Συμπληρωματική σύμβαση έργου- Επισκευή και συντήρηση σχολικών κτιρίων...Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη 2 της παρούσας, το Κλιμάκιο κρίνει τα ακόλουθα: Οι αποτελούσες αντικείμενο της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης εργασίες, στις οποίες περιλαμβάνονται και νέες τιμές εργασιών, στα συμπεριληφθέντα στην αρχική σύμβαση κτίρια σχολείων δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης του Δήμου ... (Γυμνάσια: 1ο, 2ο, 3ο, 5ο, 6ο, 7ο, 8ο, 10ο, 12ο, 14ο, Εσπερινό και Ειδικό, Λύκεια: 5ο, 6ο & 8ο, 7ο & 10ο και 13ο) συνέχονται με το τεχνικό αντικείμενο της αρχικής σύμβασης, που συνίσταται στη συντήρηση και επισκευή των εν λόγω κτιρίων, κατέστησαν δε αναγκαίες λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων κατά την εκτέλεση του αρχικώς ανατεθέντος έργου, συνιστάμενων στον σεισμό που έλαβε χώρα στην .... στις 19.7.2019, ήτοι μόλις κάποιες ημέρες μετά την υπογραφή της αρχικής σύμβασης (4.7.2019) και, προφανώς, δεν ήταν εφικτό να προβλεφθούν κατά τη σύνταξη της μελέτης και των συμβατικών τευχών της αρχικής σύμβασης, ούτε να αντιμετωπιστούν επαρκώς με την αρχικώς εκτελούμενη σύμβαση. Είναι δε οι εργασίες αυτές αναγκαίες για την ολοκλήρωση της αρχικής σύμβασης, αποσκοπώντας να καταστήσουν τα υπό συντήρηση και επισκευή σχολικά κτίρια ασφαλή και πλήρως λειτουργικά. Εξάλλου, οι εργασίες αυτές δεν μπορούν από τεχνική και οικονομική άποψη να διαχωριστούν από την αρχική σύμβαση, χωρίς να δημιουργηθούν μείζονα προβλήματα για την αναθέτουσα αρχή, καθώς συνέχονται με το υπό κατασκευή έργο και είναι απαραίτητες για τη λειτουργικότητα, καθώς και για την άρτια και έντεχνη ολοκλήρωση του αντικειμένου αυτής. Τέλος, η υπό κρίση συμπληρωματική σύμβαση νομίμως καταρτίζεται σύμφωνα με τις προπαρατεθείσες διατάξεις, διότι η αξία της εν λόγω σύμβασης ανέρχεται στο ποσό των 72.798,67 ευρώ (μη συμπεριλαμβανομένου Φ.Π.Α.), το οποίο αντιστοιχεί σε ποσοστό 35,26% της αρχικής σύμβασης και, ως εκ τούτου, δεν υπερβαίνει το ποσοστό του 50% του ποσού αυτής (206.451,55 ευρώ, χωρίς Φ.Π.Α.). Ωστόσο, όσον αφορά στις εργασίες που αντιστοιχούν σε μη συμπεριληφθέντα στην αρχική σύμβαση σχολικά κτίρια και συγκεκριμένα στα κτίρια των σχολείων 3ο ΣΕΚ, 17ο Δημοτικό, 45ο Δημοτικό, 9ο & 50ο Νηπιαγωγείο, δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις των άρθρων 132 παρ. 1 περ. γ και 156 παρ. 1 του ν.4412/2016 για τη σύναψη της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης. Και τούτο, διότι η ένταξη των εργασιών αυτών στο αντικείμενο του αρχικού έργου συνιστά ανεπίτρεπτη εκ των υστέρων μεταβολή και επέκταση του τεχνικού αντικειμένου του έργου, δεδομένου ότι αυτό, όπως οριοθετήθηκε με τη Διακήρυξη, την Τεχνική Έκθεση και τα οικεία συμβατικά τεύχη και αποτέλεσε τη βάση της διαδικασίας δημοπράτησης, αφορούσε στην επισκευή και συντήρηση κτιρίων συγκεκριμένων κατονομαζόμενων σχολείων της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης του Δήμου .... Επομένως, κατά τούτο, με την ελεγχόμενη σύμβαση ανατίθεται αντικείμενο που εκουσίως είχε παραλειφθεί από τις εργασίες της αρχικής εργολαβίας, οι δε εργασίες της δεν ολοκληρώνουν αλλά επεκτείνουν το αντικείμενο της αρχικής σύμβασης, κατά παράβαση των νόμιμων προϋποθέσεων σύναψης συμπληρωματικών συμβάσεων (βλ. Ε.Σ. VI Tμ. 122/2020, 847/2017, πρβλ. Ε΄ Κλ. 145/2020, 906, 337/2019). Ως εκ τούτου, εφόσον δεν προκύπτει οποιαδήποτε λειτουργική διασύνδεση των εν λόγω εργασιών της συμπληρωματικής σύμβασης με το αντικείμενο του έργου, ούτε είναι αναγκαίες οι εργασίες αυτές για την έντεχνη ολοκλήρωση και τελειοποίησή του, μπορούν δε ευχερώς να διαχωριστούν τεχνικά και οικονομικά από αυτό, συντρέχει περίπτωση ανεπίτρεπτης επέκτασης του τεχνικού και φυσικού αντικειμένου του αρχικού έργου και μη νόμιμης ανάθεσης των συγκεκριμένων εργασιών με συμπληρωματική σύμβαση. Το δε κατεπείγον της αναγκαιότητας εκτέλεσης των εν λόγω εργασιών δεν αποτελεί νόμιμη προϋπόθεση για τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης και δεν δύναται να δικαιολογήσει την ανάθεση των εργασιών με τις διατάξεις περί συμπληρωματικών συμβάσεων (Ε.Σ. Ε΄ Κλ. 922, 379/2019, 30/2018).

