ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΔΙΚΤΥΩΝ ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗΣ ΑΚΑΘΑΡΤΩΝ (...)Επειδή, περαιτέρω, από τις ίδιες ως άνω διατάξεις προκύπτει ότι οι βεβαιώσεις περί ασφαλιστικής και φορολογικής ενημερότητας και περί καταβολής από τον ανάδοχο των προβλεπομένων φόρων, ασφαλιστικών κρατήσεων και λοιπών νομίμων επιβαρύνσεων πρέπει, κατ’ αρχήν, να συνυποβάλλονται με τον υποβαλλόμενο προς έγκριση στη διευθύνουσα υπηρεσία λογαριασμό. Σε αντίθετη περίπτωση, οι ως άνω βεβαιώσεις πρέπει να υποβληθούν εντός ενός μηνός από της λήξεως της μηνιαίας προθεσμίας εντός της οποίας η διευθύνουσα υπηρεσία υποχρεούται να εγκρίνει τον υποβληθέντα από τον ανάδοχο λογαριασμό. Στην περίπτωση δε που ο λογαριασμός εγκριθεί πριν από την πάροδο της ανωτέρω μηνιαίας προθεσμίας, οι προαναφερθείσες βεβαιώσεις πρέπει να υποβληθούν εντός μηνός από της ημερομηνίας εγκρίσεως του λογαριασμού. Κατ’ ακολουθίαν τούτων, εφόσον δεν χωρήσει η πληρωμή του λογαριασμού εντός των κατά τα ανωτέρω προθεσμιών, ο κύριος του έργου καθίσταται υπερήμερος και ο ανάδοχος δικαιούται να προβεί σε διακοπή των εργασιών με την υποβολή της σχετικής ειδικής δηλώσεως. Τέλος, στην περίπτωση κατά την οποία οι ως άνω βεβαιώσεις υποβληθούν σε μεταγενέστερο των ανωτέρω χρονικό σημείο, η υπερημερία του κυρίου του έργου άρχεται με την πάροδο ενός μηνός από της ημερομηνίας υποβολής των εν λόγω βεβαιώσεων. Επειδή, η νομιμότητα της κρίσεως της αναιρεσιβαλλομένης αποφάσεως ήρτηται από την επίλυση του ανωτέρω ζητήματος, το οποίο αφορά την ερμηνεία των διατάξεων που ανεφέρθησαν στις σκέψεις 9 και 10. Λόγω, όμως, της σπουδαιότητας του ζητήματος αυτού, το Τμήμα, υπό την παρούσα πενταμελή σύνθεση, κρίνει ότι η υπόθεση πρέπει, κατ’ άρθρο 14 παρ. 5 του π.δ. 18/1989, να παραπεμφθεί στην επταμελή σύνθεσή του 

Ερωτάται εάν έχει υποπέσει σε παραγραφή η αξίωση αναδόχου δημοσίου έργου για καταβολή του ποσού εγκεκριμένου λογαριασμού.:Η αξίωση αναδόχου δημοσίου έργου για την εξόφληση εγκεκριμένου από την Διευθύνουσα Υπηρεσία του έργου λογαριασμού πληρωμής δεν έχει υποπέσει στην πενταετή παραγραφή του Κώδικα Δημοσίου Λογιστικού, ούτε και έχει παραγραφεί λόγω απόσβεσης του δικαιώματος της αναδόχου κατά το άρθρο 75Α του Ν. 3669/2008, δεδομένου του χρόνου έγκρισης του λογαριασμού (11-11-2021), από την οποία υπάρχει γεννημένη και δικαστικά επιδιώξιμη αξίωση και του χρόνου έγκρισης του πρωτοκόλλου οριστικής παραλαβής (20-12-2018), ενώ και αν ακόμα ήθελε θεωρηθεί ως αφετηρία της παραγραφής η 31η-12-2016, ήτοι το τέλος του οικονομικού έτους εντός του οποίου υπήρξε, στις 24-2-2016, σιωπηρή απόρριψη της αίτησης θεραπείας που άσκησε ο ανάδοχος κατά της απόφασης της Προϊσταμένης Αρχής του έργου και πάλι δεν συμπληρώθηκε πενταετής παραγραφή μέχρι την ημερομηνία υποβολής του 61ου λογαριασμού, που συνιστά διακοπτικό της παραγραφής γεγονός. Τέλος δεν μπορεί να θεωρηθεί η τελευταία αυτή ημερομηνία (ήτοι η 24η-2-2016) ή άλλη ημερομηνία ως χρόνος έναρξης της τετράμηνης αποσβεστικής προθεσμίας του άρθρου 75Α του Ν. 3669/2008, ενόψει του σκοπού της διάταξης αυτής (κατά πλειοψηφία).

