Η προδικαστική προσφυγή της εταιρείας ασκήθηκε κατά της Ανακοίνωσης ΣΟΧ 2/2017, η οποία αφορούσε την υποβολή αιτήσεων για σύναψη 31 ατομικών συμβάσεων ορισμένου χρόνου για υπηρεσίες εστίασης-σίτισης, καθώς και κατά της απόφασης του Διοικητικού Συμβουλίου που αιτιολογούσε την επείγουσα ανάγκη πρόσληψης βάσει του άρθρου 63 του Ν. 4430/2016. Η προσφυγή διεκδικούσε την ακύρωση αυτών των πράξεων, επειδή η διαδικασία ανάθεσης παραβίαζε το ενωσιακό δίκαιο για δημόσιες συμβάσεις και τα συνταγματικά δικαιώματα (άρθρα 103, 5 παρ. 1, 25 παρ. 1 Συντ.), καθώς δεν ακολουθήθηκε διαγωνιστική διαδικασία. Το αντικείμενο της σύμβασης ήταν η παροχή υπηρεσιών εστίασης-σίτισης σε νοσοκομείο, με την προσφεύγουσα να ισχυρίζεται ότι είχε δικαίωμα συμμετοχής σε τέτοιο διαγωνισμό.

Η προσφεύγουσα ζητά με την προδικαστική προσφυγή της: α) την ακύρωση της απόφασης 9/28-6-2017 του ΔΣ του Γενικού Νοσοκομείου Ν. Ιωνίας «Κωνσταντοπούλειο – Πατησίων», β) την ακύρωση της Ανακοίνωσης ΣΟΧ 1/2017 (αρ. πρωτ. 21619/28-8-2017), γ) την καταγγελία της παράλειψης διενέργειας δημόσιου διαγωνισμού για ανάδειξη αναδόχου υπηρεσιών εστίασης, και δ) την ακύρωση οποιασδήποτε άλλης σχετικής πράξης ή παράλειψης. Το αντικείμενο της σύμβασης αφορά την πρόσληψη 23 ατόμων με ατομικές συμβάσεις εργασίας ιδιωτικού δικαίου ορισμένου χρόνου, συγκεκριμένα 6 άτομα για υπηρεσίες σίτισης (4 μαγείρων, 1 βοηθού μαγείρων, 1 λαντζέρηδων) και 17 άτομα για υπηρεσίες εστίασης (τραπεζοκόμων). Η προσφυγή εστιάζει στην καταπάτηση διατάξεων εθνικού και ενωσιακού δικαίου, ισχυριζόμενη ότι η διαδικασία έπρεπε να διενεργηθεί μέσω δημόσιου διαγωνισμού βάσει της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ.

Ο προσφεύγων με την προδικαστική προσφυγή επιδιώκει την ακύρωση της πρόσκλησης ΣΟΧ 1/2017, η οποία αφορά την υποβολή αιτήσεων για σύναψη ατομικών συμβάσεων ορισμένου χρόνου για την παροχή υπηρεσιών καθαριότητας. Ειδικότερα, προσβάλλει τις αποφάσεις του Διοικητή της 5ης ΥΠΕ που αιτιολογούν την συνδρομή απρόβλεπτης και επείγουσας περίστασης για πρόσληψη προσωπικού κατά το άρθρο 63 του Ν. 4430/2016. Ο προσφεύγων θεωρεί ότι με αυτές τις πράξεις παραλείπεται η διενέργεια δημόσιου διεθνούς ανοικτού διαγωνισμού για την κάλυψη των αναγκών της αναθέτουσας αρχής, η οποία θα έπρεπε να αναθέτει τις υπηρεσίες καθαριότητας μέσω διαγωνιστικής διαδικασίας.

Η προσφεύγουσα ανώνυμη εταιρεία επιδιώκει την ακύρωση της υπ’ αριθμ. Δ11/2017 Διακήρυξης δημόσιου ηλεκτρονικού διαγωνισμού για την ανάθεση υπηρεσιών σίτισης στους φοιτητές του ΑΤΕΙΘ για τα ακαδημαϊκά έτη 2018-2021, με κριτήριο κατακύρωσης την πλέον συμφέρουσα προσφορά βάσει βέλτιστης σχέσης ποιότητας-τιμής. Το αντικείμενο της σύμβασης είναι η παροχή υπηρεσιών μαζικής εστίασης σε εστιατόριο για φοιτητές, με συνολικό προϋπολογισμό 5.829.200,00€. Η προσφυγή επικαλείται παρανομία κριτηρίων ανάθεσης, αξιολόγησης τεχνικών προσφορών και περιεχομένων του φακέλου Τεχνικής Προσφοράς, θεωρώντας ότι περιορίζουν τεχνητά τον ανταγωνισμό και δυσχεραίνουν τη συμμετοχή της στον διαγωνισμό.

