ΣΥΜΒΑΣΗ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΗΣ:Με τα δεδομένα αυτά δεν προκαλείται ζήτημα νόθευσης του ανταγωνισμού και, κατά συνέπεια, δεν πρόκειται για ουσιώδεις τροποποιήσεις κατά την έννοια του δικαίου της Ένωσης που κωλύουν την υπογραφή του ελεγχόμενου σχεδίου Συμφωνίας. Στο συμπέρασμα δε αυτό καταλήγει και το MARKT C2/ZDH/cds(2013)3283241/25.9.2013 έγγραφο του Γενικού Διευθυντή της Γενικής Διεύθυνσης Εσωτερικής Αγοράς και Υπηρεσιών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, στο οποίο αναφέρεται ότι οι τροποποιήσεις που προτείνονται για την Σύμβαση Παραχώρησης «θα μπορούσαν να θεωρηθούν συμβατές με το δίκαιο των συμβάσεων της Ένωσης». Τέλος, διευκρινίζεται ότι οι λοιπές μη αναφερόμενες στην παρούσα τροποποιήσεις έχουν επίσης μη ουσιώδη χαρακτήρα και δεν αναιρούν την ανωτέρω κρίση. Κατά συνέπεια, δεν κωλύεται η σύναψη του ελεγχόμενου σχεδίου Συμφωνίας Τροποποίησης.

ΠΡΟΓΡΑΜΑΜΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ:Με την αίτηση αυτή οι αιτούντες επιδιώκουν την ανάκληση της 461/2012 πράξης του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου...Με τα δεδομένα αυτά, το Τμήμα άγεται στην κρίση ότι το ως άνω προσκομιζόμενο χρονοδιάγραμμα έχει νομίμως συνταχθεί, με βάση τις προβλέψεις του άρθρου 100 παρ. 2 περ. α του ν. 3852/2010, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα από τους αιτούντες. Και τούτο διότι: α) δεν είναι εφικτός ο ειδικότερος χρονικός καταμερισμός των αναφερόμενων στο άρθρο 2 του ελεγχόμενου σχεδίου σύμβασης υπηρεσιών, οι οποίες συνιστούν το αντικείμενο της σύμβασης, δεδομένου ότι η έναρξη εκτέλεσης καθεμίας από τις εν λόγω εργασίες δεν προϋποθέτει την εκτέλεση άλλης εργασίας, αλλά οι εργασίες αυτές θα εκτελούνται παράλληλα καθ’ όλη τη διάρκεια εκτέλεσής της και β) με βάση το ως άνω υποβληθέν από τους αιτούντες χρονοδιάγραμμα, προσδιορίζεται ο χρόνος των τμηματικών καταβολών της χρηματοδότησης εκ μέρους του Δήμου, ο οποίος τελεί σε συνάρτηση με την πορεία εκτέλεσης της σύμβασης, ενόψει και της προεκτεθείσας φύσης των παρασχεθησομένων υπηρεσιών...Ανακαλεί την 461/2012 πράξη του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου

Κατασκευή έργων αντιπλημμυρικής προστασίας:..ζητείται η ανάκληση της 116/2018 πράξης του Κλιμακίου Προληπτικού Ελέγχου Δαπανών στο παρόν Τμήμα..,Με τα παραπάνω δεδομένα, το Τμήμα κρίνει ότι οι επίμαχες εργασίες κατασκευής των παράπλευρων οδών του ρέματος "..." δεν μπορούν να θεωρηθούν, κατά την προαναφερόμενη έννοια του νόμου, συμπληρωματικές των εργασιών της αρχικής σύμβασης, καθώς δεν παρουσιάζουν αναγκαία συνάφεια με το αντικείμενο αυτής, που συνίσταται στη διευθέτηση της υφιστάμενης κοίτης του ρέματος, αλλά αφορούν στο διάφορο και αυτοτελές αντικείμενο  της κατασκευής  των ως άνω οδών, που ανήκουν στο δημοτικό οδικό δίκτυο και στην αρμοδιότητα του Δήμου ..., η δε κατασκευή τους προϋποθέτει την ολοκλήρωση των διαδικασιών κύρωσης της πράξης εφαρμογής της οικείας πολεοδομικής μελέτης. Σε κανένα μάλιστα σημείο της Τεχνικής Περιγραφής και της Ειδικής Συγγραφής Υποχρεώσεων δεν συσχετίζεται η εκτέλεση και πρόοδος των εργασιών της αρχικής σύμβασης με την προηγούμενη κατασκευή των επίμαχων παραρεμάτιων οδών. Αντιθέτως, η κατασκευή των εν λόγω οδών επρόκειτο να αποτελέσει αντικείμενο άλλης, ανεξάρτητης εργολαβίας, της οποίας ο χρόνος ανάθεσης ήταν άδηλος, αφού προϋπέθετε, όπως προαναφέρθηκε, την ολοκλήρωση των διαδικασιών κύρωσης της οικείας πράξης εφαρμογής, οι οποίες μάλιστα ακόμα δεν έχουν ολοκληρωθεί. (...)Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, πρέπει να απορριφθούν οι υπό κρίση αιτήσεις της ανώνυμης εταιρείας με την επωνυμία «...» και δ.τ. «...» και της Περιφέρειας ... για ανάκληση της 116/2018 πράξης του Κλιμακίου Προληπτικού Ελέγχου Δαπανών στο  Τμήμα τούτο. 