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ-ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ:Και τούτο, καθόσον οι αποτελούσες το αντικείμενο της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης εργασίες δεν περιλαμβάνονται στο αντικείμενο της αρχικής σύμβασης, αλλά συνέχονται, ως πρόσθετες, με το τεχνικό αντικείμενο αυτής, χωρίς να αλλάζουν τη φύση της. Περαιτέρω, λόγω του αντικειμένου του έργου ... και της φύσης των ως άνω συμπληρωματικών εργασιών, υφίστανται τεχνικοί λόγοι που δεν επιτρέπουν την αλλαγή αναδόχου χωρίς να δημιουργηθούν μείζονα προβλήματα στην άρτια και έγκαιρη εκτέλεση του έργου, δεδομένου ότι η ανάθεσή τους σε ανάδοχο διαφορετικό από εκείνον της αρχικής σύμβασης θα προκαλούσε σημαντικές τεχνικές δυσχέρειες, αφού θα απαιτούσε τον συντονισμό και την επίβλεψη, από την αναθέτουσα αρχή, διαφορετικών συνεργείων στον τόπο εκτέλεσης του έργου. Επιπλέον, συντρέχουν απρόβλεπτες περιστάσεις ως προς τη δεύτερη εργασία της Σ.Σ.Ε.(...)Δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου της 2ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Αποκαταστάσεις – Ανακατασκευές – Αναπλάσεις Κοινοχρήστων Χώρων του Δήμου Αθηναίων».

Επισκευή συνθετικού τάπητα.ζητείται ανάκληση της 16/2020 Πράξης του Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στην Περιφερειακή Ενότητα ......Ανεξαρτήτως των ανωτέρω ασαφειών επί καίριων στοιχείων του φυσικού αντικειμένου των αρχικών και των συμπληρωματικών εργασιών, και ενόψει όσων αναπτύσσονται στην  σκέψη 5, το Τμήμα κρίνει ότι ο εντοπισμός σοβαρών προβλημάτων του υφιστάμενου συνθετικού τάπητα στις διαδρομές 7 και 8 του στίβου και στην περιοχή έως τα κάγκελα, κατά τη διενέργεια διερευνητικών τομών από την ανάδοχο της κύριας σύμβασης μετά την υπογραφή αυτής, δεν πληροί την προϋπόθεση του απροβλέπτου που τίθεται από το άρθρο 156 του ν. 4412/2026 ως μία από τις σωρευτικώς απαιτούμενες προϋποθέσεις για τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης. Τούτο διότι όπως προκύπτει από το προπαρατεθέν περιεχόμενο της 71/2018 μελέτης και της Τεχνικής Περιγραφής η ως άνω περιοχή του συνθετικού τάπητα είχε ήδη εντοπισθεί ως αναμενόμενη να παρουσιάσει μεγαλύτερες φθορές, γεγονός που οδηγεί, κατά λογική αναγκαιότητα, στο συμπέρασμα, ότι οι φθορές αυτές δεν ήταν ούτε απρόβλεπτες, ούτε απλώς προβλέψιμες, αλλά είχαν ήδη προβλεφθεί από την αναθέτουσα Αρχή κατά την αρχική δημοπράτηση. Το συμπέρασμα αυτό ενισχύεται και από το γεγονός ότι συμπεριλήφθηκαν στην αρχική ανάθεση και εργασίες αποξήλωσης των σαθρών τμημάτων του τάπητα, αποκάλυψης της ασφαλτικής υπόβασης και επισκευής αυτού, όπου κριθεί αναγκαίο(βλ. ανωτέρω σκ. 8). Επιρρωνύεται δε περαιτέρω από την αιτιολογική έκθεση της σύναψης της συμπληρωματικής σύμβασης, στην οποία γίνεται μνεία του προϋπάρχοντος και από μακρού γνωστού ιστορικού των κακοτεχνιών κατασκευής και των συνακόλουθων φθορών του ελαστικού τάπητα στην περιοχή αυτή, με το σχόλιο ότι πολύ σύντομα, μετά το 2003, σύμφωνα πάντα με μαρτυρίες των προπονητών και των αθλητών του στίβου, σταμάτησε η χρήση των διαδρομών 7 και 8 και ιδιαίτερα το καλοκαίρι που η ρευστότητα του τάπητα αυξανόταν (βλ. ανωτέρω σκ. 11). Ενόψει των προεκτεθέντων, θα ήταν ευλόγως αναμενόμενο από μία επιμελή αναθέτουσα Αρχή να προβεί σε λεπτομερή έλεγχο και σε πλήρη μελέτη της υφιστάμενης κατάστασης του τάπητα κατά την προετοιμασία της αρχικής ανάθεσης, προκειμένου να διασφαλιστούν η αρτιότητα του κατασκευαστικού σχεδιασμού του έργου, η αποτελεσματικότητα της διαγωνιστικής διαδικασίας ανάθεσης, η χρηστή διαχείριση της διατιθέμενης προς