Κατά τον προληπτικό έλεγχο των δαπανών του Κράτους , σε κάθε εντολή πληρωμής δαπάνης που αφορά μελέτη ή εκτέλεση τεχνικού έργου κάθε μορφής σε ρέματα , που ως στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος αποτελούν κατά τα ανωτέρω αντικείμενο συνταγματικής προστασίας , το Ελεγκτικό Συνέδριο για τη θεώρηση του σχετικού τίτλου πληρωμής ερευνά αν υπάρχει και μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων , άλλως η εντελλόμενη για πληρωμή δαπάνη δεν είναι νόμιμη .

ΕΡΓΑ.Με δεδομένα τα ανωτέρω και σε συνδυασμό με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, το Κλιμάκιο κρίνει, κατά πλειοψηφία, ότι το 354, οικονομικού έτους 2014, χρηματικό ένταλμα πληρωμής, που εκδόθηκε         υπέρ της ... για την εξόφληση      του 2ου λογαριασμού του έργου «Βελτίωση αθλητικών εγκαταστάσεων», και αφορούσε στην εκτέλεση εργασιών που εκτελέστηκαν στο πλαίσιο της παράτασης του έργου, δεν εμπίπτει στον προληπτικό έλεγχο, καθόσον, ένεκα της χορηγηθείσας παράτασης δεν προκλήθηκε δαπάνη που υπερβαίνει το κατώφλιο των 5.000,00 ευρώ. Σε κάθε δε περίπτωση, δεν ασκεί επιρροή το γεγονός ότι εγκρίθηκε παράταση με αναθεώρηση, αφού δεν έχουν εγκριθεί νέοι συντελεστές αναθεώρησης τιμών, μετά το έτος 2012....Αποφαίνεται ότι το 354, οικονομικού έτους 2014, χρηματικό ένταλμα πληρωμής του Δήμου ..., ποσού 11.558,74 ευρώ, δεν υπόκειται σε προληπτικό έλεγχο από το Ελεγκτικό Συνέδριο

Εξώδικος συμβιβασμός (...) Εξ αυτού προκύπτει ότι οι δήμοι και οι κοινότητες μπορούν να καταρτίζουν, για όσα θέματα δεν εξέρχονται από τη δυνατότητά τους αυτή, εξώδικο ή δικαστικό συμβιβασμό που γίνεται κατά τον διαγραφόμενο από την υπόψη διάταξη τρόπο με τις εντεύθεν ουσιαστικές και δικονομικές συνέπειες. Ως εκ τούτου στο πλαίσιο του διενεργούμενο από το Ελεγκτικό Συνέδριο προληπτικού ελέγχου ερευνάται αν τηρήθηκαν οι προϋποθέσεις που ορίζει ο νόμος τόσο ως προς τα τυπικά, εξωτερικά στοιχεία της πράξεως του συμβιβασμού, που αφορούν στην γνωμοδότηση της νομικής υπηρεσίας του δήμου και στην απόφαση του δημοτικού συμβουλίου, όσο και ως προς τα ουσιαστικά, εσωτερικά στοιχεία της πράξης, υπό την έννοια ότι η σχετική δαπάνη μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο συμβιβασμού, προβλέπεται από διάταξη νόμου και συνοδεύεται από τα αναγκαία δικαιολογητικά στοιχεία που αποδεικνύουν τη σχετική απαίτηση.

ΕΡΓΑ.(..)Συνεπώς, λογαριασμοί που συντάσσονται κατά τη διάρκεια της παράτασης  της προθεσμίας εκτέλεσης έργου και δεν περιλαμβάνουν δαπάνη άνω του  ποσού των 5.000,00, που καταβάλλεται λόγω της χορηγηθείσας παράτασης, εκφεύγουν του ασκούμενου από το Ελεγκτικό Συνέδριο προληπτικού ελέγχου των δημοσίων δαπανών..(..) Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα προηγουμένως έγιναν δεκτά, το ως άνω χρηματικό ένταλμα πληρωμής, το οποίο αφορά στην πληρωμή του 2ου λογαριασμού της άνω σύμβασης, ανεξαρτήτως του ότι συντάχθηκε κατά τη διάρκεια της παράτασης της προθεσμίας περαίωσης των εργασιών της προαναφερθείσας σύμβασης, δοθέντος ότι δεν περιλαμβάνει δαπάνη άνω του ποσού των 5.000 ευρώ, αυτοτελώς προερχόμενη από την παράταση, δεν υπόκειται στον προληπτικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

