ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ-ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ:«Ανέγερση οικισμού 176 κατοικιών σε διώροφα κτίρια τύπων 2.25, 2.52, 2.56, 2.21, 2.24, μιας αίθουσας συγκέντρωσης τύπου 1.12, έξι καταστημάτων τύπου 1.17, και ενός βιολογικού σταθμού με τις εγκαταστάσεις τους και τα έργα υποδομής τους και διαμόρφωσης (οδοποιία, δίκτυα ύδρευσης - αποχέτευσης, ηλεκτροφωτισμός περιβάλλοντος χώρου, φύτευση κ.λπ.) στην Κέρκυρα, θέση Άγιος Ιωάννης του Ν. Κερκύρας, με την επωνυμία “ΚΕΡΚΥΡΑ V”»(...)Η απευθείας ανάθεση συμπληρωματικών εργασιών στον ανάδοχο ήδη εκτελούμενου δημόσιου έργου αποτελεί εξαιρετική διαδικασία και για τον λόγο αυτό εφαρμόζεται μόνον στις περιοριστικά αναφερόμενες στον νόμο περιπτώσεις, διότι συνιστά παρέκκλιση από τις αρχές της διαφάνειας, της ισότητας και του ελεύθερου ανταγωνισμού.(...)Ωστόσο, η προγραμματική αυτή σύμβαση, η οποία δεν έχει υπογραφεί μέχρι σήμερα και η οποία θα πρέπει πριν την υπογραφή της να υποβληθεί για έλεγχο νομιμότητας από τον παρόν Κλιμάκιο, δεν προσκομίστηκε. Με τα δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο κρίνει ότι θα πρέπει να αναβληθεί εκ νέου η έκδοση οριστικής Πράξης επί του ελεγχόμενου σχεδίου σύμβασης, δοθέντος ότι η προηγούμενη αναβλητική Πράξη του δεν εκτελέστηκε, προκειμένου να συμπληρωθεί ο φάκελος της ελεγχόμενης σύμβασης με το άνω ελλείπον στοιχείο. Αναβάλλει την έκδοση οριστικής Πράξης.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ-ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ:«Ανέγερση οικισμού 176 κατοικιών σε διώροφα κτίρια τύπων 2.25, 2.52, 2.56, 2.21, 2.24, μιας αίθουσας συγκέντρωσης τύπου 1.12, έξι καταστημάτων τύπου 1.17, και ενός βιολογικού σταθμού με τις εγκαταστάσεις τους και τα έργα υποδομής τους και διαμόρφωσης (οδοποιία, δίκτυα ύδρευσης-αποχέτευσης, ηλεκτροφωτισμός περιβάλλοντος χώρου, φύτευση κ.λπ.) στην Κέρκυρα, θέση Άγιος Ιωάννης του Ν. Κερκύρας με την επωνυμία «ΚΕΡΚΥΡΑ V»(...)για να διενεργηθεί ο προβλεπόμενος έλεγχος νομιμότητας των σχεδίων δημόσιων συμβάσεων εκτέλεσης έργων, η προϋπολογιζόμενη δαπάνη των οποίων υπερβαίνει τα προβλεπόμενα ποσοτικά όρια, ο αρμόδιος φορέας υποχρεούται να υποβάλει στο Ελεγκτικό Συνέδριο πλήρη φάκελο με όλα τα σχετικά έγγραφα και στοιχεία. Αν ο υποβληθείς φάκελος δεν είναι πλήρης, το Κλιμάκιο δύναται να αναβάλει την οριστική κρίση του και να ζητήσει τη συμπλήρωση των ελλειπόντων στοιχείων, προκειμένου να οδηγηθεί σε ασφαλή κρίση ως προς τη νομιμότητα της προς υπογραφή σύμβασης. Αναβάλλει την έκδοση οριστικής Πράξης. Διατάσσει τη συμπλήρωση των στοιχείων του φακέλου 
ΒΛΕΠΕ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΣ/ΚΛ.Ε/405/2020