τον σκοπό αυτό χρηματοδότησης και να αποφευχθούν, αντίστοιχα, επιγενόμενες τεχνικές δυσχέρειες ολοκλήρωσης του έργου και υπέρβαση  κατά 49,99% της συμβατικής αξίας κατά την εκτέλεσή του. Ιδιαίτερη δε προσοχή όφειλε αν επιδειχθεί στην επίμαχη περιοχή των διαδρομών 7 και 8 έως τα κάγκελα, η έκταση της οποίας αντιπροσωπεύει ένα μεγάλο μέρος, ήτοι περίπου το 40% της προς επισκευή επιφάνειας του συνθετικού τάπητα. (βλ. ανωτέρω σκ. 11). Εξ ετέρου, οι ενδιαφερόμενοι να συμμετάσχουν στον διαγωνισμό εργολήπτες όφειλαν, σύμφωνα με την Ειδική Συγγραφή Υποχρεώσεων, να αξιολογήσουν διεξοδικά τις συνθήκες του έργου και να υποβάλουν προσφορές με βάση τα ποιοτικά και ποσοτικά κριτήρια των ζητούμενων εργασιών, ενέργεια η οποία συνεπάγεται και τη δυνατότητά τους να ζητήσουν εκ προοιμίου από την αναθέτουσα Αρχή ακόμη και στοχευμένες διερευνητικές τομές στον ελαστικό τάπητα από τις αρμόδιες υπηρεσίες του Δήμου, ή υπό την επίβλεψή τους, εάν μόνο έτσι ήταν δυνατό να διασφαλίσουν τον ασφαλή προσδιορισμό του ύψους της προσφοράς τους. Τούτο, κατά σφόδρα πιθανολογούμενο τρόπο, δεν θα δημιουργούσε μείζονα προβλήματα στη λειτουργικότητα του στίβου εάν οι τομές γινόταν με τη δέουσα προσοχή, και σε κάθε περίπτωση, αυτό ισχύει για τις διαδρομές 7 και 8, η χρήση των οποίων, κατά τα διαλαμβανόμενα στην αιτιολογική έκθεση (βλ. ανωτέρω σκέψη 11), είχε ουσιαστικά σταματήσει λόγω των εμφανών προβλημάτων του τάπητα. Συμπληρωματικά, τα συμβαλλόμενα μέρη όφειλαν, έστω και κατά την επί τόπου συνάντηση της επιβλέπουσας Υπηρεσίας με την ανάδοχο μετά την υπογραφή της σύμβασης (βλ. ανωτέρω σκέψη 8) και ακολούθως δια της μελέτης εφαρμογής (βλ. ανωτέρω σκ.9), να επαληθεύσουν σε πρώιμο στάδιο εάν μπορούν να επιτευχθούν τα απαιτούμενα από τη σύμβαση ώστε να αποφευχθούν καθυστερήσεις και συμπληρωματικές, υπερσυμβατικές εργασίες. Συνεπώς, ο προσφεύγων Δήμος και η παρεμβαίνουσα ανάδοχος δεν απέδειξαν κατά τρόπο πειστικό, αντικρούοντας τις διαπιστώσεις της προσβαλλόμενης Πράξης του Επιτρόπου ότι συνέτρεξε γεγονός μη δυνάμενο να προβλεφθεί. Περαιτέρω, επί του λόγου ανακλήσεως που αντλείται από τις τεχνικές αλληλεξαρτήσεις των εργασιών και τις δυσκολίες ανάθεσης σε άλλον ανάδοχο πέραν αυτού του εν εξελίξει έργου, το Τμήμα αδυνατεί μεν να αποφανθεί επί της ουσιαστικής ορθότητας της τεχνικής αυτής εκτίμησης, κρίνει όμως ότι οι δυσκολίες αυτές δεν παρίστανται ανυπέρβλητες, εφόσον από το ίδιο το ιστορικό κατασκευής του τάπητα προκύπτει μεταγενέστερη προσθήκη σε αυτόν δύο διαδρομών και εν πάση περιπτώσει, δεν αρκούν από μόνες τους να δικαιολογήσουν τη σύναψη της συμπληρωματικής σύμβασης κατά το άρθρο 156 του ν. 4412/2026. Ως προς το ζήτημα της διακύβευσης της ποιότητας του έργου και της πιστοποίησής του, το οποίο θέτει η ανάδοχος με την παρέμβασή της, το Τμήμα κρίνει ότι παρέχεται η δυνατότητα στην αναθέτουσα να ορίσει, όπως το έκανε ήδη στην αρχική δημοπράτηση, ότι ο συνθετικός τάπητας που θα χρησιμοποιηθεί στο εναπομένον τμήμα, θα πρέπει να είναι της ίδιας κατηγορίας, να έχει τις ίδιες ιδιότητες με τον ήδη υπάρχοντα και κατασκευαστεί κατά τρόπο σύμφωνο με τις προδιαγραφές της Γενικής Γραμματείας Αθλητισμού «Προδιαγραφές συνθετικών ταπήτων». Τέλος, ενόψει της σταθερότητας του νομικού πλαισίου και της πάγιας νομολογίας προς τις προϋποθέσεις κατάρτισης συμπληρωματικών συμβάσεων που υπομνήσθηκε στη σκέψη 5, το αίτημα αναγνώρισης συγγνωστής πλάνης υπέρ του Δήμου ... πρέπει να απορριφθεί.ΑΝΑΘΕΩΡΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΕΛΑΣΣΟΝΑ ΟΛΟΜ/1072/2021 

