Το άρθρο 21 του Κανονισμού Προμηθειών του Δημοσίου (π.δ. 118/2007-Α΄ 150), που φέρει τον τίτλο «Κρίσεις αποτελεσμάτων διαγωνισμών», ορίζει, μεταξύ άλλων, ότι: «Το αρμόδιο για την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων του διαγωνισμού όργανο, με αιτιολογημένη γνωμοδότησή του, μπορεί να προτείνει: α. … δ. Ματαίωση των αποτελεσμάτων του διαγωνισμού και επανάληψή του με τροποποίηση ή μη των όρων και των τεχνικών προδιαγραφών. ε. Ματαίωση των αποτελεσμάτων του διαγωνισμού και προσφυγή στη διαδικασία της διαπραγμάτευσης, όταν συντρέχει λόγος επείγοντος που δεν οφείλεται σε υπαιτιότητα της Υπηρεσίας. στ. Ματαίωση των αποτελεσμάτων του διαγωνισμού σύμφωνα με τις διατάξεις των υπό στοιχεία Ι και ΙΙ των περ. α και β της παρ. 2 του άρθρου 20 του παρόντος. ζ. Οριστική ματαίωση των αποτελεσμάτων του διαγωνισμού στις εξής περιπτώσεις: i) Όταν ο φορέας δε χρειάζεται πλέον το υλικό είτε λόγω αλλαγών στην τεχνολογία είτε λόγω διακοπής ή περιορισμού της δραστηριότητας, για την οποία επρόκειτο να χρησιμοποιηθεί το υλικό. ii) Όταν συντρέχουν άλλοι λόγοι δημοσίου συμφέροντος που επιβάλλουν την ματαίωση. η. Ειδικά σε περιπτώσεις διαγωνισμών με κριτήριο τη χαμηλότερη τιμή στους οποίους υποβάλλεται μία μόνο προσφορά ή τελικά γίνεται αποδεκτή μία μόνο προσφορά και εφόσον δεν υπάρχουν συγκριτικά στοιχεία τιμών είτε προηγούμενων διαγωνισμών είτε της αγοράς που επιβεβαιώνονται με παραστατικά, ο διαγωνισμός ματαιώνεται και επαναλαμβάνεται υποχρεωτικά. Στον επαναληπτικό διαγωνισμό και εφόσον συντρέχουν εκ νέου οι παραπάνω περιστάσεις, ο διαγωνισμός ολοκληρώνεται με διαπραγμάτευση της τιμής». Από τη γραμματική διατύπωση και τη διάρθρωση των προαναφερόμενων διατάξεων συνάγεται, μεταξύ άλλων, ότι με την παρ. (η) εισάγεται μία ειδική περίπτωση υποχρεωτικής ματαίωσης διαγωνισμού. Ειδικότερα, η διοίκηση οφείλει να προβεί στη ματαίωση του διαγωνισμού όταν συντρέχουν σωρευτικά τρεις προϋποθέσεις: α) ο διαγωνισμός διεξήχθη με κριτήριο τη χαμηλότερη τιμή, β) υποβλήθηκε μία μόνο προσφορά ή τελικά έγινε αποδεκτή μία μόνο προσφορά και γ) δεν υπάρχουν συγκριτικά στοιχεία τιμών είτε προηγούμενων διαγωνισμών είτε της αγοράς. Προφανής δε δικαιολογητικός λόγος για τη θέσπιση της τρίτης προϋπόθεσης είναι η αναγκαιότητα εξέτασης από την αναθέτουσα αρχή του ασύμφορου/ικανοποιητικού ή μη του αποτελέσματος του διαγωνισμού. Και τούτο