Η προσφεύγουσα ζητεί την ακύρωση της Διακήρυξης υπ’ αρ. πρωτ. .../06-03-2024 της Αναθέτουσας Αρχής, η οποία προκήρυξε ανοιχτό ηλεκτρονικό διαγωνισμό άνω των ορίων για την παροχή υπηρεσιών σίτισης (έτοιμων γευμάτων) σε νοσοκομειακές μονάδες. Ειδικότερα, προσβάλλει τον όρο της παρ. 2.2.6 περ. γ΄ που απαιτεί η μονάδα παραγωγής του αναδόχου να βρίσκεται σε απόσταση 1 ώρας από το νοσοκομείο, θεωρώντας ότι ο όρος αυτός είναι καταχρηστικός, περιορίζει τον ανταγωνισμό και καθιστά δυσχερή τη συμμετοχή της, δεδομένου ότι η δική της μονάδα απέχει 167 χλμ.

Η προσφεύγουσα ανώνυμη εταιρεία επιδιώκει την ακύρωση: 1) της πρόσκλησης ΣΟΧ 2/2017 (16-11-2017) για πρόσληψη εποχικού προσωπικού με σύμβαση εργασίας ιδιωτικού δικαίου ορισμένου χρόνου σε 12 άτομα για υπηρεσίες σίτισης στο Γενικό Νοσοκομείο, 2) της απόφασης τακτικής συνεδρίασης του Διοικητικού Συμβουλίου του νοσοκομείου (28.09.2017), και 3) κάθε άλλης σχετικής πράξης. Το αντικείμενο της σύμβασης αφορά την παροχή υπηρεσιών εστίασης για αντιμετώπιση απρόβλεπτων ή επειγουσών αναγκών, με βάση τα άρθρα 21 Ν.2190/1994, 63 Ν.4430/2016, και 107 Ν.4461/2017. Η εταιρεία θεωρεί ότι οι πράξεις παραβιάζουν την κοινοτική νομοθεσία και αποκλείουν αντισυνταγματικά τη συμμετοχή της σε δημόσιους διαγωνισμούς.

Η προσφεύγουσα ατομική επιχείρηση καταθέτει προδικαστική προσφυγή ζητώντας την ακύρωση της απόφασης 149/22.04.2021 του Δ.Σ. της αναθέτουσας αρχής, με την οποία απορρίφθηκε η οικονομική της προσφορά στον διαγωνισμό για την 'Παροχή Υπηρεσιών Εστίασης' (CPV...) στο Γενικό Νοσοκομείο..., με προϋπολογισμό 130.000€ συμπεριλαμβανομένου ΦΠΑ. Η προσφυγή επιδιώκει τη ματαίωση της διαδικασίας, ισχυριζόμενη ότι η απόρριψή της ήταν άδικη, καθώς ο προϋπολογισμός δεν επαρκούσε για το ελάχιστο νόμιμο εργατικό κόστος 107.516,94€ για 3 μάγειρες και 4 τραπεζοκόμους με εξάωρη εργασία. Παράλληλα προσβάλλει την αποδοχή της προσφοράς της παρεμβαίνουσας, θεωρώντας ότι περιείχε νομικές ατελείες στον υπολογισμό του εργατικού κόστους και των κρατήσεων.

Η εταιρεία προσφεύγουσα ασκεί προδικαστική προσφυγή κατά της απόφασης του Διοικητικού Συμβουλίου του Γενικού Νοσοκομείου, με την οποία εγκρίθηκε η σύναψη ατομικών συμβάσεων εργασίας ιδιωτικού δικαίου ορισμένου χρόνου για την πρόσληψη 98 ατόμων για υπηρεσίες καθαριότητας. Το αντικείμενο της σύμβασης αφορά την κάλυψη αναγκών καθαριότητας, εστίασης, σίτισης και φύλαξης του νοσοκομείου, με σκοπό την εξοικονόμηση δημοσιονομικής ωφέλειας σύμφωνα με το άρθρο 63 του Ν. 4430/2016. Η προσφεύγουσα υποστηρίζει ότι οι πράξεις αυτές παραβιάζουν το ενωσιακό δίκαιο, ιδίως την οδηγία 2014/24/ΕΕ και τα άρθρα 49 και 56 ΣΛΕΕ, καθώς και το Σύνταγμα, καθώς της στερείται τη δυνατότητα συμμετοχής σε δημόσιες συμβάσεις καθαριότητας.