Ζητείται η ανάκληση της 21/2022 Πράξης της Υπηρεσίας Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στην Περιφερειακή Ενότητα Λασιθίου, με την οποία κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης ανάμεσα στον προσφεύγοντα και την παρεμβαίνουσα εταιρεία για το έργο «Συντηρήσεις – Βελτιώσεις κτιρίων στέγασης υπηρεσιών Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου 2020-2021», (...)Το Δικαστήριο αποφαίνεται, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα από την προσφεύγουσα Περιφέρεια και την παρεμβαίνουσα ανάδοχο εταιρεία, ότι με την προσβαλλόμενη πράξη εσφαλμένως κρίθηκε ότι δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις νομιμότητας της υποβληθείσας προς έλεγχο συμπληρωματικής σύμβασης, κατά τα άρθρα 132 και 156 του ν. 4412/2016 και ειδικότερα κατά την παρ. 1 περ. β΄ αυτών, με την αιτιολογία ότι δεν τεκμηριώνονται επαρκώς οι λόγοι τεχνικής ή οικονομικής φύσης, για τους οποίους θεωρείται ασύμφορη η εμπλοκή οικονομικού φορέα διαφορετικού από τον αρχικό ανάδοχο. Συγκεκριμένα, οι περιλαμβανόμενες στην 1η συμπληρωματική σύμβαση εργασίες, σύμφωνα με την ως άνω οικεία αιτιολογική έκθεση, δεν αποτέλεσαν αντικείμενο της αρχικής σύμβασης και προέκυψαν από τα προεκτεθέντα φαινόμενα σφοδρών κακοκαιριών, είτε κατά τη διάρκεια της διαγωνιστικής διαδικασίας (κακοκαιρία «Μπάλλος») είτε κατά τη διάρκεια εκτέλεσης της αρχικής σύμβασης (κακοκαιρία «Ελπίδα» και εξαιρετικά έντονες βροχοπτώσεις Μαρτίου 2022), τα οποία (φαινόμενα) προκάλεσαν εκτεταμένες βλάβες στις εξωτερικές όψεις του κτιρίου, ήτοι σε τμήμα αυτού που περιλαμβανόταν στο αντικείμενο της αρχικής σύμβασης χωρίς όμως να έχει περιληφθεί και η αποκατάσταση των βλαβών αυτών στην έκταση που προκλήθηκε. (...)Για τους λόγους αυτούςΔέχεται την προσφυγή ανάκλησης.Ανακαλεί την 21/2022 Πράξη της Υπηρεσίας Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στην Περιφερειακή Ενότητα Λασιθίου.

Προμήθεια και τοποθέτηση συνθετικού τάπητα (ταρτάν) και οργάνων γυμναστικής.(...)Ως εκ τούτου οι διακωλυτικοί λόγοι υπογραφής του σχεδίου, της επίμαχης 1ης συμπληρωματικής σύμβασης ερείδονται επί εσφαλμένης προϋπόθεσης, αφού η εκτέλεση  επιπλέον εργασιών φρεζαρίσματος από τις αρχικά προβλεπόμενες καθώς και η προμήθεια και τοποθέτηση ασφάλτου κάτωθι του συνθετικού τάπητα και νέων εσχαρών απορροής των υδάτων, για τις οποίες προβλέπονταν  στην αρχική σύμβαση εργασίες επανατοποθέτησης των παλαιών εφόσον τούτο παρίστατο αναγκαίο, εμπίπτουν κατεξοχήν στην έννοια των  «συμπληρωματικών» αγαθών και υπηρεσιών της  περ. β΄ της παρ. 1 του άρθρου 132  του ν. 4412/2016.Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω και δεδομένου ότι άλλος λόγος μη νομιμότητας της επίμαχης σύμβασης δεν αναδεικνύεται,  πρέπει να γίνει δεκτή  η προσφυγή ανάκλησης, να ανακληθεί η  1/2023 Πράξη του Αναπληρωτή Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου 

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ-ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ:να ελέγξει τη νομιμότητα της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου της  Γενικής Γραμματείας Αθλητισμού, του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, με τίτλο «ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΠΑΡΑΚΤΙΩΝ ΑΘΛΗΤΙΚΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΣΤΟ ΑΚΙΝΗΤΟ “…», συμβατικού τιμήματος 482.331,16 ευρώ χωρίς Φ.Π.Α.(....)