Το Ελεγκτικό Συνέδριο, διενεργώντας παρεμπίπτοντα έλεγχο νομιμότητας των ατομικών διοικητικών πράξεων, οι οποίες αποτελούν έρεισμα της ελεγχόμενης δαπάνης, ακόμα και στην περίπτωση που αυτές δεν έχουν ανακληθεί ή ακυρωθεί και, επομένως, καλύπτονται από το τεκμήριο νομιμότητας, δεν προβαίνει στην ακύρωση των πράξεων αυτών, αλλά στην αποδυνάμωσή τους από τις δημοσιονομικές συνέπειες που μπορούν να επιφέρουν (πράξη VII Τμ. 61/2007). Η επίμαχη συμπληρωματική σύμβαση έπρεπε να υποβληθεί στον ως άνω έλεγχο ανεξαρτήτως του νομικού καθεστώτος, από το οποίο διεπόταν η ολοκλήρωση της διαδικασίας σύναψής της, δεδομένου ότι η προϋπολογισθείσα δαπάνη της (520.000 ευρώ), αθροιζόμενη με την προϋπολογισθείσα δαπάνη της μη υποβληθείσας στον ως άνω έλεγχο αρχικής σύμβασης (2.450.000 ευρώ), ανέρχεται στο ποσό των 2.970.000 ευρώ, υπερβαίνει δηλαδή τόσο το τιθέμενο από το νόμο 3310/2005 όριο του 1.000.000 ευρώ, όσο και το τιθέμενο από το προγενέστερο του ως άνω νόμου νομικό καθεστώς όριο των 2.900.000 ευρώ.

Επιπροσθέτως, καθίσταται σαφές ότι η ορθή έννοια του άρθρου 19 παρ. 7 του π.δ. 774/1980 είναι ότι στον έλεγχο των Κλιμακίων του Ελεγκτικού Συνεδρίου υπάγονται και οι συμβάσεις σε επέκταση, βάσει όρου της διακήρυξης, αρχικών (κύριων) συμβάσεων, οι οποίες υπολείπονται του ποσού του 1.000.000 ευρώ και των οποίων οι αρχικές δεν έχουν υποβληθεί, λόγω ποσού επίσης, στον έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου, αθροιζόμενες όμως με την κύρια και τις τυχόν λοιπές σε επέκταση αυτής συμβάσεις υπερβαίνουν το ύψος των 1.000.000 ευρώ. Τούτο, διότι σκοπός της προαναφερόμενης διάταξης είναι η θεσμοθέτηση μίας αποτελεσματικής διαδικασίας για τον έλεγχο της νομιμότητας των συμβάσεων, ο οποίος θα ανατρεπόταν ή θα καθίστατο αλυσιτελής, ιδίως στην περίπτωση που θα παρεχόταν στη Διοίκηση η ευχέρεια να συνάπτει ανέλεγκτα τέτοιου είδους συμβάσεις με τη δυνατότητα κατάτμησης του συνολικού συμβατικού αντικειμένου, κατά συνέπεια δε και των πιστώσεων, ανά διαδοχικά επιμέρους χρονικά διαστήματα (βλ. σχετ., ως προς τις συμπληρωματικές συμβάσεις, πράξη VI Τμ. ΕλΣυν 48/2003).

H επίμαχη συμπληρωματική σύμβαση, η οποία υπογράφηκε στις 3.7.2006 (ημερομηνία προγενέστερη από την 3η Δεκεμβρίου 2007, από την οποία και ισχύει το νέο χρηματικό όριο για την υπαγωγή στον προσυμβατικό έλεγχο που θεσπίζει ο ν.3614/2007), έπρεπε να υποβληθεί στον ως άνω έλεγχο λόγω του νομικού καθεστώτος, από το οποίο διεπόταν η ολοκλήρωση της διαδικασίας σύναψής της, δεδομένου ότι η προϋπολογισθείσα δαπάνη της (420.168,07 ευρώ), αθροιζόμενη με την προϋπολογισθείσα δαπάνη της μη υποβληθείσας στον ως άνω έλεγχο αρχικής σύμβασης (1.746.000 ευρώ), ανέρχεται στο ποσό των 2.166.168,07 ευρώ, υπερβαίνει δηλαδή το τιθέμενο κατά το χρόνο της υπογραφής της, από τον ισχύοντα νόμο 3310/2005, όριο του 1.000.000 ευρώ.

