρακτήρας τους και να προσδιορίζεται η δαπάνη τους, η οποία δεν πρέπει να υπερβαίνει το 15% της αξίας της σύμβασης, β) δεν προκύπτει ότι οι φερόμενες ως κατεπείγουσες πρόσθετες εργασίες εγκρίθηκαν από την Προϊσταμένη Αρχή του έργου, γ) δεν αποδεικνύεται η εντολή της υπηρεσίας προς τον ανάδοχο του αρχικού έργου (έγγραφη ή έστω προφορική με καταχώριση στο ημερολόγιο του τελευταίου) για την εκτέλεση των εν λόγω εργασιών. Συνεπώς, οι εν λόγω εργασίες απαραδέκτως εισάγονται για έλεγχο νομιμότητας, κατ’ άρθρο 156 του ν.14412/2016, ως εργασίες εκτελεσθείσες.