το Κλιμάκιο κρίνει ότι, αναφορικά με τις εργασίες που περιλαμβάνονται στην 1η συμπληρωματική σύμβαση και έχουν ήδη εκτελεστεί, σύμφωνα με το  ... έγγραφο του Προϊσταμένου της Διεύθυνσης Τεχνικών Αθλητικών Έργων του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, ήτοι τις εργασίες της τοποθέτησης γεωυφάσματος διαχωρισμού, τις αναπροσαρμογές τιμών στα στέγαστρα, στις τέντες και στις εργασίες που αφορούν τις μεταλλικές βάσεις μπάνερ, στερείται πλέον χρονικής αρμοδιότητας για τον έλεγχό τους. Τούτο δε, λαμβάνοντας υπόψη και ότι δεν έχει ακολουθηθεί από την αναθέτουσα αρχή η διαδικασία του άρθρου 155, αλλά του άρθρου 156 του ν.4412/2016 ...., ενώ τις διατάξεις του άρθρου 155 του ν.4412.2016 ουδόλως τις επικαλείται η αναθέτουσα αρχή. Περαιτέρω, η αναθέτουσα αρχή δεν προσδιορίζει επακριβώς το ποσοστό επί της αρχικής σύμβασης που αφορούν οι εργασίες που έχουν εκτελεστεί, ενώ τέλος δεν αιτιολογείται αναλυτικά ο λόγος που οι εργασίες αυτές κατέστησαν αναγκαίες κατά τη διάρκεια εκτέλεσης των εργασιών της αρχικής σύμβασης.(....)Περαιτέρω, ως προς τις εργασίες που αφορούν τη μετατροπή οικίσκου σε καντίνα και δεν έχουν εκτελεστεί, το Κλιμάκιο κρίνει ότι μπορούν νομίμως να αποτελέσουν αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης, δεδομένου ότι πληρούν  τις προϋποθέσεις που θέτουν οι διατάξεις των άρθρων 132  και 156  του ν.4412/2016. Και τούτο, καθόσον οι αποτελούσες αντικείμενο της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης εργασίες συνέχονται, ως πρόσθετες, με το τεχνικό αντικείμενο της αρχικής σύμβασης και δεν αλλάζουν τη φύση αυτής.Απαραδέκτως εισάγεται το σχέδιο της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου της   Γενικής Γραμματείας Αθλητισμού, του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού με τίτλο «ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΠΑΡΑΚΤΙΩΝ ΑΘΛΗΤΙΚΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΣΤΟ ΑΚΙΝΗΤΟ “…», κατά το μέρος που αφορά στις εργασίες της τοποθέτησης γεωυφάσματος διαχωρισμού, τις αναπροσαρμογές τιμών στα στέγαστρα, στις τέντες και στις εργασίες που αφορούν τις μεταλλικές βάσεις μπάνερ.Δεν κωλύεται  η υπογραφή του σχεδίου ως προς  τις εργασίες που αφορούν τη μετατροπή οικίσκου σε καντίνα.​

ΔΕΝ ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.ΕΒΔΟΜΟ/988/2023.

Επισκευή προβλήτας - συμπληρωματική σύμβαση..: Επιδιώκεται η ανάκληση της 985/2019 Πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου Με τα δεδομένα αυτά, και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις προηγούμενες σκέψεις το Τμήμα διαπιστώνει ότι τα έντονα καιρικά φαινόμενα της 8-10.4.2019 (σφοδροί άνεμοι, πολύ μεγάλης έντασης κυματισμοί) προκάλεσαν εξαιρετικά εκτεταμένες φθορές στις υπάρχουσες εγκαταστάσεις του λιμένα …, αποσπώντας ή ανατρέποντας τμήματα των παλαιών κρηπιδωμάτων και καθιστώντας αναγκαία, τόσο τη λήψη επειγόντων μέτρων προστασίας του εργοταξίου, όσο και τη μερική τροποποίηση της μελέτης, απαραίτητη για την τεχνικώς άρτια ολοκλήρωση της κατασκευής του έργου.  Αντιθέτως, από κανένα στοιχείο του φακέλου δεν προκύπτει ότι η αναθέτουσα αρχή όφειλε να έχει προβεί σε επικαιροποίηση της αρχικής μελέτης πριν από την κατάρτιση της αρχικής σύμβασης.  Και τούτο, διότι, ανεξαρτήτως της μη παρέλευσης μεγάλου χρονικού διαστήματος από την εκπόνηση της αρχικής μελέτης (Φεβρουάριος 2017), κατά το χρόνο ανάθεσης (Νοέμβριος 2018), η κατάσταση των παλαιών κρηπιδωμάτων του λιμένα ....... δεν προκύπτει ότι είχε ουσιωδώς μεταβληθεί σε σχέση με την αποτυπωθείσα στην εγκεκριμένη μελέτη της αρχικής σύμβασης.  Όπως ειδικότερα διαφαίνεται στην αλληλογραφία μεταξύ της αναδόχου και της αναθέτουσας αρχής, κατά την κατάρτιση της σύμβαση διαπιστώνονται αορίστως κάποιες πρόσθετες ζημίες, ενώ εντονότερες φθορές επέρχονται μόνο μεταγενέστερα, κατά τους πρώτους μήνες του έτους 2019, ως συνέπεια έντονων καιρικών συνθηκών, με έκταση πάντως πολύ μικρότερη από τις επελθούσες τον Απρίλιο 2019 ζημιές (βλ. ποσότητες προτεινόμενων εργασιών στο 22/22.1.2019 έγγραφο της αναδόχου).   