Η Πράξη 65/2025 του ΣΤ' Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά τον επανέλεγχο νομιμότητας της διαδικασίας ανάθεσης και του σχεδίου σύμβασης για την προμήθεια και τοποθέτηση εξοπλισμού περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης σε σχολεία της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας, συνολικής συμβατικής δαπάνης 5.970.000,00 ευρώ πλέον ΦΠΑ. Το Κλιμάκιο, κρίνοντας ότι εκτελέστηκαν πλήρως τα ζητηθέντα με την προηγούμενη Πράξη 397/2024 στοιχεία (διαχείριση αποβλήτων, χωροθέτηση από τους Δήμους και σαφές χρονοδιάγραμμα τμηματικών παραδόσεων), αποφάνθηκε ότι δεν υφίστανται ουσιώδεις νομικές πλημμέλειες στη διεξαχθείσα διαγωνιστική διαδικασία. Συνεπώς, δεν κωλύεται η υπογραφή του επικαιροποιημένου σχεδίου σύμβασης, υπό την επισήμανση ότι πρέπει να συμπληρωθεί το ποσό της εγγυητικής επιστολής καλής εκτέλεσης (4% της εκτιμώμενης δαπάνης) στον όρο 4 του προοιμίου.

Σύμβαση ανάθεσης δημοτικού έργου:..Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη το Κλιμάκιο κρίνει ότι εφόσον στην προκειμένη περίπτωση η σύμβαση ανάθεσης του ως άνω δημοτικού έργου διαλύθηκε από υπαιτιότητα του Δήμου και δεν είχαν εκτελεστεί καθόλου εργασίες, νομίμως καταρχήν καταβάλλεται στον ανάδοχο του έργου αποζημίωση για το τεκμαιρόμενο όφελος από τη μη εκτέλεση εργασιών. Πλην όμως η δαπάνη αυτή, κατά τα ειδικότερα γενόμενα δεκτά ανωτέρω, δεν είναι νόμιμη, καθόσον εσφαλμένως συνυπολογίστηκε στο αρχικό συμβατικό αντικείμενο για τον προσδιορισμό της εν λόγω αποζημίωσης η δαπάνη αναθεώρησης, ποσού 5.771,71 ευρώ. Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, η εντελλόμενη με το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα πληρωμής δαπάνη είναι μη νόμιμη και αυτό δεν πρέπει να θεωρηθεί.