διότι από την κείμενη νομοθεσία δεν αποκλείεται μεν η κατακύρωση των αποτελεσμάτων του διαγωνισμού, για τον οποίο τηρήθηκαν οι απαιτούμενοι κανόνες δημοσιότητας για την επιλογή αναδόχου προμηθευτή, στον μοναδικό υποψήφιο, ούτε όμως προκύπτει υποχρέωση της αναθέτουσας αρχής να αναθέσει το έργο στον μοναδικό προσφέροντα που κρίθηκε ικανός να μετάσχει στον διαγωνισμό, στην περίπτωση που το αποτέλεσμα του διαγωνισμού με βάση τα υπάρχοντα συγκριτικά στοιχεία είναι ασύμφορο - μη ικανοποιητικό (βλ. Πρακτικό 24ης/23.11.1998 Συν. Ολ. Ελ. Συν. Θέμα Β΄ , Πράξη 39/2009 Στ΄ Κλιμακίου, πρβλ. απόφαση της 16ης Σεπτεμβρίου 1999, C-27/98, Fracasso και Leitschutz, απόφαση της 15ης Οκτωβρίου 2009, C-138/2008, Hochtief AG, ΣτΕ 375/2009, ΕΑ ΣτΕ 33/2009). Περαιτέρω, από τη γραμματική διατύπωση της παρ. (η) του άρθρου 21 του Κ.Π.Δ., και σε αντιδιαστολή με τη διατύπωση των λοιπών παραγράφων του άρθρου αυτού που αναφέρονται στις περιπτώσεις δυνητικής ματαίωσης, όπου ρητά απαιτείται αιτιολογημένη γνωμοδότηση του αρμοδίου για την κρίση των αποτελεσμάτων του διαγωνισμού οργάνου όταν αυτό προτείνει την ματαίωση του διαγωνισμού, προκύπτει ότι ο νομοθέτης περιορίστηκε στην αναγραφή και μόνο των προϋποθέσεων της υποχρεωτικής ματαίωσης, προτάσσοντας μάλιστα την πραγματική ανυπαρξία συγκριτικών στοιχείων, και δε συμπεριέλαβε σχετική ρύθμιση ως προς το περιεχόμενο της εισήγησης του αρμοδίου για την κρίση των αποτελεσμάτων του διαγωνισμού οργάνου στην περίπτωση που αυτό κρίνει ότι η διαδικασία πρέπει να συνεχιστεί παρά τον ένα και μοναδικό προσφέροντα. Από τα ανωτέρω συνάγεται συνεπώς ότι δεν απαιτείται εκ του νόμου να παρατίθενται στη σχετική εισήγηση εκείνα τα συγκριτικά στοιχεία που ελήφθησαν υπόψη από το γνωμοδοτούν όργανο που προτείνει τη συνέχιση της διαδικασίας, αλλά αρκεί αυτά να ενυπάρχουν στα λοιπά στοιχεία της διαγωνιστικής διαδικασίας. Το έχον συμβουλευτική γνώμη μέλος του Τμήματος Χρυσούλα Μιχαλάκη, Πάρεδρος, διατύπωσε την άποψη ότι, προεχόντως για λόγους διαφάνειας, αλλά, και για λόγους που άπτονται της χρηστής οικονομικής διαχείρισης, πρέπει στην εισήγηση του αρμοδίου για την κρίση των αποτελεσμάτων του διαγωνισμού οργάνου να αναφέρονται, έστω και συνοπτικά, τα συγκριτικά εκείνα στοιχεία που ελήφθησαν υπόψη για την αξιολόγηση του αποτελέσματος του διαγωνισμού ως ικανοποιητικού, παρά την ύπαρξη ενός και μοναδικού υποψηφίου.