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Να ελέγξει τη νομιμότητα του σχεδίου της 3ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Κατασκευή υπολειπόμενων έργων υποδομής, επιδομής, σηματοδότησης – τηλεδιοίκησης, τηλεπικοινωνιών και ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων σηράγγων για τη νέα σιδηροδρομική γραμμή … – …», συμβατικής δαπάνης 21.852.123,88 ευρώ, χωρίς Φ.Π.Α. (27.096.633,61 ευρώ, με Φ.Π.Α.).(....)Επομένως, συντρέχουν οι νόμιμες προϋποθέσεις σύναψης της 3ης συμπληρωματικής σύμβασης για τις ανωτέρω εργασίες, δεδομένου ότι είναι απαραίτητες, προκειμένου το σύνολο του έργου να είναι τεχνικά άρτιο, λειτουργικό και αξιόπιστο, ενώ κατέστησαν αναγκαίες εξαιτίας μη οφειλόμενων σε υπαιτιότητα της αναθέτουσας αρχής απρόβλεπτων περιστάσεων κατά την τεχνική εκτέλεση του αρχικού έργου.Δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου της 3ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Κατασκευή υπολειπόμενων έργων υποδομής, επιδομής, σηματοδότησης – τηλεδιοίκησης, τηλεπικοινωνιών και ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων σηράγγων για τη νέα σιδηροδρομική γραμμή … – …».

Νομιμότητα του σχεδίου της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου.(...)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη II της παρούσας, το Κλιμάκιο κρίνει τα εξής:α) Οι περιλαμβανόμενες στην ελεγχόμενη συμπληρωματική σύμβαση εργασίες δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης, καθόσον, ενόψει της γενικής περιγραφής του τεχνικού αντικειμένου του έργου (αρχική σύμβαση) και του μη προσδιορισμού των σημείων εκτέλεσης των εργασιών, αυτές δεν καθίστανται αναγκαίες για την ολοκλήρωση και τελειοποίηση του αρχικού έργου, το οποίο άλλωστε, όπως ο τίτλος του καταδεικνύει «Συντήρηση οδικού δικτύου του Δήμου ...», δεν έχει ενιαία οικονομική και τεχνική λειτουργία, αλλά συνίσταται σε μεμονωμένες επεμβάσεις, που στην πραγματικότητα αποτελούν μικρότερα έργα, έτσι ώστε να μην μπορεί να γίνει λόγος για τελειοποίηση της αρτιότητας και λειτουργικότητας αυτού, ήτοι, η φύση του εκτελούμενου έργου είναι ασύμβατη με την έννοια των συμπληρωματικών εργασιών (ΕΣ VI Τμ. απόφ. 6064/2015, πρβλ. απόφ. 285/2012).β) Σε κάθε περίπτωση, δεν αποδεικνύεται ότι η εκτέλεση των εν λόγω εργασιών κατέστη αναγκαία λόγω απροβλέπτων περιστάσεων, μη αναγομένων στο χρόνο κατάρτισης της αρχικής σύμβασης και μη δυναμένων, αντικειμενικά, να προβλεφθούν από την αναθέτουσα αρχή. 

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ :Κωλύεται η υπογραφή της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Συντηρήσεις – Διαμορφώσεις εσωτερικής οδοποιίας …», μεταξύ Δήμου και εργολήπτη, για τον λόγο ότι οι προαναφερόμενες εργασίες δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης, καθόσον ούτε στην σχετική διακήρυξη ανοικτής δημοπρασίας, ούτε στο έγγραφο της Διεύθυνσης Τεχνικών Υπηρεσιών του Δήμου, αλλά ούτε και στο κείμενο της αρχικής σύμβασης δεν προσδιορίζονται οι οδοί στις οποίες πρόκειται να γίνουν οι σχετικές παρεμβάσεις και συνεπώς δεν στοιχειοθετούνται οι επικαλούμενοι από την αναθέτουσα αρχή λόγοι, για τους οποίους καθίσταται αναγκαία η εκτέλεση των εργασιών που αποτελούν το αντικείμενο της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης, οι οποίες εργασίες, ακόμη και αν οι λόγοι θεωρηθούν ότι συνιστούν γεγονός που δεν μπορούσε να προβλεφθεί, δεν προκύπτει από τα στοιχεία του  φακέλου ότι καθίστανται αναγκαίες για την ολοκλήρωση και τελειοποίηση του αρχικού έργου, τουλάχιστο όπως αυτό είχε προσδιορισθεί.