Δημόσια έργα:Στον υπό έλεγχο δημόσιο διαγωνισμό, ο οποίος, μετά από την τήρηση των νομίμων διατυπώσεων δημοσιότητας, διενεργήθηκε την 27.11.2012 με ανοικτή διαδικασία και κριτήριο αναθέσεως τη χαμηλότερη τιμή (άρθρο 26 του ν. 3669/2008), συμμετείχαν δεκατέσσερις (14) εργοληπτικές επιχειρήσεις. Στο σχετικό πίνακα που συντάχθηκε, κατατάχθηκε πρώτη κατά σειρά μειοδοσίας η εργοληπτική επιχείρηση «….», η οποία προσέφερε μέση τεκμαρτή έκπτωση 31,49%. Με σχετικό πρακτικό (β΄ φάση) της Επιτροπής Διενέργειας του Διαγωνισμού αναδείχθηκε ομόφωνα η «…..» ως προσωρινή μειοδότρια του διαγωνισμού και βεβαιώθηκε ότι δεν υποβλήθηκαν ενστάσεις κατά του κύρους της δημοπρασίας. Η Οικονομική Επιτροπή της Περιφέρειας …, με το πρακτικό 40/27.12.2012 (απόφαση 1546/2012, θέμα 8), υιοθέτησε το ως άνω πρακτικό της Ε.Δ. και ανέθεσε στην προσωρινή μειοδότρια του διαγωνισμού την εκτέλεση των εργασιών του ως άνω έργου. Με την προσβαλλόμενη πράξη, το Κλιμάκιο διαπίστωσε ότι, όπως προέκυπτε από τα αναφερόμενα στην Ειδική Συγγραφή Υποχρεώσεων, κατά τον αρχικό σχεδιασμό του έργου οι αναγκαίες για την εκτέλεσή του απαλλοτριώσεις έπρεπε να έχουν συντελεστεί μέχρι το Δεκέμβριο του 2012. Πλην όμως, μέχρι την ημερομηνία έκδοσης της προσβαλλομένης πράξης οι απαλλοτριώσεις αυτές δεν είχαν καν κηρυχθεί. Με την υπό κρίση αίτηση προβάλλεται ότι έχει ήδη εκδοθεί η 2737/9.4.2013 απόφαση του Γενικού Γραμματέα της Αποκεντρωμένης Διοίκησης …, με την οποία κηρύχθηκε η αναγκαστική απαλλοτρίωση των σχετικών εκτάσεων για την κατασκευή του έργου, η οποία και υποβάλλεται συνημμένη με την υπό κρίση αίτηση...να γίνει δεκτή η υπό κρίση αίτηση και να ανακληθεί η 126/2013 Πράξη του Ε΄ Κλιμακίου και να επιτραπεί η υπογραφή του σχεδίου αυτού σύμβασης.

Προγραμματική σύμβαση για εκπόνηση μελετών (….) Με την 500/2012 πράξη του Κλιμακίου τούτου κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή όμοιου σχεδίου προγραμματικής σύμβασης, επειδή δεν περιλάμβανε το χρονοδιάγραμμα εκτέλεσής της, που αποτελεί ελάχιστο αναγκαίο περιεχόμενό της, με αποτέλεσμα να μην συνδέονται οι τμηματικές πληρωμές που προβλεπόταν στο άρθρο 6 αυτής με κάποιο χρονοδιάγραμμα εργασιών. Επίσης, κρίθηκε ότι δεν ήταν νόμιμοι οι όροι των άρθρων 6 και 7 που προέβλεπαν την αναπροσαρμογή του προϋπολογισμού του έργου και την παράταση της διάρκειας της σύμβασης με μόνη τη σύμφωνη γνώμη της Κοινής Επιτροπής παρακολούθησης, και τέλος ότι θα έπρεπε να επαναδιατυπωθεί ο όρος 7 ως προς τη διάρκειά της, ώστε να καθίσταται σαφής ο καταληκτικός χρόνος της.(….) Κατ' ακολουθία των ανωτέρω και δεδομένου ότι το ελεγχόμενο σχέδιο προγραμματικής σύμβασης έχει το ελάχιστο κατά νόμο περιεχόμενο, σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά και με την 500/2012 Πράξη του Κλιμακίου τούτου, στην οποία και ρητά παραπέμπει προς αποφυγήν επαναλήψεων, δεν συντρέχει νόμιμος λόγος που να κωλύει την υπογραφή του.

ΠΑΡΟΧΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ-Έλεγχος νομιμότητας:Με τα δεδομένα αυτά, το γεγονός ότι οι τροποποιήσεις, με τις από 8 Δεκεμβρίου 2015 πρόσθετες πράξεις, της συμφωνίας - πλαίσιο και των εκτελεστικών συμβάσεων δεν υποβλήθηκαν στο προσυμβατικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου δεν ασκεί επιρροή στην παρούσα διαδικασία προσυμβατικού ελέγχου, δεδομένου ότι, λόγω της επελθούσας με αυτές επιμήκυνσης του χρόνου ολοκλήρωσης του 1ου Σταδίου, ο χρόνος αυτός συμφωνεί πλέον με τις προβλέψεις της διακήρυξης καθώς και με την υποβληθείσα προσφορά του αναδόχου, λαμβάνοντας άλλωστε υπόψη ότι κατά την ολοκλήρωση του διαγωνισμού το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης του 1ου Σταδίου ανερχόταν σε δώδεκα (12) μήνες, η δε εκ των υστέρων σύμπτυξή του οφείλεται στις υποδείξεις της διαχειριστικής αρχής 

