Εγκατάσταση και λειτουργία μονάδας αφαλάτωσης...Με τα δεδομένα αυτά η κρίση του Κλιμακίου είναι η εξής:7.1. Στην διακήρυξη του διαγωνισμού και στα έγγραφα της σύμβασης στα οποία παραπέμπει (άρθρο 10 της διακήρυξης), δεν περιλαμβάνεται το προβλεπόμενο από τις προαναφερόμενες διατάξεις των άρθρων 277 και  281 ν. 4412/2016 νόμιμο περιεχόμενο ως προς την πλήρη, σαφή και ακριβή περιγραφή του υπό ανάθεση φυσικού αντικειμένου, τον προϋπολογισμό του καθώς και την τεκμηρίωσή του. Tούτο διότι η διακήρυξη αναφέρει ότι η υπό ανάθεση σύμβαση αφορά σε «υπηρεσίες αφαλάτωσης ύδατος», ενώ ο Προϋπολογισμός υπολογίζεται ως «προμήθεια ύδατος». Επίσης στα ίδια έγγραφα δεν περιλαμβάνονται αναλυτικότερα στοιχεία περιγραφής,  ποσότητας και προϋπολογισμού των επιμέρους ειδών υλικών και εξοπλισμού (σωληνώσεων, αγωγών, μηχανημάτων, αντλιών, αναλωσίμων λειτουργίας κλπ)  της  φορητής μονάδας αφαλάτωσης και των τεχνικών χαρακτηριστικών τους, η προμήθεια και εγκατάσταση των οποίων απαιτείται, σύμφωνα με το ανωτέρω κεφ. 3 «Τεχνικές Προδιαγραφές», όπως και η ακριβής περιγραφή ποσότητας και είδους των λοιπών απαιτούμενων παροχών του αναδόχου ως προς τις εργασίες εγκατάστασης και υπηρεσίες λειτουργίας (άρθρο 281 παρ.2 εδαφ. ια ν. 4412/2016). Επιπλέον δεν περιλαμβάνονται στην διακήρυξη όροι  ως προς την αποδοχή ή απόρριψη της τεχνικής προσφοράς (άρθρο 281 παρ.2 εδαφ. ιζ ν. 4412/2016). Επομένως δεν αποδεικνύεται στη συγκεκριμένη περίπτωση η αποτελεσματικότητα της διαδικασίας ανάθεσης, στην οποία υπήρξε περιορισμένη συμμετοχή σε εθνικό μόνο επίπεδο, ο τρόπος κατάστρωσης και η τεκμηρίωση του προϋπολογισμού και η χρηστή  δημοσιονομική διαχείριση των διατιθέμενων πόρων προς τον προαναφερόμενο σκοπό. Επιπλέον προκύπτει ότι δεν μπορεί να αποκλειστεί  η περίπτωση αστοχίας της εγκατάστασης για την οποία κρίθηκε σκόπιμο να περιλαμβάνεται σχετικός όρος στο σχέδιο σύμβασης (σκέψη 5.6.), κατόπιν και των ερωτημάτων των ενδιαφερομένων οικονομικών φορέων και των διευκρινίσεων που παρασχέθηκαν ανωτέρω, γεγονός το οποίο ενισχύει την σημασία των επιπτώσεων από την έλλειψη των νόμιμων στοιχείων τεκμηρίωσης και ακριβούς περιγραφής βάσει  μελέτης του φυσικού αντικειμένου. Έτσι, όμως, η αναθέτουσα Αρχή παρέλειψε να προσδιορίσει με ακρίβεια τα ανωτέρω στοιχεία καθώς και να συμπεριλάβει σχετική τεκμηρίωση και ανάλυση  στα έγγραφα της σύμβασης, αν και θα μπορούσε, δεδομένου ότι όπως προκύπτει από το προαναφερόμενο 2239/22.4.2021 έγγραφο της …. ο προϋπολογισμός μπορεί να τεκμηριωθεί,  αλλά μόνο κατά προσέγγιση, με παραπομπή  στα στοιχεία πρόσφατου συναφούς διαγωνισμού για κατασκευή παρόμοιας μονάδας αφαλάτωσης σε άλλη περιοχή της …. Κατόπιν των ανωτέρω το Κλιμάκιο κρίνει ότι συντρέχουν λόγοι οι οποίοι κωλύουν την υπογραφή του σχεδίου σύμβασης.