Παροχή υπηρεσιών καθαριότητας:Περαιτέρω, κατά τον ομοίως βασίμως προβαλλόμενο δεύτερο λόγο διαφωνίας, η τηρηθείσα τακτική ανάθεσης των επίμαχων διαδικασιών, μετά από δίμηνες διαπραγματεύσεις, με κατάτμηση της συνολικής δαπάνης που απαιτείται για την κάλυψη των ετήσιων αναγκών της αναθέτουσας Aρχής σε υπηρεσίες καθαριότητας, καταστρατηγεί τις διατάξεις περί προσυμβατικού ελέγχου από τον αρμόδιο σχηματισμό του Ελεγκτικού Συνεδρίου, ενόψει του ότι η οικεία δαπάνη από 1.1.2017 έως 30.12.2017, συνολικού ποσού 1.089.938 ευρώ (μη συμπεριλαμβανομένου Φ.Π.Α.), υπερβαίνει το όριο του 1.000.000 ευρώ χωρίς Φ.Π.Α. άνω του οποίου απαιτείται η διενέργεια προσυμβατικού ελέγχου από το αρμόδιο Κλιμάκιο του Ελεγκτικού Συνεδρίου.(..)VI Συνακόλουθα, η εντελλόμενη δαπάνη δεν είναι νόμιμη για τους προβαλλόμενους από την Επίτροπο λόγους. Ωστόσο, το Κλιμάκιο λαμβάνοντας υπόψη ότι εν πάση περιπτώσει το Νοσοκομείο διενήργησε ανοικτό διαγωνισμό για την ανάθεση των επίμαχων υπηρεσιών, ο οποίος έχει ολοκληρωθεί και υπεβλήθη σε προσυμβατικό έλεγχο και ότι στις 30.3.2018 υπεγράφη η σχετική σύμβαση, κρίνει ότι το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα πληρωμής πρέπει να θεωρηθεί λόγω συγγνωστής πλάνης.

Από το συνδυασμό των ανωτέρω διατάξεων(3669/2008,3852/2010) συνάγονται τα ακόλουθα : α) Στον έλεγχο νομιμότητας του Ελεγκτικού Συνεδρίου υπάγονται πριν από τη σύναψή τους, μεταξύ άλλων, και οι συμβάσεις των δήμων, των περιφερειών και των νομικών τους προσώπων, όταν η προϋπολογιζόμενη δαπάνη τους χωρίς ΦΠΑ είναι μεγαλύτερη από τα χρηματικά όρια που θέτουν οι προμνησθείσες διατάξεις. Συγκεκριμένα, το χρηματικό αυτό όριο, όταν το έργο χρηματοδοτείται από εθνικούς πόρους, ήταν μέχρι 31.12.2010 1.000.000 ευρώ (χωρίς ΦΠΑ) και μετά την 1.1.2011 100.000 ευρώ (χωρίς ΦΠΑ). Στην τελευταία περίπτωση αρμοδιότητα διενέργειας του προσυμβατικού ελέγχου έχει ο Επίτροπος του Ελεγκτικού Συνεδρίου για τις συμβάσεις προϋπολογιζόμενης δαπάνης από 100.000 έως 500.000 ευρώ (χωρίς ΦΠΑ) και το Κλιμάκιο του Ελεγκτικού Συνεδρίου πάνω από 500.000 ευρώ. β) Στις περιπτώσεις συμβάσεων δημοσίων έργων των ως άνω νομικών προσώπων, οι οποίες συγχρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, αυτές υπάγονται στον προσυμβατικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου, εφόσον η προϋπολογιζόμενη δαπάνη τους, χωρίς Φ.Π.Α., υπερβαίνει το ποσό των πέντε εκατομμυρίων (5.000.000) ευρώ (Πρ. VI Τμ. 255/2007, Ε΄ Κλιμ. 430/2010). Τα ανωτέρω ισχύουν ανεξάρτητα του αν πρόκειται για αυτοτελές έργο ή για υποέργο, η εκτέλεση του οποίου εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο εκτελέσεως περισσότερων υποέργων (βλ. Πρ. Ε΄ Κλιμ. 318/2010, 580, 581/2009, 424/2008, 277/2008, 136/2008, VI Τμ. 68/2008). Η διάταξη αυτή του άρθρου 30 παρ. 2 περ. β του ν. 3669/2008 ως αφορώσα τα συγχρηματοδοτούμενα έργα είναι ειδική και κατισχύει της προμνησθείσας διάταξης του άρθρου 278 του ν.3852/2010. Άλλωστε η τελευταία αυτή διάταξη, όπως προκύπτει και από την εισηγητική έκθεση επί αυτής (βλ. σελ. 154), τροποποίησε το ισχύον μέχρι τότε χρηματικό όριο (προϋπολογιζόμενη δαπάνη χωρίς ΦΠΑ) υπαγωγής των συμβάσεων των δήμων, περιφερειών και των νομικών τους προσώπων στον προσυμβατικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου, που ήταν 1.000.000 ευρώ, και καθόρισε πλέον το όριο αυτό στις 100.000 ευρώ.

ΠΡΟΣΥΜΒΑΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑΣ ΓΕΝΙΚΑ. ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΠΡΟΣ ΕΛΕΓΧΟ: Μη νόμιμη η καταβολή αμοιβής από Νοσοκομείο σε Ειδικό Διαβαθμιδικό Σύνδεσμο για την παροχή υπηρεσιών αποκομιδής επικίνδυνων ιατρικών αποβλήτων του Νοσοκομείου, για τον Νοέμβριο του έτους 2014, καθόσον η σύμβαση υπερβαίνει το όριο των 500.000 ευρώ, άνω του οποίου προβλέπεται από 7.4.2014 –επί ποινή ακυρότητας της οικείας σύμβασης- η υπαγωγή της σύμβασης σε προσυμβατικό έλεγχο από το Ελεγκτικό Συνέδριο και ειδικότερα, σύμφωνα με τις διατάξεις άρθρου πρώτου υποπαραγρ. Γ1 περ. 1 του ν. 4254/2014, από τον αρμόδιο και για τον προληπτικό έλεγχο των δαπανών του οικείου φορέα Επίτροπο. Συνεπώς, η σύμβαση αυτή είναι αυτοδικαίως άκυρη, δεν δύναται δε να νομιμοποιηθεί ούτε σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 37 του ν. 4238/2014, η ισχύς των οποίων παρατάθηκε με τη διάταξη του άρθρου δέκατου τρίτου παρ. Β2 του ν. 4286/2014 (ΦΕΚ 194) έως τις 19.9.2014 και, τέλος, με τη διάταξη του άρθρου 17 παρ. 1 του ν. 4332/2015 (ΦΕΚ Α΄ 76) έως 6.7.2015.

Μη νόμιμη, καθόσον η 1η Σ.Σ. του ως άνω έργου δεν υποβλήθηκε στον προβλεπόμενο προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας από το αρμόδιο Κλιμάκιο του Ελεγκτικού Συνεδρίου, παρά το ότι η προϋπολογισθείσα δαπάνη της (420.168,07 ευρώ χωρίς Φ.Π.Α.), αθροιζόμενη με την προϋπολογισθείσα δαπάνη της αρχικής σύμβασης (1.746.000,00 ευρώ χωρίς Φ.Π.Α.), υπερβαίνει το καθοριζόμενο όριο του 1.000.000,00 ευρώ

Με τα δεδομένα αυτά η αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία με την επωνυμία «...», η οποία ιδρύθηκε για να εξυπηρετήσει σκοπούς γενικού δημόσιου συμφέροντος (επίλυση προβλημάτων και ανάπτυξη των οικονομικών και πολιτιστικών στόχων των μικρών νησιών), έχει νομική προσωπικότητα, χρηματοδοτήθηκε κατά το στάδιο της ιδρύσεώς της και έως σήμερα σε ποσοστό μεγαλύτερο του 50% από πόρους των ιδρυτικών δήμων και διοικείται από επταμελές διοικητικό συμβούλιο που επιλέγεται (και μπορεί να ελεγχθεί) από τη Γενική Συνέλευση, την πλειοψηφία της οποίας απαρτίζουν εκπρόσωποι των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Κατόπιν αυτού το Τμήμα άγεται στην κρίση ότι η ως άνω εταιρεία υπάγεται στην έννοια του «δημόσιου οργανισμού» όπως αυτή προσδιορίζεται ερμηνευτικά από την εσωτερική και την κοινοτική νομοθεσία και ανήκει στους φορείς των οποίων οι συμβάσεις υπάγονται στον προληπτικό έλεγχο νομιμότητας του Ελεγκτικού Συνεδρίου εφόσον υπερβαίνουν το ποσό του 1.000.000 ευρώ χωρίς Φ.Π.Α.