Μίσθωση μηχανημάτων:Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη μείζονα σκέψη της παρούσας αποφάσεως, το Τμήμα άγεται στην κρίση ότι: A) Η επικαλούμενη από την αναθέτουσα αρχή διάταξη του άρθρου 79 του Κώδικα Κατασκευής Δημοσίων Έργων, περί αυτεπιστασίας, ουδεμία παρέχει δυνατότητα για τον χαρακτηρισμό της επίμαχης μισθώσεως ως δημοσίου έργου. Και τούτο διότι η διάταξη αυτή αναφέρεται στις περιπτώσεις όπου πρόκειται πράγματι να εκτελεστεί δημόσιο έργο και αυτό περιλαμβάνει εργασίες που εκτελούνται απολογιστικά, δηλαδή προϋποθέτει την κατάφαση περί του έργου και τη δυνατότητα εκτελέσεως ορισμένων εργασιών που είναι δύσκολο να τιμολογηθούν, απολογιστικά, σύμφωνα με το άρθρο 9, με προσφορά από τις συμμετέχουσες εργοληπτικές επιχειρήσεις ποσοστού 18% επί του συνόλου των δαπανών που πραγματοποιούνται για λογαριασμό του εργοδότη (προμήθεια υλικών, μισθωμάτων μηχανημάτων κ.λπ.)..(..)ακόμη και αν θεωρηθεί ότι η επίμαχη μίσθωση προβλέπεται ως τύπος συμβάσεως (CPV) μεταξύ αυτών του Παραρτήματος Ι του π.δ. 60/2007 που αφορούν σε δημόσια έργα, εντούτοις, για τη μίσθωση του αναγκαίου εξοπλισμού για την εκτέλεση του ανωτέρω υποέργου με αυτεπιστασία, η αιτούσα έπρεπε να προσφύγει στη διαδικασία του ανοικτού διαγωνισμού επιλογής προμηθευτή και όχι αναδείξεως αναδόχου-εργολάβου δημοσίου έργου, διότι ανάδοχος είναι η ίδια, η οποία καλείται, δια της αρμόδιας τεχνικής υπηρεσίας της, να εκτελέσει το έργο.(..)Β) Ωστόσο, η αναδειχθείσα, με την προσβαλλόμενη πράξη, πλημμέλεια της μη δημοσίευσης της διακήρυξης στην Ε.Ε.Ε.Ε. δεν έπληξε, τελικά, ουσιωδώς τις αρχές της διαφάνειας και της ανάπτυξης ευρύτερου ανταγωνισμού, καθόσον στο διαγωνισμό, αναπτύχθηκε, όπως εκτέθηκε ανωτέρω, επαρκής ανταγωνισμός, αφού προσήλθαν και κατέθεσαν προσφορές συνολικά δεκαεπτά (17) υποψήφιοι για τις πέντε ομάδες μηχανημάτων του διαγωνισμού, ενώ, τέλος, το συμφέρον της αναθέτουσας διασφαλίζεται επαρκώς, διότι, αφενός, οι ως άνω αναθέσεις έγιναν σε αναδόχους που προσέφεραν μηχανήματα σύμφωνα με τις ακριβείς τεχνικές προδιαγραφές της διακήρυξης και των συμβατικών τευχών, αφετέρου δε επετεύχθη το χαμηλότερο δυνατό συμβατικό τίμημα - περίπου 50% μειωμένο σε σχέση με την προϋπολογισθείσα δαπάνη - με τις άκρως ανταγωνιστικές οικονομικές προσφορές που υποβλήθηκαν κατά τη διαγωνιστική διαδικασία..). Συνεπώς, το Τμήμα κρίνει, σύμφωνα και με τα προβαλλόμενα με την υπό κρίση αίτηση, ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν κωλύεται η υπογραφή των ελεγχόμενων σχεδίων συμβάσεων κι, ως εκ τούτου, παρέλκει η εξέταση των λόγων περί συγγνωστής πλάνης και συνδρομής επιτακτικών λόγων δημοσίου συμφέροντος, οι οποίοι, ούτως ή άλλως δεν οδηγούν αυτοτελώς, στην αποδοχή της νομιμότητας των συμβάσεων.      Για τους λόγους αυτούς....  Ανακαλεί την 11/2015 Πράξη της Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στο Νομό …