Ερωτάται: α) Αν, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 53 του ν. 3669/2008 (που κωδικοποιεί τις αντίστοιχες διατάξεις των άρθρων 5 παρ. 10 του ν. 1418/1984 και 40 του π.δ/τος 609/1985) γεννάται υποχρέωση καταβολής από το Δημόσιο, ως κύριο του έργου, τόκων υπερημερίας εξαιτίας καθυστέρησης εξόφλησης λογαριασμού δημοσίου έργου, στην περίπτωση που κατά χρόνο υποβολής του λογαριασμού στη Διευθύνουσα Υπηρεσία για έλεγχο και έγκριση, αλλά και περαιτέρω για πληρωμή, ο ανάδοχος δεν προσκομίζει όλα τα απαιτούμενα δικαιολογητικά πληρωμής και β) σε περίπτωση που κριθεί ότι η έγκριση μεταγενέστερου λογαριασμού που ...(..)Κατάσταση :  Αποδεκτή 
α) Το Δημόσιο, ως κύριος του έργου δεν κατέστη υπερήμερο, και ως εκ τούτου δεν υπέχει υποχρέωση καταβολής τόκων υπερημερίας επί του καθυστερούμενου ποσού του 54ου λογαριασμού του έργου «Ολοκλήρωση Κατασκευής Κόμβου Κ1 και των Συνδέσεων της Ευρείας Παράκαμψης Πατρών (Ε.Π.Π.) με τη Ν.Ε.Ο. και Π.Ε.Ο. Κορίνθου- Πατρών από χ.θ. 0+000 έως χ.θ.1+050 της Ε.Π.Π.», για όσο χρόνο διαρκούσε η παράλειψη του αναδόχου να υποβάλει στη Δ.Υ. ή και στην υπηρεσία πληρωμής τα αποδεικτικά πληρωμής των προβλεπομένων στη διάταξη του άρθρου 37 παρ. 6 του ν. 3669/2008 (αντίστοιχη διάταξη του του άρθρου 34 παρ. 5 του π.δ. 609/1985) φόρων, ασφαλιστικών κρατήσεων και λοιπών νομίμων επιβαρύνσεων και συγκεκριμένα α) των αποδείξεων πληρωμής των νομίμων κρατήσεων υπέρ του ΤΣΜΕΔΕ, ΕΜΠ και των λοιπών πολυτεχνικών σχολών, β) της κράτησης 6%ο υπέρ του ΤΣΜΕΔΕ καθώς και της εισφοράς 2% κατ’ άρθρο 7 παρ. 1 περ. β1 και ιη αντίστοιχα του α.ν. 2326/1940, γ) του διπλότυπου είσπραξης του παρακρατούμενου φόρου 3% επί της αξίας του έργου κατ’ άρθρο 64 παρ.1 δ’ του ν. 4172/2013, δ) του τιμολογίου για το ποσό του λογαριασμού καθώς και ε) επικαιροποιημένης βεβαίωσης φορολογικής ενημερότητας, μετά τη λήξη της αρχικώς υποβληθείσας (ομόφωνα). β) Η έγκριση από τη Δ.Υ. του 55ου λογαριασμού του παραπάνω έργου, ο οποίος περιλαμβάνει τόκους υπερημερίας του κυρίου του έργου για καθυστέρηση στην εξόφληση του 54ου λογαριασμού έγινε μη νόμιμα και επομένως επιβάλλεται η ανάκλησή της από την ίδια, ως αρμοδίου οργάνου, για λόγους που ανάγονται στη νομιμότητα αυτής και επιπλέον για λόγους δημοσίου συμφέροντος, κατ’ εφαρμογή των γενικών αρχών ανάκλησης των διοικητικών πράξεων (ομόφωνα).