Μη νόμιμη εν μέρει η διαδικασία διενέργειας ανοικτού διαγωνισμού για την ανάδειξη προμηθευτών υγρών καυσίμων από Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση, κατά το μέρος που κατακυρώθηκαν τα αποτελέσματα του διαγωνισμού σε μοναδικούς εξ αρχής υποψηφίους προμηθευτές, δεδομένου ότι, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 21 περ. η του π.δ.118/2007, δεν προσκομίστηκαν συγκριτικά στοιχεία τιμών είτε προηγούμενων διαγωνισμών είτε της αγοράς που να επιβεβαιώ-νονται με παραστατικά, ώστε να ληφθούν υπόψη, όπως απαιτεί ο νόμος, από την Επιτροπή του Διαγωνισμού για να έχει τη δυνατότητα να κατακυρώσει στον μοναδικό υποψήφιο και ο διαγω-νισμός ως προς αυτούς έπρεπε υποχρεωτικά να ματαιωθεί και να επαναληφθεί. Με την 1285/2010 απόφασή του το VI Τμήμα του Έλεγκτικού Συνεδρίου ανακάλεσε την ως άνω Πράξη και έκρινε ότι νόμιμα αποφασίσθηκε η ολοκλήρωση της διαγωνιστικής διαδικασίας και η ανάθεση των επίμαχων προμηθειών παρά το γεγονός ότι κατατέθηκε μία και μόνο προσφορά, καθόσον υπήρχαν συγκριτικά στοιχεία προηγούμενων διαγωνισμών, τα οποία και προσκομίστη-καν ενώπιόν του. Τα στοιχεία αυτά αρκεί να ενυπάρχουν στα λοιπά στοιχεία της διαγωνιστικής διαδικασίας χωρίς να απαιτείται να παρατίθενται αυτά στη σχετική εισήγηση του αρμοδίου για την κρίση των αποτελεσμάτων του διαγωνισμού οργάνου, στην περίπτωση που αυτό κρίνει ότι η διαδικασία του διαγωνισμού πρέπει να συνεχιστεί παρά τον ένα και μοναδικό προσφέροντα.

Δυνατότητα ή μη ματαίωσης πρόχειρου διαγωνισμού προμήθειας και επανάληψή του με τροποποίηση του αντικειμένου και των όρων του.Η αδυναμία πραγματοποίησης της προμήθειας, λόγω έλλειψης, πλέον, των απαιτούμενων για την πραγματοποίησή της πιστώσεων, συνιστά νόμιμο λόγο για την οριστική ματαίωση των αποτελεσμάτων του διαγωνισμού.Η αναθέτουσα αρχή έχει τη διακριτική ευχέρεια να προβαίνει στη ματαίωση  του αποτελέσματος του διαγωνισμού και την επαναπροκήρυξή του, εφ’ όσον, όμως, συντρέχει νόμιμος λόγος, η δε απόφαση περί ματαιώσεως του διαγωνισμού πρέπει να φέρει πλήρη και ειδική αιτιολογία, αναφερόμενη στους λόγους για τους οποίους αποφασίζεται η (ματαίωση και) επανάληψή του.  Συντρέχει δε νόμιμος λόγος ματαίωσης του διαγωνισμού, σε περίπτωση κατά την οποία διαπιστώνεται αιτιολογημένως η ανάγκη τροποποίησης του αντικειμένου της προμήθειας και επαναπροκήρυξης του διαγωνισμού.

Προμήθεια καυσίμων.Ο προσδιορισμός της ποσότητας αποτελεί ουσιώδες στοιχείο του ελαχίστου περιεχομένου της διακηρύξεως και στοχεύει στην επίτευξη πλήρους διαφάνειας και στην προστασία του ανταγωνισμού, η δε παράλειψη προσδιορισμού του καθιστά ασαφή τη διακήρυξη και συνεπώς μη νόμιμη (Πρακτικά Ολομ.ΕΣ της 27ης Γεν.Συν. της 29.11.2000, και της 32ης Γεν.