ΔΕΝ ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.ΕΒΔΟΜΟ/1201/2021

Προμήθεια “φυτοπαθολογικού υλικού(...)Με δεδομένα αυτά, οι επίμαχες προμήθειες, που ανατέθηκαν στην ίδια ανάδοχο σε χρονική απόσταση μικρότερη των δέκα (10) ημερών και προορίζονται για την κάλυψη των αναγκών του φυτωρίου και των χώρων πρασίνου του Δήμου, είναι ομοειδείς, χωρίς ο διαφορετικός CPV και ο διαφορετικός συντελεστής Φ.Π.Α. να δύνανται, εν προκειμένω, να αναιρέσουν αυτήν την κρίση. Συνεπώς, πέραν του ότι η προμήθεια “σπόρων, φυτών και δενδρυλλίων” παρανόμως ανατέθηκε απευθείας διότι η εκτιμώμενη αξία της, χωρίς Φ.Π.Α., υπερβαίνει τις 20.000 ευρώ, αμφότερες οι επίμαχες προμήθειες παρανόμως κατατμήθηκαν και ανατέθηκαν απευθείας στην ίδια ανάδοχο, ενώ θα έπρεπε, ως εκ της συνολικής εκτιμώμενης δαπάνης τους που δεν υπερβαίνει τις 60.000 ευρώ, να ανατεθούν με τη διαδικασία του συνοπτικού διαγωνισμού.

ΔΕΝ ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.7/25/2019

Προμήθεια ηλεκτρολογικού υλικού: ...Με τα δεδομένα αυτά γίνονται δεκτά τα εξής: Αντικείμενο όλων των ανωτέρω ..συμβάσεων, που ανατέθηκαν στην ίδια ανάδοχο, αποτελεί η προμήθεια ειδών που, κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας και τις συναλλακτικές αντιλήψεις, είναι ομοειδή, υπό την έννοια ότι εντάσσονται στην ευρύτερη κατηγορία του ηλεκτρολογικού υλικού και προορίζονται για την εξυπηρέτηση του αυτού λειτουργικού σκοπού, ήτοι για την κάλυψη των αναγκών ηλεκτροφωτισμού  του Δήμου ... Ειδικότερα, η σύμβαση για την ενεργειακή αναβάθμιση των φωτιστικών οδοφωτισμού συνιστά μεικτή σύμβαση προμηθειών και υπηρεσιών με εφαρμοστέο νομοθετικό καθεστώς αυτό των προμηθειών, καθόσον σύμφωνα με το επισυναπτόμενο τιμολόγιο μελέτης η αξία των προς προμήθεια αγαθών ανέρχεται σε 694,33 ευρώ ανά τεμάχιο, εκ των οποίων τα 600 ευρώ αφορούν στην προμήθεια του φωτιστικού και τα υπόλοιπα στην αμοιβή τοποθέτησης. Η εκ των υστέρων και κατόπιν της επιστροφής των χρηματικών ενταλμάτων προσκομισθείσα ανάλυση τιμών, η οποία δεν φέρει ημερομηνία σύνταξης και σύμφωνα με την οποία η αξία της προμήθειας ανέρχεται στα 310 ευρώ ανά τεμάχιο, δεν επαρκεί για την ανατροπή της αποδεικτικής ισχύος του ως άνω τιμολογίου μελέτης, το οποίο αποτελούσε εξαρχής τμήμα της τεχνικής έκθεσης και αναπόσπαστο τμήμα της σύμβασης. Πέραν αυτών, το αντικείμενο των επίμαχων συμβάσεων, για την πληρωμή των οποίων εντέλλονται τα υπό κρίση χρηματικά εντάλματα, ταυτίζεται κατά ένα μέρος, καθόσον στην 20272/ 11.9.2017 σύμβαση που ανατέθηκε κατόπιν πρόχειρου διαγωνισμού περιλαμβάνεται και η προμήθεια φωτιστικών σωμάτων και ως εκ τούτου η ενεργειακή αναβάθμιση των φωτιστικών οδοφωτισμού μη νομίμως επιμερίσθηκε και ανατέθηκε με ξεχωριστή σύμβαση κατόπιν απευθείας ανάθεσης. Τέλος, και η ανάθεση λαμπτήρων συνιστά προμήθεια εν γένει ηλεκτρολογικού υλικού, υλικού δηλαδή ομοειδούς με αυτό των ελεγχόμενων συμβάσεων. Ενόψει αυτών οι προαναφερόμενες προμήθειες αποτελούν τμήματα ενός ενιαίου αντικειμένου,  η συνολική προϋπολογισθείσα δαπάνη του οποίου ανέρχεται στο ποσό των 123.163,40 ευρώ χωρίς Φ.Π.Α. και υπερβαίνει το χρηματικό όριο των 60.000,00 ευρώ, μέχρι το οποίο επιτρέπεται η ανάθεση προμηθειών κατόπιν διενέργειας πρόχειρου διαγωνισμού. Επομένως, οι ελεγχόμενες δαπάνες, που αφορούν σε προμήθειες που ανατέθηκαν μέσω πρόχειρου διαγωνισμού η πρώτη και απευθείας ανάθεσης η δεύτερη, δεν είναι νόμιμες.ΔΕΝ ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ  ΕΣ/ΤΜ.7/31/2018