Εξάλλου, η κρίση του Κλιμακίου κατά την οποία, η αναθέτουσα αρχή όφειλε να έχει λάβει υπόψη της ότι το αρχικό έργο αφορούσε στην επισκευή ενός ήδη επιβαρυμένου (με έντονες φθορές) έργου που υφίστατο συνεχώς καταπόνηση από τις καιρικές συνθήκες, και συνακόλουθα, να έχει διαγνώσει πριν από την ανάθεση της αρχικής σύμβασης την επικείμενη περαιτέρω διάβρωση αυτού, πρέπει να απορριφθεί ως εσφαλμένη.  Πράγματι, από τα αναφερόμενα στο ιστορικό πραγματικά περιστατικά, προκύπτει ότι η διαδικασία της φθοράς επιταχύνθηκε κατά τρόπο μη αναμενόμενο κατά τη διάρκεια της σύμβασης, από τη συνεχιζόμενη σφοδρή κακοκαιρία καθ’ όλο το διάστημα από Δεκέμβριο 2018 έως Μάρτιο 2019, με αποκορύφωμα τις καιρικές συνθήκες του Απριλίου 2019 που επέφεραν τελικώς τη μερική κατάρρευση των παλαιών εγκαταστάσεων.  Ενόψει των ανωτέρω, και κατ’ αποδοχή του λόγου ανάκλησης, το Τμήμα κρίνει ότι η ανάγκη εκτέλεσης των εργασιών της 1ης Συμπληρωματικής Σύμβασης οφείλεται σε απρόβλεπτες περιστάσεις κατά την εκτέλεση του έργου, κατά την έννοια του άρθρου 156 του ν. 4412/2016.

Ανακαλεί την 985/2019 Πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου

Συντήρηση και επισκευή δημοτικών κτιρίων...Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη 2 της παρούσας, το Κλιμάκιο κρίνει ότι στην ελεγχόμενη υπόθεση δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις των άρθρων 132 παρ. 1 περ. γ και 156 παρ. 1 του ν.4412/2016 για τη σύναψη της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης, καθόσον: (α) Οι περιλαμβανόμενες στην ελεγχόμενη συμπληρωματική σύμβαση εργασίες δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης, διότι το ανατεθέν με την αρχική σύμβαση έργο, συνιστάμενο στην εκτέλεση, κατόπιν εντολής της αρμόδιας υπηρεσίας, οικοδομικών και ηλεκτρομηχανολογικών εργασιών σε οποιοδήποτε κτίριο του Δήμου ... ή συντηρούμενο από αυτόν, για την αντιμετώπιση μελλοντικών επειγουσών και επικίνδυνων καταστάσεων, ανεξαρτήτως του μεγέθους της επέμβασης (βλ. σκ. 3.1.), αντιστοιχεί σε μεμονωμένες επεμβάσεις στα εν λόγω κτίρια, ήτοι σε πλήθος μη προσδιοριζόμενων μικρότερων έργων στερούμενων ενιαίας οικονομικής και τεχνικής λειτουργίας, εκτελούμενων ανάλογα με τις παρουσιαζόμενες φθορές, βλάβες και ανάγκες, ανεξάρτητα από την αιτία, στην οποία οφείλονται. Επομένως, ο σκοπός της αρχικής σύμβασης είναι διαρκής, καθόσον οι εργασίες που περιλαμβάνει αποσκοπούν στην πάγια και διαρκή ανάγκη να συντηρούνται σταθερά τα ανωτέρω κτίρια και να αίρονται οι ανακύπτουσες μελλοντικές βλάβες, ώστε να είναι αδιαλείπτως λειτουργικά και ασφαλή. Συνεπώς, το φυσικό αντικείμενο της αρχικής σύμβασης, ως εκ της φύσης του, λόγω της επαναληπτικότητας των σχετικών εργασιών και της ανάγκης να εκτελούνται αυτές σε σταθερή βάση, δεν είναι δεκτικό συμπλήρωσης, ούτε, εξάλλου, είναι δυνατή η επέκτασή του με τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης (βλ. σκ. 2). Συναφώς δε οι περιλαμβανόμενες στην ελεγχόμενη σύμβαση εργασίες δεν συμπληρώνουν το αντικείμενο της αρχικής σύμβασης, αλλά αντιθέτως αφορούν στην εκτέλεση των αυτών – χρονικά επαναλαμβανόμενων και αδιαλείπτως εκτελεστέων – εργασιών σε διάδοχο χρόνο μετά τη λήξη του αρχικού έργου και την εξάντληση του συμβατικού αντικειμένου. Ως εκ τούτου, η ανάγκη εκτέλεσής τους δεν ανέκυψε κατά την τεχνική εκτέλεση του έργου, ούτε για την τελειοποίηση της αρτιότητας και λειτουργικότητάς του, αφού ο σκοπός της κύριας σύμβασης είναι διαρκής και, ως εκ τούτου, δε νοείται η ολοκλήρωσή του (Ε.