Συν. της 20.12.2000, Αποφάσεις VI Τμήματος 295/2010, 373/2010, 46/2009, 36/2009, 22/2009, Πράξεις VI Τμήματος 5/2008, 8/2004, 2/2003, ΣτΕ 375/2009, 1808/1987, ΕΑ ΣτΕ 184/1999, Γνμδ ΝΣΚ 588/2008, 338/2001, Απόφαση ΔΕΚ C-241/2009,Lammerzahl). Ωσαύτως, η αναθέτουσα αρχή υποχρεούται να δημοσιεύει περίληψη των ουσιωδών στοιχείων της διακηρύξεως του διαγωνισμού (στα οποία συγκαταλέγονται τα είδη των προς προμήθεια αγαθών και η ακριβής ποσότητα αυτών κατά κατηγορία και είδος) στον ημεδαπό τύπο και στην Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, η οποία δεν επιτρέπεται να περιέχει πληροφορίες διαφορετικές από τις δημοσιευόμενες στον ελληνικό τύπο (Αποφάσεις VI Τμήματος 2263/2011, 2016/2010). Η παράλειψη ή η πλημμελής τήρηση των διατυπώσεων δημοσιότητας συνιστά παράβαση ουσιώδους τύπου της διαδικασίας του διαγωνισμού, η οποία πλήττει τις αρχές του ανταγωνισμού, της πρόσβασης στις διαδικασίες ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων και της διαφάνειας και καθιστά μη νόμιμη τη διενέργειά του (Αποφάσεις VI Τμήματος 2263/2011, 1780/2011, 1646/2011).(...)από την κείμενη νομοθεσία δεν αποκλείεται μεν η κατακύρωση των αποτελεσμάτων του διαγωνισμού στο μοναδικό υποψήφιο ούτε όμως προκύπτει υποχρέωση της αναθέτουσας αρχής να κατακυρώσει την προμήθεια στον μοναδικό προσφέροντα που κρίθηκε ικανός να μετάσχει στο διαγωνισμό, στην περίπτωση που το αποτέλεσμα αυτού, με βάση τα υπάρχοντα συγκριτικά στοιχεία κρίνεται ασύμφορο ή μη ικανοποιητικό (Πρακτικό Ολομ. ΕΣ της 24ης Γεν.Συν. της 23.11.1998, Αποφάσεις VI Τμήματος 2709/2010, 2702/2010, 1285/2010, Πράξεις ΙV Τμήματος 121/2010, 76/2010, 55/2010, 153/2009, ΣτΕ 761/2010, 375/2009, ΕΑ ΣτΕ 33/2009, Γνμδ. ΝΣΚ 369/2009, ΔΕΚ C-138/2008, Hochtief AG, C-27/1998, Fracasso και Leitschutz).

Προμήθεια καυσίμων.Δεν αποκλείεται η κατακύρωση των αποτελεσμάτων του διαγωνισμού, για τον οποίο τηρήθηκαν οι απαιτούμενοι κανόνες δημοσιότητας για την επιλογή αναδόχου προμηθευτή στον εξαρχής μοναδικό υποψήφιο, αφού αφενός δεν τίθεται από το νόμο ως προϋπόθεση συνέχισης της διαδικασίας ή ανάθεσης της προμήθειας η ύπαρξη περισσότερων διαγωνιζομένων, αφετέρου, τα αρμόδια όργανα της Διοίκησης έχουν τη δυνατότητα, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 21 και 22 του Ε.Κ.Π.Ο.Τ.Α., σε περίπτωση που κρίνουν το αποτέλεσμα του διαγωνισμού ασύμφορο, να ματαιώσουν και να επαναλάβουν το διαγωνισμό ή την προμήθεια (πρβλ. Ε.Σ. Ολομ. Πρακτικό 24ης Συν./23.11.1998, βλ. ΣΤ΄ Κλιμ. 9, 39, 76, 96/2009, 15/2013 κ.ά.). Ειδικώς, όμως, στην περίπτωση που, όπως εν προκειμένω, ο μοναδικώς συμμετέχων στο διαγωνισμό προσφέρει ταυτοχρόνως αρνητικό ποσοστό έκπτωσης επί της μέσης λιανικής ή χονδρικής τιμής του υπό προμήθεια καυσίμου, τότε η διακριτική ευχέρεια της Οικονομικής Επιτροπής, δηλαδή του αρμοδίου σύμφωνα με το άρθρο 72 παρ. 1 περ. ε΄ του ν. 3852/2010 οργάνου, να κατακυρώσει το αποτέλεσμα του διαγωνισμού, ελέγχεται ως προς την υπέρβαση των άκρων ορίων της, δηλαδή ως προς την υπέρβαση του αναγκαίου μέτρου της δαπάνης, το οποίο κρίνεται αναλόγως των ειδικών περιστάσεων και επιβάλλει την επιλογή όχι απλώς των πρόσφορων αλλά των απολύτως αναγκαίων μέσων για την θεραπεία της λειτουργικής ανάγκης του οικείου φορέα (πρβλ. Ι Τμ. 15/2012, IV Τμ. 71/2012, 235, 167, 85/2010, 162, 147, 39/2009) ενόψει και των αρχών της χρηστής δημοσιονομικής διαχειρίσεως και της οικονομικότητας, οι οποίες επιβάλλουν την εκπλήρωση των εκ του νόμου ανατιθέμενων αρμοδιοτήτων με την κατά το δυνατόν ηπιότερη επιβάρυνση του προϋπολογισμού για την εξασφάλιση της δημοσιονομικής βιωσιμότητας του δήμου.