Η προσφεύγουσα ανώνυμη εταιρεία, που δραστηριοποιείται στον χώρο των υπηρεσιών φύλαξης, καθαριότητας και σίτισης, προσβάλλει την απόφαση της αναθέτουσας αρχής (Διοικούσας Επιτροπής) με αριθμό 41/15-10-2019, η οποία ενέκρινε τους προσωρινούς πίνακες κατάταξης για τη σύναψη ατομικών συμβάσεων εργασίας ορισμένου χρόνου (14 ατόμων) για υπηρεσίες φύλαξης. Αιτείται την ακύρωση αυτών των πράξεων, επικαλούμενη τη μη διεξαγωγή δημόσιου διαγωνισμού σύμφωνα με την Οδηγία 2014/24/ΕΕ, τον αποκλεισμό νομικών προσώπων από τη διαδικασία και την κατά παράβαση του Συντάγματος (άρθρο 103) καθιέρωση προσωρινών συμβάσεων για πάγιες ανάγκες. Υποστηρίζει ότι οι προσβαλλόμενες πράξεις μετατρέπουν νομικά συμβάσεις έργου σε «εργασιακές», παρακάμπτοντας τη δημοσιονομική διαφάνεια και τα κοινοτικά κριτήρια ανταγωνισμού.

Επί του μείζονος σπουδαιότητος νομικού ζητήματος της αντίθεσης ή μη του άρθρου 96 παρ. 3 περ. β΄ του ν. 4486/2017 (ΦΕΚ Α΄ 115)  προς τις διατάξεις του άρθρου 98 παρ. 1 εδ. α΄ του Συντάγματος, και της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο παραπέμφθηκε κατ’ εφαρμογή του άρθρου 32 παρ. 6 του Κώδικα Νόμων για το Ελεγκτικό Συνέδριο (κυρωθέντος με το άρθρο πρώτο του ν. 4129/2013, ΦΕΚ Α΄ 52), όπως η παράγραφος αυτή ισχύει μετά την τροποποίησή της με το άρθρο 41 παρ. 2 του ν. 4489/2017 (ΦΕΚ Α΄ 140), στην Ολομέλεια του Ελεγκτικού Συνεδρίου με τα πρακτικά της 20ης/14.11.2017 Συνεδρίασης του ΙV Τμήματος, που διαβιβάστηκαν στη Γραμματεία της Γενικής Επιτροπείας της Επικρατείας με το ΦΓ16/10420/9.2.2018 έγγραφο της Υπηρεσίας Επιτρόπου στη Γραμματεία της Ολομέλειας του Ελεγκτικού Συνεδρίου...(..)Α. Στο άρθρο 96 παρ. 3 περ. β΄ του ν. 4486/2017 (Α΄ 115/7.8.2017) ορίζεται ότι: «Δαπάνες που έχουν προκύψει από ήδη παρασχεθείσες, έως τη δημοσίευση του παρόντος νόμου, υπηρεσίες καθαριότητας, σίτισης-εστίασης, φύλαξης και συντήρησης ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού προς νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου που εποπτεύονται από το Υπουργείο Υγείας, θεωρούνται σύννομες και εκκαθαρίζονται σε βάρος των πιστώσεων των προϋπολογισμών των οικείων φορέων». Στην αιτιολογική έκθεση της εν λόγω διάταξης αναφέρεται ότι «Στην περ. β, κρίνεται απαραίτητη η νομιμοποίηση δαπανών από υπηρεσίες καθαριότητας, σίτισης και φύλαξης ή συντήρησης ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού που έχουν παρασχεθεί σε οποιοδήποτε νομικό πρόσωπο ιδιωτικού ή δημοσίου δικαίου, καθώς ομοίως συνέχονται με τη διαρκή και απρόσκοπτη παροχή των υπηρεσιών αυτών (…). Από τη διατύπωση της διάταξης καθίσταται σαφές ότι νομιμοποιούνται μόνον οι δαπάνες που έχουν ήδη παρασχεθεί έως την έναρξη ισχύος του παρόντος νόμου και όχι μεταγενέστερες», ενώ στην έκθεση αξιολόγησης συνεπειών της ρύθμισης, σε σχέση γενικώς  με την παρ. 3 του ως άνω άρθρου, αναφέρεται ότι «η προτεινόμενη διάταξη στην παρ. 3 επιφέρει ευεργετικές συνέπειες για τους φορείς που εντάσσονται στο πεδίο εφαρμογής της αποκαθιστώντας την ομαλή ροή πληρωμής των δαπανών (…) με άμεσο αποτέλεσμα την (…) εξοικονόμηση σημαντικών δημόσιων πόρων».(..)