Έργα κατασκευής φραγμάτων – Δυνατότητα απευθείας πληρωμής ή μη των αποδοχών των εργαζομένων του αναδόχου από τη Διευθύνουσα Υπηρεσία κατ’ άρθρ. 37 παρ. 9 Ν. 3669/2008 – Προϋποθέσεις.(..)Κατάσταση : Εκκρεμεί αποδοχή 
α) Οι αποδοχές των εργαζομένων του αναδόχου, μέχρι το πολύ τριών μηνών πριν από τη γραπτή όχλησή τους, μπορούν να αφαιρεθούν από μελλοντικό λογαριασμό (έναντι του μελλοντικού λαβείν του εργολάβου), μέσω της διαδικασίας εγκρίσεώς του από την Διευθύνουσα Υπηρεσία. (ομοφ.) β) Η ικανοποίηση των εργατικών απαιτήσεων δύναται να γίνει εκ του ποσού του εργολαβικού ανταλλάγματος, το οποίο είναι ελευθέρως διαθέσιμο από τον ανάδοχο και δεν έχει εκχωρηθεί. Η Διευθύνουσα Υπηρεσία δεν μπορεί να συμψηφίσει τα ποσά των οφειλόμενων προς τους εργαζομένους με προηγούμενους εγκεκριμένους λογαριασμούς του αναδόχου, αλλά δύναται να τα αφαιρέσει κατά την εκκαθάριση μελλοντικών λογαριασμών. Εφόσον συντρέχουν οι προϋποθέσεις του άρθρου 37 παρ. 9 Ν.3669/2008, για την πληρωμή από την Διευθύνουσα Υπηρεσία των αποδοχών του προσωπικού του αναδόχου, η πληρωμή τους είναι ανεξάρτητη από την έλλειψη φορολογικής και ασφαλιστικής ενημερότητας του αναδόχου, δικαιολογητικών απαραιτήτων για την είσπραξη από τον ανάδοχο εγκεκριμένου λογαριασμού. (ομοφ.) γ) Εκτός από την γραπτή όχληση των ενδιαφερομένων δεν τίθεται από το νόμο άλλη προϋπόθεση για δική τους ενέργεια. (ομοφ.)

Καταβολή ποσού για πληρωμή λογαριασμού έργου:..Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις νομικές σκέψεις που προηγήθηκαν το Κλιμάκιο κρίνει τα εξής: α) Η εντελλόμενη δαπάνη, κατά το μέρος που αφορά στις απολογιστικές εργασίες που περιλαμβάνονται στον 1ο Α.Π.Ε. (32.900,82 ευρώ πλέον ΦΠΑ) και μέρος αυτών στην 3η Εντολή Πληρωμής (13.387,35 ευρώ, πλέον ΦΠΑ), δεν είναι νόμιμη, καθώς δεν συντρέχουν τόσον οι προϋποθέσεις, που προβλέπονται στην παρ. 10 του άρθρου 154 του ν. 4412/2016, όσον και αυτές που ορίζονται στο άρθρο 132 του ν. 4412/2016, στο οποίο η ως άνω διάταξη παραπέμπει. Ειδικότερα, από την οικεία τεχνική περιγραφή της μελέτης του έργου (βλ. σκ. ΙΙΙΑ) προκύπτει ότι αντικείμενο του αρχικού έργου ήταν σημειακές και μικρής κλίμακας εργασίες επισκευής της στέγης του κτιρίου, οι οποίες μάλιστα είχαν εγκριθεί με το ΥΠΠΟ/ΓΔΑΜΤΕ/ΔΠΑΝΣΜ/434418/40155/5735/2017 π.ε. σχετ. 433473/40080/5728 π.ε. έγγραφο του Υπουργείου Πολιτισμού, ενώ οι επίμαχες απολογιστικές εργασίες, αφορούν σε αντικατάσταση - κατασκευή παραθύρων, επισκευή κουφωμάτων μπαλκονοθύρων και παραθύρων και αλλαγή της παροχής υδροδότησης του κτιρίου, ήτοι σε εργασίες ουσιωδώς διαφορετικές από αυτές της αρχικής σύμβασης. Συνεπώς, από τα στοιχεία του φακέλου δεν αποδεικνύεται ότι η εκτέλεση των εν λόγω απολογιστικών εργασιών είναι απαραίτητη για την επίτευξη της αρτιότητας και λειτουργικότητας του αρχικού έργου, το οποίο δεν αφορούσε σε εργασίες στο σύνολο του κτιρίου, αλλά αποκλειστικά στη στέγη αυτού (βλ. σκ. ΙΙΔ). Τουναντίον, από τα στοιχεία του φακέλου προκύπτει ότι οι εργασίες αυτές αποτελούν επέκταση του αρχικού τεχνικού αντικειμένου της σύμβασης και μεταβάλλουν τη συνολική φύση του έργου (βλ. σκ. ΙΙΒ). Λόγω δε της ουσιώδους διαφοροποίησης της φύσης και του είδους των απολογιστικών εργασιών σε σχέση με τις εργασίες της αρχικής σύμβασης, δεν αποδεικνύεται ότι η αλλαγή αναδόχου δεν μπορεί να γίνει για λόγους οικονομικούς ή τεχνικούς ή διότι θα συνεπαγόταν σημαντικά προβλήματα ή ουσιαστική επικάλυψη δαπανών για την αναθέτουσα Αρχή. (...)Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω η εντελλόμενη δαπάνη, κατά το μέρος που αφορά στις απολογιστικές εργασίες που περιλαμβάνονται στον 1ο  Α.Π.Ε. και μέρος αυτών στην 3η Εντολή Πληρωμής (13.387,35 ευρώ, πλέον ΦΠΑ 24%), δεν είναι νόμιμη και ως εκ τούτου το επίμαχο χρηματικό ένταλμα πληρωμής δεν πρέπει να θεωρηθεί. 