Υπηρεσίες καθαριότητας.Απεθείας διαπραγμάτευση.Από τη διατύπωση και το σκοπό των διατάξεων του ν. 4013/2011 (βλ. άρθρο 1 και οικεία εισηγητική έκθεση), συνάγεται ότι η θέσπισή του αποβλέπει στην ενίσχυση της διαφάνειας με την καθιέρωση ενός εξωτερικού ουσιώδους τύπου για την - από την έναρξη ισχύος του - νόμιμη σύναψη συμβάσεων κατόπιν διαπραγματεύσεων (βλ. VI Τμ. 2270, 3209, 3012/2013). Κατά συνέπεια, αν η Αρχή γνωμοδοτήσει αρνητικά η σύμβαση δεν μπορεί να συναφθεί, αφού ο νόμος ορίζει ότι η γνώμη που διατυπώνει είναι σύμφωνη και κατά συνέπεια το όργανο που ασκεί την αποφασιστική αρμοδιότητα υποχρεούται να ενεργήσει κατά τον τρόπο που του υποδεικνύει το γνωμοδοτούν όργανο (βλ. VI Τμ. 3012/2013, πρβλ. ΣτΕ 2042/2011, 1679/1986, 3458/1983, ΔΕΑ 853/2010, 568/2009).(....)Με τα δεδομένα αυτά, οι ανατεθείσες στην φερόμενη ως δικαιούχο επίμαχες υπηρεσίες δεν συνιστούν νόμιμη απευθείας ανάθεση, καθόσον συνολικά η δαπάνη τους υπερβαίνει το ποσό των 20.000 ευρώ (χωρίς Φ.Π.Α.), μέχρι του οποίου επιτρέπεται η άνευ ειδικών λόγων προσφυγή στην εξαιρετική αυτή διαδικασία εντός του ίδιου οικονομικού έτους, χωρίς να αιτιολογείται βασίμως η συνδρομή κατεπειγουσών αναγκών που οφείλονται σε απρόβλεπτες περιστάσεις. Και τούτο, διότι δεν συνιστά απρόβλεπτη περίσταση η επικαλούμενη αναμονή των αποτελεσμάτων του εκκρεμούς ανοικτού διαγωνισμού (ο οποίος διενεργήθηκε στις 3.12.2012 και, κατόπιν ματαίωσης, διενεργήθηκε εκ νέου στις 22.1.2013), καθόσον ήταν ήδη γνωστή η διάρκεια ισχύος της προηγούμενης σύμβασης καθαριότητας, καθώς και η ημερομηνία λήξης και της τρίμηνης παράτασης (στις 16.10.2012) αυτής. 