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ: (...):Μη νόμιμη η καταβολη που αφορουσε  στη δαπάνη πληρωμής η Αποκεντρωμένη Διοίκηση ……….. αναλαμβάνει ενεργό ρόλο στην υλοποίηση της υπό κρίση προγραμματικής σύμβασης. Συγκεκριμένα, θα ελέγχει την πληρότητα των εφαρμογών, θα μελετά την επικαιροποίησή τους και την περαιτέρω ανάπτυξή τους, θα παρακαλουθεί τις χρηματοροές και την εκτέλεση πληρωμών σε βάρος του προϋπολογισμού του έργου και θα παρέχει την αναγκαία πληροφόρηση σχετικά με τις οργανωτικές αλλαγές αναβάθμισης της λειτουργίας τους (πρβλ. Πράξεις VI Τμήματος Ελ. Συν. 17/2006 και 45/2007). Περαιτέρω, όσον αφορά στον ισχυρισμό του αιτούντος Δήμου ότι η Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αττικής έχει αποδεχθεί την κατάρτιση της ως άνω προγραμματικής σύμβασης, σύμφωνα με την υπ’ αριθμ. πρωτ. 16015/12888/14.6.2011 απόφαση του Γενικού Γραμματέα της Αποκεντρωμένης Διοίκησης ………… περί νόμιμης λήψης της υπ’ αριθμ. 343/18.4.2011 απόφασης του Δημοτικού Συμβουλίου για τη σύναψη της εν λόγω προγραμματικής σύμβασης, το παρόν Τμήμα κρίνει ότι το γεγονός τούτο αναπληροί την έλλειψη της εγκριτικής απόφασης του ως άνω Γενικού Γραμματέα σχετικά με τη σύναψη της ελεγχόμενης προγραμματικής σύμβασης. Όσον αφορά στο χρονοδιάγραμμα εκτέλεσης του έργου, το παρόν Τμήμα κρίνει ότι από το άρθρο 4 της υπό κρίση προγραμματικής σύμβασης που καταρτίστηκε τον Απρίλιο του 2011, στο οποίο προβλέφθηκε ότι αυτή θα λήξει την 31.12.2011, συνάγεται ότι πρόθεση των συμβαλλομένων μερών ήταν η 9μηνη διάρκεια της ανωτέρω σύμβασης και κατά συνέπεια το χρονικό αυτό διάστημα έκριναν τα συμβαλλόμενα μέρη ως αναγκαίο για την υλοποίηση του αντικειμένου της σύμβασης, ως εκ τούτου εκ παραδρομής όρισαν συγκεκριμένη ημερομηνία λήξης της υπό κρίση προγραμματικής σύμβασης, καθόσον από το σύνολο του κειμένου της διακρίνεται η σαφής πρόθεσή τους, όπως συνάψουν σύμβαση διαρκείας 9 μηνών, χωρίς να επιτάσσεται από κάποιο ιδιαίτερο λόγο η ολοκλήρωσή της μέσα στο 2011. Περαιτέρω, κατά την κρίση του παρόντος Τμήματος, προφανώς εκ παραδρομής υπεβλήθη με την αίτηση ανάκλησης του Δήμου ενώπιον του VI Τμήματος το χρονοδιάγραμμα εργασιών, το οποίο περιείχε εργασίες που θα έπρεπε να εκτελεστούν το πρώτο και δεύτερο τετράμηνο του 2011. Ήδη υποβάλλεται με την υπό κρίση αίτηση νέο χρονοδιάγραμμα εκτέλεσης εργασιών το οποίο περιγράφει τις εργασίες που θα εκτελεστούν ανά μήνα και για διάρκεια 9 μηνών, το οποίο μάλιστα έχει συμμορφωθεί με τις υποδείξεις της προσβαλλομένης σχετικά με την αντιστοιχία του χρονοδιαγράμματος προς το χρονοδιάγραμμα των τμηματικών καταβολών. Κατά τη γνώμη, όμως, των Συμβούλων …………. και ……….., η κρινόμενη αίτηση πρέπει να απορριφθεί, διότι, ως εκ της τυπικής και επουσιώδους συμμετοχής της Αποκεντρωμένης Διοίκησης ……….. στην ελεγχόμενη προγραμματική σύμβαση, η …………. καθίσταται κατ’ ουσίαν αντισυμβαλλόμενος του Δήμου, που αναλαμβάνει εξ ολοκλήρου την υλοποίηση του συνόλου των υπηρεσιών της σύμβασης, γεγονός που προσκρούει, όπως πάγια έχει γίνει δεκτό και από το VII Τμήμα (βλ. πράξεις 133, 78, 63/2008 κ.ά.), στις διατάξεις του άρθρου 100 παρ. 1 εδ. α΄του ν. 3852/2010 και συνεπάγεται επιχορήγηση του Δήμου ………… προς την προαναφερόμενη αναπτυξιακή εταιρεία κατά παράβαση των διατάξεων του άρθρου 265 παρ. 3 του ν. 3463/2006, αλλά και των σχετικών κοινοτικών διατάξεων.