Η Πράξη 78/2025 του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά τον έλεγχο νομιμότητας της 3ης συμπληρωματικής σύμβασης για το έργο «ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΔΙΚΤΥΟΥ ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ Τ.Κ ΡΙΖΟΥ ΚΑΙ ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟ ΣΚΥΔΡΑΣ». Η αρχική σύμβαση είχε συνολικό τίμημα 1.917.869,90 ευρώ (χωρίς ΦΠΑ). Η 3η συμπληρωματική σύμβαση, ύψους 63.694,16 ευρώ, κρίθηκε αναγκαία λόγω αρχαιολογικών ευρημάτων που εντοπίστηκαν κατά τις εκσκαφές, οδηγώντας στην ανάγκη εγκατάστασης αντλιοστασίου και κατασκευής καταθλιπτικού δικτύου για την παράκαμψή τους. Το Κλιμάκιο έκρινε ότι οι συμπληρωματικές εργασίες πληρούν τις προϋποθέσεις του νόμου 4412/2016, καθώς είναι απαραίτητες για την αρτιότητα του έργου και το συνολικό ποσό των συμπληρωματικών συμβάσεων (1ης, 2ης και 3ης) παραμένει εντός του ορίου του 50% της αρχικής αξίας (18,32%). Κατά συνέπεια, δεν κωλύεται η υπογραφή της 3ης συμπληρωματικής σύμβασης, με την επισήμανση της εξασφάλισης χρηματοδότησης.

Η Πράξη 313/2025 του Ε' Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά τον έλεγχο νομιμότητας του σχεδίου της 2ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Ολοκληρωμένο πρόγραμμα παρεμβάσεων αναβάθμισης Διοικητηρίου Π.Ε. Μεσσηνίας» της Περιφέρειας Πελοποννήσου. Η 2η συμπληρωματική σύμβαση, ύψους 3.223.732,30 ευρώ (χωρίς ΦΠΑ), κρίθηκε απαραίτητη λόγω διαφοροποιήσεων στη θεμελίωση του στατικού φορέα του κτιρίου που διαπιστώθηκαν κατά τις αποξηλώσεις. Το Κλιμάκιο έκρινε ότι οι συμπληρωματικές εργασίες πληρούν τις προϋποθέσεις του ν. 4412/2016, καθώς είναι συναφείς και απόλυτα αναγκαίες για την τελειοποίηση του έργου, χωρίς να υπερβαίνουν το όριο του 50% αθροιζόμενες με την 1η προσθήκη (49,70%). Κατόπιν αυτών, δεν κωλύεται η υπογραφή της σύμβασης, υπό τον όρο εξασφάλισης της χρηματοδότησης.