 

ΚΑΤΑΤΜΗΣΗ-Προμήθεια αντλητικών συστημάτων.(..) Με τα δεδομένα αυτά, αν και το αντικείμενο των επίμαχων συμβάσεων αφορά στην προμήθεια όμοιων αγαθών κατ’ είδος, νομίμως ο Δήμος .... προέβη στην απευθείας ανάθεση αυτών ανά δημοτική ενότητα, κατ’ εφαρμογή του άρθρου 6 παρ. 14 του ν. 4071/2012, δεδομένου ότι ακολουθήθηκε εξαρχής η διαδικασία αναγραφής ξεχωριστών ανά Δημοτική Ενότητα πιστώσεων στον προϋπολογισμό του έτους 2017. Περαιτέρω, ο προϋπολογισμός της ελεγχόμενης σύμβασης είναι αρκούντως ορισμένος, δεδομένου ότι στην 196/3.3.2017 απόφαση περί έγκρισης της προμήθειας περιλαμβάνεται περιγραφή του είδους των προς προμήθεια ειδών, το κόστος τους ανά τεμάχιο, καθώς και αναλυτική περιγραφή των τεχνικών προδιαγραφών αυτών. Ομοίως και στην υπογραφείσα σύμβαση, αλλά και στην προσφορά του αναδόχου, περιλαμβάνεται ο ίδιος κατάλογος ειδών, με αναγραφή της τιμής μονάδας, με αποτέλεσμα να μην καταλείπεται αμφιβολία ως προς το είδος και το κόστος των υπό προμήθεια αγαθών. (..)Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, η εντελλόμενη δαπάνη, είναι νόμιμη και το επίμαχο χρηματικό ένταλμα πρέπει να θεωρηθεί.