Νόμιμη η διαδικασία διενέργειας προμήθειας κινητού εξοπλισμού Σταθμού Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων και υλοποίηση της άνω προμήθειας με χρηματοδοτική μίσθωση (leasing) καθόσον δεν αποκλείεται η κατακύρωση των αποτελεσμάτων ανοικτού διαγωνισμού με κριτήριο κατακύρωσης την πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά, για τον οποίο τηρήθηκαν οι απαιτούμενοι κανόνες δημοσιότητας, στον εξαρχής μοναδικό υποψήφιο, αφού, αφενός δεν τίθεται από το νόμο ως προϋπόθεση συνέχισης της διαδικασίας ή ανάθεσης της προμήθειας η ύπαρξη περισσοτέρων διαγωνιζομένων και αφετέρου τα αρμόδια όργανα των Ο.Τ.Α.(ή των Συν-δέσμων αυτών) έχουν τη δυνατότητα, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 21 του Ε.Κ.Π.Ο.Τ.Α., σε περίπτωση που κρίνουν το αποτέλεσμα του διαγωνισμού ασύμφορο, να ματαιώσουν το δια-γωνισμό και να τον επαναλάβουν με τροποποίηση ή μη των όρων του.

Ματαίωση διαγωνισμού-Ανάθεση στον μοναδικό προσφέροντα

Σε ανοικτό διαγωνισμό με κριτήριο κατακύρωσης τη χαμηλότερη τιμή παρέχεται η δυνατότη¬τα στους υποψήφιους προμηθευτές να υποβάλουν προσφορά για ολόκληρες τις ποσότητες ενός ή περισσοτέρων από τα προκηρυχθέντα είδη. Μη νομίμως κατακυρώνεται με κριτήριο κατακύρωσης τη χαμηλότερη τιμή η προμήθεια είδους στο μοναδικό προσφέροντα προμηθευτή εάν προηγουμένως δεν έχει εξετασθεί η προσφορά του με βάση συγκριτικά στοιχεία τιμών προηγούμενων διαγωνισμών ή της αγοράς, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 21 παρ.η του π.δ.118/2007. Με την 2709/2010 απόφασή του το VI Τμήμα του Ελεγκτικού Συνεδρίου ανακάλεσε την ως άνω Πράξη και έκρινε, μετά την προσκόμιση στοιχείων, ότι τα αρμόδια όργανα της αναθέτουσας αρχής εισηγήθηκαν, χωρίς πρόθεση καταστρατήγησης των οικείων διατάξεων, την κατακύρωση στον μοναδικό προσφέροντα προμηθευτή, αφού έλαβαν υπόψη τους τιμές κατακύρωσης πα¬ρελθόντων ετών.

Επειδή, από το σύνολο των ανωτέρω διατάξεων της διακήρυξης συνάγεται ότι οι αρμόδιες για τη διενέργεια του διαγωνισμού υπηρεσίες είχαν τη δυνατότητα να καλούν τους προμηθευτές να συμπληρώνουν τα υποβληθέντα δικαιολογητικά συμμετοχής ή κατακύρωσης ή να παρέχουν σχετικές διευκρινίσεις. Οι διατάξεις αυτές, ωστόσο, αναφέρονται σε διευκρινίσεις ή συμπληρώσεις νομίμως κατ’ αρχήν υποβληθέντων στοιχείων και όχι σε αναπλήρωση μη υποβληθέντων ή μη νομίμως υποβληθέντων (πρβ. Ε.Α. 70/2010, 867/2009, 696/2009, 349/2008, 336/2006 190/2006, κα.).(...)10. Επειδή, ενόψει των εκτεθέντων στη σκέψη 8 ως προς την έννοια των διατάξεων της διακήρυξης του ένδικου διαγωνισμού, πιθανολογείται σοβαρά ότι κατά παράβαση των όρων της διακήρυξης ο παρεμβαίνων κλήθηκε να αναπληρώσει τα ως άνω περιγραφέντα ελλείποντα δικαιολογητικά κατακύρωσης και, κατά συνέπεια, δεν είναι νόμιμη η κατακύρωση του ένδικου διαγωνισμού στον παρεμβαίνοντα, καθώς και η ως άνω δεύτερη αιτιολογική βάση απόρριψης της προσφυγής της αιτούσας, όπως διατυπώνεται στο υπ’ αριθ. 7/2010 πρακτικό της Γνωμοδοτικής Επιτροπής Διενέργειας – Αξιολόγησης Αποτελεσμάτων Διαγωνισμών και των Διαδικασιών Διαπραγμάτευσης.