Σ. VI Τμ. 445, 458, 527, 1011/2018, 6064/2015, 285/2012, Ε΄ Κλ. 379/2019, 30, 64, 185, 518/2018, 191, 198, 530, 545/2017), ούτε, εξάλλου, ο διαχωρισμός των εν λόγω εργασιών από την κύρια σύμβαση θα δημιουργούσε μείζονα προβλήματα για την αναθέτουσα αρχή. (β) Σε κάθε περίπτωση, δεν υφίστανται εν προκειμένω απρόβλεπτες περιστάσεις, που δικαιολογούν τη σύναψη της ελεγχόμενης σύμβασης, δεδομένου ότι οι αναφερόμενες στην από 12.3.2019 έκθεση αυτοψίας (βλ. σκ. 3.4) περιστάσεις οφείλονταν σε κακοτεχνίες κατά την κατασκευή των υποστηλωμάτων των στεγάστρων του εν λόγω αμαξοστασίου του Δήμου ... και, ως εκ τούτου, προϋπήρχαν της σύναψης της αρχικής σύμβασης. Εξάλλου, δεν αποδεικνύεται ότι η αρχική μελέτη υπήρξε πλήρης και ακριβής, λαμβανομένου υπόψη ότι από κανένα στοιχείο του φακέλου δεν προκύπτει ότι μελετήθηκε η στατική επάρκεια του φέροντος οργανισμού του εν λόγω αμαξοστασίου, ούτε, βέβαια, ότι ήταν, παρ’ όλα αυτά, αδύνατη κατά το χρόνο εκπόνησής της η διαπίστωση της στατικής ανεπάρκειας του κτιρίου. Ενόψει δε των ανωτέρω, δεν συνιστούν απρόβλεπτη περίσταση που δικαιολογεί τη σύναψη της ελεγχόμενης σύμβασης ούτε οι οχλήσεις των εργαζομένων της Διεύθυνσης Καθαριότητας. (γ) Το κατεπείγον της αναγκαιότητας εκτέλεσης των εν λόγω εργασιών δεν αποτελεί νόμιμη προϋπόθεση για τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης και δεν δύναται να δικαιολογήσει την ανάθεση των εργασιών με τις διατάξεις περί συμπληρωματικών συμβάσεων (Ε.Σ. Ε΄ Κλ. 379/2019, 30/2018). Κατόπιν των ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος προς έλεγχο σχεδίου σύμβασης.

Αντικατάσταση φωτιστικών σωμάτων...Υπό τα ανωτέρω δεδομένα και σύμφωνα με όσα εκτέθηκαν στις νομικές σκέψεις που προηγήθηκαν, πρέπει να γίνουν δεκτά τα ακόλουθα: Με την ελεγχόμενη Σ.Σ., όπως βασίμως κρίθηκε με την προσβαλλόμενη πράξη, συντελείται επέκταση του αντικειμένου της αρχικής σύμβασης, με την ανάθεση εκτέλεσης εργασιών, οι οποίες είτε πρόκειται να εκτελεστούν σε επιπλέον οδούς από τις αρχικά προσδιορισθείσες, είτε αφορούν σε αποκατάσταση βλαβών που υπερβαίνουν τη συμβατική δαπάνη του έργου, η οποία επιφέρει επαύξηση του συμβατικού τιμήματος κατά ποσοστό 49,17%. Υπό τις συνθήκες αυτές, ανεξάρτητα αν θα επηρέαζε το αποτέλεσμα της διαδικασίας ανάθεσης της αρχικής σύμβασης προσελκύοντας το ενδιαφέρον και άλλων οικονομικών φορέων, σε κάθε περίπτωση, η ανάθεση στον αρχικό ανάδοχο πρόσθετων εργασιών, οι οποίες, είτε σε ποσότητα είτε σε είδος, δεν είχαν αρχικώς προβλεφθεί και οι οποίες επιφέρουν επαύξηση του οικονομικού αντικειμένου της αρχικής σύμβασης κατά ποσοστό 49,17%, συνιστά τροποποίηση που επεκτείνει σημαντικά το αντικείμενο της αρχικής σύμβασης (βλ. ΔΕΕ, προηγουμένως ΔΕΚ, απόφ., της 29.4.2010 C-160/08 σκ. 99, της 19.6.2008 C-454/06 σκ. 36), και, ως εκ τούτου, ουσιώδη τροποποίηση, για την οποία απαιτείται νέα διαδικασία σύναψης δημόσιας σύμβασης. Περαιτέρω, η προσφεύγουσα Α.Α., με την με την 1605/7.12.2020 πράξη της Οικονομικής Επιτροπής, με την οποία εγκρίθηκε η ως άνω τροποποίηση, δεν τεκμηριώνει ότι συντρέχει περίπτωση επιτρεπτής, κατ’ άρθρο 156 παρ. 1 του ν. 4412/2016, ανάθεσης εκτέλεσης συμπληρωματικών εργασιών, χωρίς νέα διαδικασία σύναψης σύμβασης. Ειδικότερα, από κανένα στοιχείο του φακέλου δεν προκύπτει η επέλευση απρόβλεπτων περιστάσεων μετά την ανάθεση της αρχικής σύμβασης, ενώ δεν στοιχειοθετούν, κατά την έννοια των ανωτέρω διατάξεων, απρόβλεπτες περιστάσεις που δικαιολογούν τη σύναψη της ελεγχόμενης Σ.