Εργολαβικό αντάλλαγμα νέων, απαραιτήτων συμπληρωματικών εργασιών μετά μελέτη, χωρίς οικονομική προέγκρισι μετ έκδοσι πληρωμής του λογαριασμού.(..)Κατάσταση :  Αποδεκτή 
Ι. Από τον συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 5 παρ.7,8 Ν 1418/1984 και 40 παρ.1,7 ΠΔ 609/1985 συνάγεται ότι, αν εγκριθεί από την Διευθύνουσα Υπηρεσία ο Λογαριασμός τον οποίον υποβάλλει εις αυτήν ο ανάδοχος για την πληρωμή των εργασιών που έχουν εκτελεσθεί και εκδοθεί από την υπηρεσία σχετική εντολή πληρωμής, ο κύριος του έργου υποχρεούται να εξοφλήσει την εντολή πληρωμής εκδίδοντας σχετικό χρηματικό ένταλμα. Η δε διευθύνουσα υπηρεσία δεν δύναται πλέον να τροποποιήσει την, ήδη, αυτοδικαίως, εγκριθείσαν πιστοποίησι. (πρβλ. ΣτΕ 1674/1997, 1434/1999). ΙΙ. Εν όψει των ανωτέρω, εις την υπ όψιν περίπτωσι ανάγκης νέων, απαραίτητων συμπληρωματικών εργασιών, μετά μελέτη, χωρίς οικονομική προέγκρισι, εφόσον, ο εις το ιστορικόν 1ος Λογαριασμός του έργου ενεκρίθη από την Διευθύνουσα Υπηρεσία και η σχετική επ αυτού 1η Εντολή Πληρωμής της ιδίας Διευθυνούσης Υπηρεσίας δεν ανεκλήθη ούτε ηκυρώθη δικαστικώς, συντρέχει νόμιμος περίπτωσις εξοφλήσεως της σχετικής εντολής πληρωμής, κατά τα προεκτεθέντα (ιδία ΣτΕ 4609/97 ΔΔ 98.747) και εις το τιθέμενον ερώτημα προσήκει απάντησις καταφατική.

Εξόφληση 1ου λογαριασμού δημοσίου έργου. Μη νομίμως ο ανάδοχος ανέλαβε την εκτέλεση απολογιστικών εργασιών, καθόσον δεν είχε προηγουμένως χορηγηθεί η εκ του νόμου απαιτούμενη ειδική προς τούτο εντολή από τη Διευθύνουσα Υπηρεσία, κατά παράβαση του άρθρου 42 παρ. 10 του π.δ.609/1985, τα δε προσκομιζόμενα παραστατικά αυτών δεν αποτελούν νόμιμα αποδεικτικά πληρωμής (προσκομίζεται απλή φωτοτυπία και όχι πρωτότυπο τιμολόγιο). Περαιτέρω, μη νομίμως ο ανάδοχος ανέλαβε την εκτέλεση του έργου, καθότι, ως εκ της τάξης εγγραφής του στο Μ.Ε.ΕΠ., στερείται του δικαιώματος εκτέλεσης του έργου

Ολυμπιακά Έργα – Θέμα αυτοδίκαιης έγκρισης λογαριασμού που περιλαμβάνει τόκους υπερημερίας, για τη μη εμπρόθεσμη εξόφληση προηγούμενου λογαριασμού.(..)Κατάσταση : Αποδεκτή 
Ο 7ος λογαριασμός του έργου «Ολυμπιακά Προπονητήρια Βελτίωση – Αναβάθμιση Κατασκευή Ομάδας 4», ο οποίος περιλαμβάνει τόκους υπερημερίας για τη μη εμπρόθεσμη εξόφληση του 6ου λογαριασμού, δεν έχει αυτοδικαίως εγκριθεί, λόγω παρέλευσης της μηνιαίας προθεσμίας από την υποβολή του, χωρίς η Διευθύνουσα Υπηρεσία να προβεί στον έλεγχό του. Αντίθετα, η Διευθύνουσα Υπηρεσία έχει σιωπηρώς αρνηθεί την έγκρισή του. (πλειοψ.)