Β. Με την ανωτέρω διάταξη επιχειρείται η, δια της συλλήβδην νομιμοποίησης των οικείων δαπανών, άρση κάθε κωλύματος εξόφλησης των παρόχων ενός ευρέος φάσματος υπηρεσιών και δη καθαριότητας, σίτισης-εστίασης, φύλαξης και συντήρησης ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού προς οιοδήποτε νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου εποπτευόμενο από το Υπουργείο Υγείας, αδιακρίτως της βαρύτητας και των συνεπειών των πλημμελειών που καθιστούν παράνομη τη διενέργεια των σχετικών δαπανών, καθώς και χωρίς κανένα χρονικό περιορισμό για το παρελθόν και μέχρι τη δημοσίευση του ως άνω νόμου.(..)Σημειωτέον ότι είχαν προηγηθεί και άλλες ενέργειες του νομοθέτη για νομιμοποίηση δαπανών από παροχή υπηρεσιών σε νοσοκομεία του Ε.Σ.Υ. και σε Δ.Υ.Πε., με τη θέσπιση ειδικότερα των διατάξεων: α) του άρθρου 37 του ν. 4238/2014 (Α΄ 38), για υπηρεσίες που παρασχέθηκαν σε νοσοκομεία του Ε.Σ.Υ. αρχικώς για το  διάστημα από 1.9.2012 έως και 17.2.2014 (ημερομηνία δημοσίευσης νόμου) και κατόπιν, μετά από διαδοχικές παρατάσεις της χρονικής ισχύος του, μέχρι και 31.10.2017 (βλ. άρ. 15 παρ. 3 του ν. 4498/2017, Α΄ 172), υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις....Από τα ως άνω εκτεθέντα προκύπτει ότι, παρά την προγενέστερη νομιμοποίηση επί μακρό χρονικό διάστημα -είτε με την ψήφιση νέων είτε με την παράταση προϋφιστάμενων διατάξεων- δαπανών από παροχή υπηρεσιών, όχι μόνο δεν αντιμετωπίστηκε η παθογένεια που είχε οδηγήσει στη θέσπιση αυτών, αλλά ο νομοθέτης προσφεύγει εκ νέου στη θέσπιση της επίμαχης νομιμοποιητικής διάταξης, η οποία δεν θέτει καμία προϋπόθεση και κανένα περιορισμό για την αναδρομική νομιμοποίηση, συνιστά δε ευκαιριακή ρύθμιση αναδρομικής ισχύος, που στερείται συνοχής και συστηματικότητας και που έχει ως στόχο να παρακάμψει τον προληπτικό έλεγχο και τα εμπόδια που αυτός θέτει στη διενέργεια παράνομων δαπανών, διαιωνίζοντας την υπάρχουσα παθογένεια, αντί να συμβάλλει στην αντιμετώπισή της.(..) Παράλληλα, αντίκειται στο άρθρο 98 παρ. 1 εδ. α΄, β΄ και γ΄ του Συντάγματος, καθώς στερεί από το Ελεγκτικό Συνέδριο τη δυνατότητα να διαδραματίσει αποτελεσματικά τον ρόλο του ως θεσμική δικλίδα ασφαλείας για την πιστή τήρηση των εν λόγω συνταγματικών επιταγών και καταλύει τις ελεγκτικές του αρμοδιότητες....ανατρέποντας ακόμα και αναδρομικά ήδη εκφερθείσες κρίσεις περί της μη νομιμότητας εντελλόμενων δαπανών, αλλά και σε επίπεδο κατασταλτικού ή κατά περίπτωση προσυμβατικού ελέγχου.(..)

Κατόπιν των ανωτέρω, επί του παραπεφθέντος γενικότερης σημασίας ζητήματος  της αντίθεσης  της διάταξης της παραγράφου 3 περ. β΄ του άρθρου 96 του ν. 4486/2017  στο Σύνταγμα και την Οδηγία 2014/24/ΕΕ, εισηγούμαι να γίνει δεκτό ότι η  εν λόγω νομιμοποιητική διάταξη αντίκειται στις διατάξεις τόσο του άρθρου 98 παρ. 1 εδ. α΄ και γ΄ του Συντάγματος (και κατά περίπτωση του εδ. β΄), καθώς και στις συνταγματικές αρχές του Κράτους Δικαίου, της νομιμότητας της δράσης της Διοίκησης, της χρηστής και διαφανούς διαχείρισης του δημόσιου χρήματος και της δημοσιονομικής βιωσιμότητας, όσο και στις διατάξεις της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ, περαιτέρω δε να αναπεμφθεί η υπόθεση στο Τμήμα, προκειμένου αυτό να αποφανθεί οριστικά επί της σχετικής αίτησης ανάκλησης.

Η Ολομέλεια, μετά από συζήτηση, αποδέχθηκε κατά πλειοψηφία την ως άνω εισήγηση.