Συμπληρωματική σύμβαση έργου...ζητείται παραδεκτώς, η ανάκληση της 113/2011 πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου...Κατά συνέπεια, ορθώς το Κλιμάκιο έκρινε ότι οι εργασίες της ελεγχόμενης 3ης συμπληρωματικής σύμβασης δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο της κρινόμενης συμπληρωματικής σύμβασης, διότι αυτές δεν κατέστησαν αναγκαίες κατά την τεχνική εκτέλεση του έργου λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων, αλλά, αντιθέτως, αφορούν στη βελτίωση της ποιότητάς του και, ως εκ τούτου, συνιστούν ανεπίτρεπτη εκ των υστέρων μεταβολή του αντικειμένου του, απορριπτομένων ως αβασίμων των περί του αντιθέτου προβαλλόμενων με την κρινόμενη αίτηση ισχυρισμών. Τέλος, δοθείσης της σαφήνειας των διατάξεων της κείμενης νομοθεσίας δεν συντρέχει περίπτωση συγγνωστής πλάνης των αρμοδίων οργάνων της αναθέτουσας αρχής που ενήργησαν κατά τον κριθέντα ως μη νόμιμο τρόπο. Ομοίως δε πρέπει να απορριφθεί ως αβάσιμος και ο συναγόμενος από την αίτηση ανάκλησης ισχυρισμός περί συνδρομής λόγων υπέρτερου δημοσίου συμφέροντος, οι οποίοι δικαιολογούν τη σύναψη της ελεγχόμενης σύμβασης, καθόσον το δημόσιο συμφέρον εξυπηρετείται προεχόντως με την τήρηση της νομιμότητας στις διαδικασίες ανάθεσης εκτέλεσης υπηρεσιών και όχι, όπως στη συγκεκριμένη περίπτωση, με τις πολλαπλές παραβιάσεις αυτής. Κατά συνέπεια, σύμφωνα με όσα έγιναν ανωτέρω δεκτά, ορθά το Κλιμάκιο με την προσβαλλόμενη Πράξη του ότι οι ανωτέρω εργασίες δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης και, ως εκ τούτου, κωλύεται η υπογραφή της 3ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Δημιουργία Μουσείου Ιστορίας της πόλης του ...». Επομένως, πρέπει να απορριφθεί η υπό κρίση αίτηση ανάκλησης.​

Η Πράξη 80/2025 του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά τον προληπτικό έλεγχο νομιμότητας της 3ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου «Νέο κτίριο Δημαρχείου Χαλανδρίου». Το Κλιμάκιο, συνεδριάζοντας στις 17 Φεβρουαρίου 2025, διαπίστωσε ότι ο φάκελος της αναθέτουσας αρχής ήταν ελλιπής, κρίνοντας ότι απουσιάζουν κρίσιμα έγγραφα και στοιχεία απαραίτητα για τη διαμόρφωση οριστικής κρίσης. Μεταξύ των ελλείψεων περιλαμβάνονται τα τεύχη δημοπράτησης, το σύνολο των μελετών του έργου, οι αποφάσεις παράτασης προθεσμίας, η απόφαση δέσμευσης πίστωσης, αναλύσεις κόστους της συμπληρωματικής σύμβασης και αιτιολογήσεις σχετικά με την αναγκαιότητα των εργασιών. Κατά συνέπεια, το Κλιμάκιο ανέβαλε την έκδοση οριστικής Πράξης επί της νομιμότητας της σύμβασης, διατάσσοντας τη συμπλήρωση του φακέλου με όλα τα αναφερόμενα στοιχεία.

Η Πράξη 202/2025 του Ε' Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά τον προσυμβατικό έλεγχο της 3ης συμπληρωματικής σύμβασης του έργου του Δήμου Χαλανδρίου με τίτλο «Νέο κτίριο Δημαρχείου Χαλανδρίου», συμβατικής δαπάνης 1.385.176,49 ευρώ (άνευ ΦΠΑ και αναθεώρησης). Το Κλιμάκιο έκρινε ότι δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου της σύμβασης. Για τις ήδη εκτελεσθείσες εργασίες, αξίας 307.116,62 ευρώ, κρίθηκε ότι πληρούνται οι προϋποθέσεις του άρθρου 155 του ν.4412/2016 (επείγουσες/απρόβλεπτες). Οι προτεινόμενες μη εκτελεσθείσες εργασίες κρίθηκαν απολύτως αναγκαίες για την αρτιότητα και λειτουργικότητα του έργου και δεν μπορούν να διαχωριστούν τεχνικά ή οικονομικά. Επιπλέον, η συνολική αξία της τροποποίησης (αθροιστικά 1ης, 2ης και 3ης ΣΣΕ) δεν υπερβαίνει το 50% της αρχικής σύμβασης. Ωστόσο, η υπογραφή της σύμβασης τίθεται υπό τον όρο της έγκρισης από το αρμόδιο όργανο του Δήμου περαιτέρω παράτασης της συμβατικής προθεσμίας εκτέλεσης του έργου.