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Συνεπώς, κατά το έτος 2017 που εκδόθηκε το 124 Ε σχετικό χρηματικό ένταλμα πληρωμής, σε αντικατάσταση του οποίου εκδόθηκε το ελεγχόμενο 105 Ε/2018 χρηματικό ένταλμα πληρωμής, η αξίωση καταβολής τόκων για την καθυστέρηση εξόφλησης των ανωτέρω λογαριασμών του έργου «…..» ήταν ήδη παραγεγραμμένη. Όσον αφορά στους τόκους του δεύτερου λογαριασμού του έργου «Ολοκλήρωση ανέγερσης 12/θέσιου Δ.Σ. Ελεούσας», η παραγραφή άρχισε παρομοίως ένα μήνα από την ρητή έγκριση του λογαριασμού από τη Διευθύνουσα υπηρεσία η οποία έγινε 16.07.2009, ήτοι από 18.8.2009. Η όχληση που υπεβλήθη στις 12.11.2010 διέκοψε την παραγραφή, η οποία, εφόσον η αρμόδια υπηρεσία δεν απάντησε, ξανάρχισε ένα εξάμηνο μετά, ήτοι στις 13.5.2011 και συμπληρώθηκε μετά την παρέλευση πενταετίας, ήτοι το έτος 2016. Κατά συνέπεια, κατά το έτος 2017 που εκδόθηκε το 157 Ε σχετικό χρηματικό ένταλμα πληρωμής, σε αντικατάσταση του οποίου εκδόθηκε το ελεγχόμενο 133 Ε/2018 χρηματικό ένταλμα πληρωμής, η αξίωση καταβολής τόκων για την καθυστέρηση εξόφλησης του δεύτερου λογαριασμού του δεύτερου έργου ήταν ήδη παραγεγραμμένη. Τέλος, εν όψει του ότι, κατά τα προεκτεθέντα, η αξίωση καταβολής τόκων γεννάται εντός μηνός από την ρητή εν προκειμένω έγκριση εκάστου λογαριασμού των εκτελεσθέντων έργων, απορριπτέοι ως νόμω αβάσιμοι τυγχάνουν τόσο ο προβαλλόμενος από τον Επίτροπο ισχυρισμός ότι κρίσιμος χρόνος για την έναρξη της παραγραφής χρόνος είναι η ημερομηνία έγκρισης των πρωτοκόλλων οριστικής παραλαβής των ανωτέρω δύο έργων όσο και η άποψη που υποστηρίζει η Περιφέρεια Ηπείρου (Περιφερειακή Ενότητα ....) στο 38593/3576/27.3.2018 έγγραφο επανυποβολής των ενταλμάτων για θεώρηση, ότι η παραγραφή απαιτήσεων του αναδόχου για τόκους υπερημερίας εκκινεί από το πέρας το έτους κατά το οποίο εξοφλήθηκε το χρηματικό ένταλμα που εκδόθηκε για την εξόφληση του αντίστοιχου λογαριασμού. Κατόπιν των ανωτέρω, οι εντελλόμενες δαπάνες είναι μη κανονικές διότι οι σχετικές απαιτήσεις έχουν υποπέσει στην πενταετή παραγραφή και, ως εκ τούτου, τα ελεγχόμενα χρηματικά εντάλματα πληρωμής δεν πρέπει να θεωρηθούν. 

ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΕΡΓΑ:Μη νόμιμη η εξόφληση του 1ου λογαριασμού του έργου «Ανάπλαση δημοτικού σχολείου», διότι μη νόμιμα  υποκαταστάθηκε ο ανάδοχος του έργου από την υπεργολάβο εργοληπτική επιχείρηση, καθόσον η ανωτέρω σύμβαση δεν εγκρίθηκε από τον Δήμο και ο ανάδοχος δεν διατήρησε ποσοστό των εργασιών της σύμβασης έργου που να αντιστοιχεί τουλάχιστο στο 70% της αξίας αυτής (άρθρα 68 και 69 του ν. 3669/2008, ΦΕΚ Α΄ 116/2008).