Προμήθεια υλικών ύδρευσης – άρδευσης:Με δεδομένα αυτά η εντελλόμενη δαπάνη είναι νόμιμη, καθόσον οι άνω απευθείας αναθέσεις αφενός μεν είναι κάτω του ορίου των 20.000,00 ευρώ και αφετέρου αφορούν σε διαφορετικές δημοτικές ενότητες. Περαιτέρω, δεν υφίσταται περίπτωση μη νόμιμης κατάτμησης των ως άνω προμηθειών λόγω μη συμπερίληψης των προμηθευθέντων ειδών σε προηγηθέντες και κατακυρωθέντες εντός του ίδιου οικονομικού έτους (2018) διαγωνισμούς για την ανάθεση έργων επισκευής του δικτύου ύδρευσης των Δ.Ε. ..... και Καλλικράτειας, διότι α) οι εν λόγω διαγωνισμοί αφορούσαν στην αποκατάσταση εκτάκτων βλαβών του δικτύου από τους αναδόχους εργολήπτες και όχι προμήθεια αγαθών προς ενσωμάτωση στις επισκευές και την τακτική συντήρηση αυτού από τις υπηρεσίες του Δήμου, β) στον προϋπολογισμό των ανωτέρω έργων συμπεριλαμβάνονταν μεν υλικά που επρόκειτο να χρησιμοποιηθούν και ενσωματωθούν στα έργα αποκατάστασης βλαβών (παράγρ. 1.3.2 των μελετών που προηγήθηκαν της ανάθεσης των ανωτέρω έργων), τα οποία, ωστόσο, δεν μπορούσαν να καταγραφούν αναλυτικά κατ’ είδος εκ των προτέρων, αφού σκοπός των αναθέσεων στους εργολήπτες ήταν η άμεση αποκατάσταση των βλαβών εντός ώρας, ανεξαρτήτως των υλικών που απαιτούντο και γ) δεν αποδεικνύεται ότι η δαπάνη για την προμήθεια των αγαθών που πρόκειται να ενσωματωθεί στα ως άνω έργα, συναθροιζόμενη με τις μεταγενέστερα διενεργηθείσες προμήθειες εκ 11.328,86 και 18.871,44 ευρώ, αντίστοιχα, υπερβαίνει το όριο των 20.000,00 ευρώ, αφού, όπως προαναφέρθηκε, τα εν λόγω υλικά δεν καταγράφονται χωριστά κατ’ είδος στις αντίστοιχες μελέτες. 

ΠΡΟΜΗΘΕΙΕΣ- ΚΑΤΑΤΜΗΣΗ ΔΑΠΑΝΗΣ .(....) .Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, τα προμηθευθέντα αγαθά (φορητοί ηλεκτρονικοί υπολογιστές και λογισμικό αυτών) αποτελούν αλληλένδετα μέρη του εξοπλισμού πλήρων και ενιαίων συστημάτων Η/Υ, προκειμένου αυτά να μπορέσουν να λειτουργήσουν αποτελεσματικά και, ως εκ τούτου, αποτελούν, κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας και τις συναλλακτικές αντιλήψεις, ομοειδή αγαθά. Επομένως, μη νομίμως επιμερίσθηκε η δαπάνη προμήθειας τους σε χωριστούς υποκωδικούς και ανατέθηκαν απευθείας, με βάση το ύψος της δαπάνης που προέκυψε από τον εν λόγω επιμερισμό, χωρίς τη διενέργεια ενιαίου διαγωνισμού για το σύνολο των προμηθευθέντων ειδών.(..)Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, η εντελλόμενη με το υπό κρίση χρηματικό ένταλμα δαπάνη παρίσταται μη νόμιμη και, συνεπώς, αυτό δεν πρέπει να θεωρηθεί.