Υπηρεσίες συντήρησης - υποστήριξης λογισμικού.(..)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις νομικές σκέψεις της παρούσας, το Κλιμάκιο κρίνει ότι οι επίμαχες υπηρεσίες, συνολικής αξίας 24.275,00 ευρώ χωρίς Φ.Π.Α., μη νομίμως ανατέθηκαν απευθείας από το Γενικό Νοσοκομείο ... – Νοσηλευτική Μονάδα ... στην ως άνω φερόμενη ως δικαιούχο εταιρεία, καθόσον υπερβαίνουν το όριο των 20.000 ευρώ, μέχρι του οποίου είναι επιτρεπτή η άνευ ειδικού λόγου προσφυγή στη διαδικασία της απευθείας ανάθεσης. Εξάλλου το Νοσοκομείο δεν επικαλείται τη συνδρομή νόμιμου λόγου που θα μπορούσε κατ’ εξαίρεση να δικαιολογήσει την προσφυγή στην εν λόγω διαδικασία, παρά μόνο προβάλλει ότι συντρέχουν οι προϋποθέσεις εφαρμογής των νομιμοποιητικών διατάξεων τόσο του άρθρου 38 του ν. 4461/2017 όσο και του άρθρου 37 του ν. 4238/2014  (η ισχύς του οποίου παρατάθηκε με το άρθρο 102 παρ. 3 του ως άνω ν. 4461/2017). Ωστόσο το Νοσοκομείο αβασίμως επικαλείται τις εν λόγω διατάξεις. Τούτο ειδικότερα διότι με τη διάταξη καταρχάς του άρθρου 38 του ν. 4461/2017 νομιμοποιούνται δαπάνες που πραγματοποιήθηκαν κατ΄εφαρμογή της 62008/ΕΓΔΕΚΟ/1992/2008 κοινής απόφασης των Υπουργών Οικονομίας και Οικονομικών, Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης και απορρέουν ειδικότερα από συμβάσεις ανάθεσης των προβλεπόμενων σε αυτή υπηρεσιών λειτουργίας του διπλογραφικού συστήματος των Δημοσίων Υπηρεσιών Υγείας, περίπτωση όμως, που δεν συντρέχει εν προκειμένω, καθώς οι υπηρεσίες, στις οποίες αφορά το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα δεν συνιστούν τις προβλεπόμενες στην ως άνω ΚΥΑ υπηρεσίες λειτουργίας του διπλογραφικού συστήματος, το οποίο οφείλει να τηρεί το Νοσοκομείο,...Περαιτέρω, η δαπάνη αυτή δεν δύναται να νομιμοποιηθεί ούτε με βάση τη διάταξη του άρθρου 37 του ν. 4238/2014 (η ισχύς της οποίας παρατάθηκε διαδοχικώς και ήδη μέχρι και τις 28.2.2017 με την παράγραφο 3 του άρθρου 102 του ν. 4461/2017), καθόσον εν προκειμένω δεν τίθεται ζήτημα καθυστερήσεων στην ολοκλήρωση των διαδικασιών κεντρικού προγραμματισμού της Ε.Π.Υ. ή στην εξέλιξη διαγωνιστικής διαδικασίας λόγω άσκησης ενδίκων μέσων εκ μέρους των διαγωνιζομένων. (..)Τέλος, δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις εφαρμογής ούτε της έτερης νομιμοποιητικής διάταξης του άρθρου 17 παρ. 2 του ν. 4332/2015, καθόσον μεταξύ των προϋποθέσεων εφαρμογής της είναι οι σχετικές υπηρεσίες να μην έχουν παρασχεθεί σε εκτέλεση σχετικώς συναφθείσας σύμβασης, όρος που εν προκειμένω δεν πληρούται, αφού μεταξύ των μερών έχει συναφθεί η 5961/12.10.2016 σύμβαση, σε εκτέλεση της οποίας παρασχέθηκαν οι επίμαχες υπηρεσίες ...Κατόπιν των ανωτέρω, η εντελλόμενη δαπάνη δεν είναι νόμιμη και το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα δεν πρέπει να θεωρηθεί

ΠΑΡΟΧΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ:Μη νόμιμη..η καταβολή ποσού 1.154.300 ευρώ στην κοινοπραξία «...», ως αμοιβή της για τον σχεδιασμό και την παραγωγή του δημιουργικού μέρους της διαφημιστικής εκστρατείας του ... στο εξωτερικό δυνάμει της από 24.9.2009 συμβάσεως...Με τα δεδομένα αυτά, εφόσον, σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω, η συνολική προϋπολογισθείσα δαπάνη των ανωτέρω υπηρεσιών ξεπερνούσε το ποσό του 1.000.000 ευρώ, μη νομίμως ο … υπέγραψε την από 24.9.2009 σύμβαση χωρίς προηγουμένως η σύμβαση αυτή να υποβληθεί στον προβλεπόμενο από το άρθρο 98 παρ. 1 περ. β΄του Συντάγματος προσυμβατικό έλεγχο. Ο δε ισχυρισμός του Οργανισμού  ότι ναι μεν η προϋπολογισθείσα δαπάνη ξεπερνούσε το όριο του 1.000.000 ευρώ, η συμβατική τιμή όμως υπολειπόταν αυτού, είναι απορριπτέος ως αβάσιμος.