Σ. η αόριστη επίκληση ατυχημάτων και έντονων καιρικών φαινομένων, χωρίς αυτά να προσδιορίζονται χρονικά και τοπικά και να προκύπτουν από σχετικά δελτία συμβάντων ή καταγραφής ζημιών και χωρίς να συσχετίζονται με συγκεκριμένες επιπτώσεις-βλάβες που εξαιτίας αυτών επήλθε επαύξηση του τεχνικού αντικειμένου της αρχικής σύμβασης. Συναφώς, πέραν της αοριστίας του ισχυρισμού περί ζημιών στο δίκτυο εξαιτίας έντονων καιρικών φαινομένων, ο ισχυρισμός αυτός, κατά το μέρος που γίνεται επίκληση ζημιών στο δίκτυο εξαιτίας της κακοκαιρίας που έλαβε χώρα από 15 έως 17.2.2021, δεν μπορεί να γίνει αποδεκτός, δεδομένου ότι αφορά σε γεγονότα μεταγενέστερα της έγκρισης, με τη 1605/7.12.2020 απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής του Δήμου ..., του 3ου Α.Π.Ε. και της ελεγχόμενης Σ.Σ.. Επίσης, οι επικαλούμενες συμπληρωματικές εργασίες για την τοποθέτηση των 25 ηλεκτρικών φορτιστών, πέραν του ότι δεν προκύπτει ότι παρουσιάζουν την απαιτούμενη αναγκαία συνάφεια με το τεχνικό αντικείμενο της αρχικής σύμβασης, δεν συμπεριλαμβάνονται στο αντικείμενό της, όπως αυτό καθορίζεται στον εγκριθέντα 3ο Α.Π.Ε. Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, δεν συντρέχει εν προκειμένω η σωρευτικά απαιτούμενη, με το άρθρο 156 παρ. 1 του ν. 4412/2016, προϋπόθεση της ανάγκης εκτέλεσης συμπληρωματικών εργασιών λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων που να δικαιολογεί τη σύναψη της ελεγχόμενης Σ.Σ. χωρίς νέα διαδικασία σύναψης σύμβασης. Τα αυτά κρίνοντας και το Κλιμάκιο με την προσβαλλόμενη πράξη ορθώς εφάρμοσε τις ως άνω διατάξεις, τα δε αντίθετα προβαλλόμενα με την κρινόμενη προσφυγή πρέπει να απορριφθούν ως αβάσιμα.

Κατασκευή και επέκταση αντιπλημμυρικών οχετών- συμπληρωματική σύμβαση..Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη ΙΙ της παρούσας, το Κλιμάκιο κρίνει τα εξής: Ως προς τις εργασίες κατασκευής του νέου τεχνικού μήκους 10μ. ίδιας διατομής με πτερυγότοιχους εκατέρωθεν μήκους 5μ. στη νότια πλευρά στην απόληξη του κατασκευασμένου αντιπλημμυρικού αγωγού, το οποίο θα αντικαταστήσει το ήδη υφιστάμενο τεχνικό, δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις των άρθρων 132 παρ. 1 και 156 παρ. 1 του ν.4412/2016 για τη σύναψη της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης. Και τούτο, διότι η ένταξη των εργασιών αυτών στο αντικείμενο του αρχικού έργου συνιστά ανεπίτρεπτη εκ των υστέρων μεταβολή και επέκταση του τεχνικού αντικειμένου του έργου, καθόσον αυτό, όπως οριοθετήθηκε με τη Διακήρυξη και την οικεία Τεχνική Έκθεση - Περιγραφή και αποτέλεσε τη βάση της διαδικασίας δημοπράτησης, αφορούσε στην κατασκευή - επέκταση αντιπλημμυρικού οχετού καθαρής διατομής 2,00Χ2,00μ. με απόληξη στο χείμαρρο …, και όχι στην κατασκευή νέου τεχνικού, όπως επιχειρείται με τις εν λόγω εργασίες της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης. Επομένως, κατά τούτο, με την ελεγχόμενη σύμβαση ανατίθεται αντικείμενο που εκουσίως είχε παραλειφθεί από τις εργασίες της αρχικής εργολαβίας, οι δε εργασίες της δεν ολοκληρώνουν αλλά επεκτείνουν το αντικείμενο της αρχικής σύμβασης, κατά παράβαση των νόμιμων προϋποθέσεων σύναψης συμπληρωματικών συμβάσεων (βλ. Ε.Σ. VI Tμ. 122/2020, 847/2017, πρβλ. Ε΄ Κλ. 906, 337/2019). Σε κάθε δε περίπτωση δεν αιτιολογείται εν προκειμένω η συνδρομή απρόβλεπτων περιστάσεων. (...)Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι δεν συντρέχουν οι νόμιμες προϋποθέσεις για τη σύναψη της ελεγχόμενης σύμβασης και ότι κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος σχεδίου συμπληρωματικής, κατά τα ανωτέρω εκτιθέμενα.