Προμήθεια μεταλλικών απορριμματοκιβωτίων...Με τα δεδομένα αυτά, οι υπό κρίση δαπάνες δεν είναι νόμιμες, διότι η προμήθειες των ανωτέρω απορριμματοκιβωτίων ανατέθηκαν απευθείας, παρά το ότι, ως εκ της φύσης και της λειτουργικότητάς τους, εντάσσονται σε παρεμφερείς κατηγορίες (κιβώτια μεταλλικά προοριζόμενα για τη συγκέντρωση απορριμμάτων) και αφορούν στον ίδιο κύκλο επαγγελματιών (πρβλ. Ελ.Σ. V Τμ. 8/2013, 15, 13, 1/2010, IV Τμ. 82/2008, Κ.Π.Ε.Δ. IV Τμ. 117/2014, πρβλ. και Ελ.Σ. VII Τμ. 129, 47/2010) και οι προϋπολογιζόμενες δαπάνες τους, αθροιζόμενες, υπερβαίνουν το ποσό των 20.000 ευρώ, πέραν του οποίου δεν επιτρέπεται απευθείας ανάθεση. Περαιτέρω, αλυσιτελώς προβάλλεται από την αναθέτουσα αρχή η διαφοροποίηση επιμέρους τεχνικών χαρακτηριστικών των δύο αντικειμένων, δεδομένου ότι η υποχρέωση διενέργειας διαγωνισμού δεν αφορά μόνο σε ταυτιζόμενα αντικείμενα προμηθειών αλλά και σε ομοειδή αντικείμενα, για τα οποία δύναται να διενεργηθεί ενιαίος διαγωνισμός με επιμέρους αντικείμενα για καθένα από τα οποία να προβλέπονται διακριτές τεχνικές προδιαγραφές. Ωστόσο, λαμβανομένης υπόψη της μη ταύτισης της μορφολογίας και του τρόπου χρήσης των άνω απορριμματοκιβωτίων, της έκδοσης για καθένα από αυτά διαφορετικής πρόσκλησης εκδήλωσης ενδιαφέροντος (περιλαμβάνουσας μη ταυτιζόμενα επιμέρους χαρακτηριστικά), καθώς και του ότι η ανάδοχος είναι η μοναδική που κατασκευάζει το απορριμματοκιβώτιο «Κινητό Πράσινο Σημείο», τα αρμόδια όργανα του Δήμου δεν ενήργησαν, εν προκειμένω, με πρόθεση καταστρατήγησης των κείμενων διατάξεων, αλλά πεπλανημένως, πλην συγγνωστώς, θεώρησαν ότι αυτές εντάσσονται σε διαφορετικές κατηγορίες που δύνανται, ως εκ τούτου, να ανατεθούν απευθείας (πρβλ. ενδ. Ελ.Σ. Κ.Π.Ε.Δ. VII Τμ. 277, 248, 117/2019, 151, 76/2018, 306/2017, Κ.Π.Ε.Δ. V Τμ. 2/2016).

ΠΡΟΜΗΘΕΙΑ ΟΡΘΟΠΑΙΔΙΚΩΝ ΥΛΙΚΩΝ:..Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, το Τμήμα κρίνει ότι οι επίμαχες προμήθειες μη νομίμως ανατέθηκαν με τη διαδικασία της διαπραγμάτευσης (επιμέρους απευθείας αναθέσεων), καθώς αφορούν είδη όμοια ή ομοειδή (διεγέρτες νεύρων διαφόρων τύπων), η συνολική αξία των οποίων, σε ετήσια βάση (οικονομικό έτος 2008), υπερβαίνει το ποσό των 15.000 ευρώ, συμπεριλαμβανομένου του Φ.Π.Α. (820.826,30 ευρώ), δεν συνέτρεχαν λόγοι επείγοντες, οφειλόμενοι σε απρόβλεπτες περιστάσεις, που να καθιστούσαν αδύνατη την τήρηση των προθεσμιών διενέργειας σχετικού ανοικτού διαγωνισμού, ούτε λόγοι τεχνικοί, που να επιβάλλουν την προμήθεια των επίμαχων ειδών αποκλειστικά από τη συγκεκριμένη προμηθεύτρια εταιρεία, ενώ οι διατάξεις του άρθρου 2 παρ. 7 του ν. 2955/2001, όπως ίσχυε, και των κατ’ εξουσιοδότησή του εκδοθεισών κυα, κατ’ επίκληση των οποίων ανατέθηκαν οι επίμαχες προμήθειες με τη διαδικασία της διαπραγμάτευσης, καθώς και οι διατάξεις του άρθρου 36 του ν. 3763/2009, με τις οποίες νομιμοποιούνται οι κατ’ εφαρμογή τους ανατεθείσες προμήθειες, είναι ανίσχυρες. Οι επικαλούμενοι δε από το Νοσοκομείο λόγοι, που κατά τους ισχυρισμούς του καθιστούν νόμιμη την απευθείας ανάθεση των επίμαχων προμηθειών στη συγκεκριμένη προμηθεύτρια εταιρεία (αξιοπιστία και ειδικότητα των επίμαχων ειδών και των μεθόδων χρήσης τους από την προμηθεύτρια εταιρεία για την εκτέλεση συγκεκριμένων ιατρικών επεμβάσεων), δεν συνιστούν νόμιμους λόγους προσφυγής στην εξαιρετική αυτή διαδικασία, καθώς ούτε αποδεικνύουν τη μοναδικότητα (αποκλειστική τεχνική καταλληλότητα) των επίμαχων ειδών ή την αποκλειστικότητα του δικαιώματος κατασκευής και προμήθειάς τους ή μόνο της προμήθειάς τους από τη συγκεκριμένη προμηθεύτρια εταιρεία, ούτε απρόβλεπτες περιστάσεις, ήτοι αιφνίδια ή εξαιρετικά πραγματικά γεγονότα που να καθιστούσαν αδύνατη την τήρηση των προθεσμιών διενέργειας σχετικού διαγωνισμού, αποτελούν, και ως εκ τούτου είναι αβάσιμοι. Επομένως, ο λόγος διαφωνίας είναι νόμω βάσιμος, οι ισχυρισμοί του Νοσοκομείου απορριπτέοι, ως ουσία αβάσιμοι, οι εντελλόμενες δαπάνες μη νόμιμες και τα ελεγχόμενα χρηματικά εντάλματα μη θεωρητέα.

ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ.(απευθείας ανάθεση). Με τα δεδομένα αυτά, η δαπάνη που εντέλλεται με το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα αφορά σε απευθείας ανάθεση υπηρεσιών (εκτέλεση απλών χωματουργικών εργασιών στο αρδευτικό δίκτυο) που είναι ομοειδείς με εκείνες που ανατέθηκαν με την 32524/28.7.2017 σύμβαση (εκτέλεση απλών χωματουργικών εργασιών στο αγροτικό οδικό δίκτυο), εκτελέστηκαν από εργολάβους με την ίδια ειδίκευση και με χρήση μηχανημάτων έργου, εντός της Δημοτικής Ενότητας ... κατά το ίδιο χρονικό διάστημα και, επομένως, μη νομίμως επιμερίσθηκαν και ανατέθηκαν απευθείας, με βάση το ύψος της δαπάνης που προέκυψε από την εν λόγω κατάτμηση, χωρίς να διενεργηθεί συνοπτικός διαγωνισμός, αφού η συνολική προϋπολογισθείσα δαπάνη τους, ανέρχεται στο ποσό των 26.422,80 ευρώ χωρίς Φ.Π.Α. και, συνεπώς, υπερβαίνει το όριο των 20.000 ευρώ (χωρίς Φ.Π.Α.), μέχρι το οποίο είναι κατά νόμο επιτρεπτή η απευθείας ανάθεση... Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, η εντελλόμενη δαπάνη δεν είναι νόμιμη και το κρινόμενο χρηματικό ένταλμα δεν πρέπει να θεωρηθεί.

ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ.(απευθείας ανάθεση). Με τα δεδομένα αυτά, η δαπάνη που εντέλλεται με το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα αφορά σε απευθείας ανάθεση υπηρεσιών (εκτέλεση απλών χωματουργικών εργασιών στο αρδευτικό δίκτυο) που είναι ομοειδείς με εκείνες που ανατέθηκαν με την 28877/6.7.2017 σύμβαση (εκτέλεση απλών χωματουργικών εργασιών στο αγροτικό οδικό δίκτυο), εκτελέστηκαν από εργολάβους με την ίδια ειδίκευση και με χρήση μηχανημάτων έργου, εντός της Δημοτικής Ενότητας ... κατά το ίδιο χρονικό διάστημα και, επομένως, μη νομίμως επιμερίσθηκαν και ανατέθηκαν απευθείας, με βάση το ύψος της δαπάνης που προέκυψε από την εν λόγω κατάτμηση, χωρίς να διενεργηθεί συνοπτικός διαγωνισμός, αφού η συνολική προϋπολογισθείσα δαπάνη τους, ανέρχεται στο ποσό των 29.642,80 ευρώ χωρίς Φ.Π.Α. και, συνεπώς, υπερβαίνει το όριο των 20.000 ευρώ (χωρίς Φ.Π.Α.), μέχρι το οποίο είναι κατά νόμο επιτρεπτή η απευθείας ανάθεση...Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, η εντελλόμενη δαπάνη δεν είναι νόμιμη και το κρινόμενο χρηματικό ένταλμα δεν πρέπει να θεωρηθεί.