«Κατασκευή φρεατίων υδροσυλλογής δημοτικής ενότητας Καπνικού Σταθμού» και «Κατασκευή φρεατίων υδροσυλλογής δημοτικής ενότητας «Εθνικού Σταδίου»(…)ΕΚΔΟΣΗ ΔΙΑΤΑΓΗΣ ΠΛΗΡΩΜΗΣ ΑΠΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗ(..) Εξάλλου, ενόψει του προβλεπόμενου από τις διατάξεις του άρθρου 93 και 94 του Συντάγματος οργανωτικού σχήματος των χωριστών δικαιοδοσιών, ο έλεγχος των αποφάσεων και των λοιπών διαδικαστικών πράξεων ενεργείται υποχρεωτικά από όργανα που ανήκουν στον ίδιο δικαιοδοτικό κλάδο, υπό την επιφύλαξη ότι δεν πρόκειται για πράξεις που συνιστούν άσκηση αρμοδιότητας διοικητικής φύσεως (πρβλ. ΑΕΔ 23/1990). Ως εκ τούτου και δεδομένου ότι η έκδοση διαταγής πληρωμής από πολιτικό δικαστή, κατά τη διαδικασία των άρθρων 624 έως 634 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, εντάσσεται στην άσκηση δικαστικής και όχι διοικητικής αρμοδιότητας, ο έλεγχος της ορθότητας της αποφάσεως του δικαστικού λειτουργού της πολιτικής δικαιοδοσίας, που δέχθηκε την αίτηση εκδόσεως διαταγής πληρωμής έστω και για απαίτηση από υποκείμενη σχέση δημοσίου δικαίου, ανήκει, κατά τα ανωτέρω εκτεθέντα, αποκλειστικά στα πολιτικά δικαστήρια (ΑΕΔ 18/2005, Ολομ. Σ.τ.Ε. 2490/2006). Το δε Ελεγκτικό Συνέδριο, στο πλαίσιο άσκησης του επιβαλλόμενου από το Σύνταγμα (άρθρο 98), προληπτικού ελέγχου των δαπανών, όπως αυτός διαγράφεται στη διάταξη του άρθρου 17 του π.δ/τος 774/1980, προβαίνει επιτρεπτώς στην εξέταση και των παρεμπιπτόντως αναφυομένων ζητημάτων «επιφυλασσομένων των περί δεδικασμένου διατάξεων», συμπεριλαμβανομένου και του ελέγχου της ύπαρξης δικαιώματος του πιστωτή του Δημοσίου, των ο.τ.α. και λοιπών ν.π.δ.δ.. Όταν, όμως, για το ως άνω δικαίωμα υπάρχει δεδικασμένο από απόφαση των πολιτικών δικαστηρίων (άρθρο 322 επ. Κ.Πολ.Δ.) το Ελεγκτικό Συνέδριο δεσμεύεται από αυτό. Περαιτέρω, στην περίπτωση που η αξίωση του φερομένου ως δικαιούχου στηρίζεται στον εκτελεστό τίτλο της διαταγής πληρωμής, η οποία, εφόσον έχει καταστεί τελεσίδικη, υπό τις προϋποθέσεις του άρθρου 633 παρ. 1 και 2 του Κ.Πολ.Δ., εξομοιώνεται με δικαστική απόφαση και παράγει δεδικασμένο, το Ελεγκτικό Συνέδριο, κατά το γενόμενο υπ’ αυτού έλεγχο υποχρεούται σε θεώρηση του χρηματικού εντάλματος που εκδίδεται υπέρ του αιτηθέντος την έκδοση διαταγής πληρωμής και σε συμμόρφωση προς αυτήν. Τούτο, διότι δεν αποτελεί κατά την έννοια της παρ. 3 του άρθρου 17 του π.δ/τος 774/1980 παρεμπιπτόντως αναφυόμενο ζήτημα, στο πλαίσιο του ασκούμενου από το Ελεγκτικό Συνέδριο προληπτικού ελέγχου των δαπανών, η εξέταση της ορθότητας ή μη της απόφασης επί της διαταγής πληρωμής, που, σε κάθε περίπτωση, ανήκει στη δικαιοδοσία των πολιτικών δικαστηρίων και, μάλιστα, ανεξαρτήτως εάν αυτά έχουν δικαιοδοσία εκδόσεως διαταγής πληρωμής όταν η υποκείμενη σχέση είναι δημοσίου δικαίου. Συνεπώς, η διαταγή πληρωμής, υπό τις προϋποθέσεις που προαναφέρθηκαν αποτελεί νόμιμο και πλήρες δικαιολογητικό, με το οποίο αποδεικνύεται νόμιμη απαίτηση. (βλ. Πρακτικά Ολ. Ελ. Συν. 3η/ 26.1.2011, Πρ. VII Τμ. 99/2011).(...) Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω, οι εντελλόμενες δαπάνες είναι νόμιμες, καθόσον οι 113/2012 και 114/2012 διαταγές πληρωμής, κατά των οποίων δεν έχει ασκηθεί το ένδικο μέσο της ανακοπής των άρθρων 632 και 633 παρ. 2 του Κ.Πολ.Δ., έχουν καταστεί τελεσίδικες και παράγουν δεδικασμένο. Ως εκ τούτου, συνιστούν νόμιμο και πλήρες δικαιολογητικό των ελεγχόμενων χρηματικών ενταλμάτων, που δεσμεύουν το Ελεγκτικό Συνέδριο ως προς την ύπαρξη της επίδικης απαίτησης της φερόμενης ως δικαιούχου εταιρείας κατά του Δήμου ....... Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, οι εντελλόμενες δαπάνες είναι νόμιμες και τα υπό κρίση χρηματικά εντάλματα πρέπει να θεωρηθούν.

Καταβολή αποζημίωσης υπερωριακής απασχόλησης....Με δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η εντελλόμενη δαπάνη είναι μη νόμιμη, διότι η απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου ... περί εκλογής και ανασυγκρότησης του Δ.Σ. του ως άνω ν.π.δ.δ. δεν έχει δημοσιευθεί στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως και, ως εκ τούτου, δεν παράγει έννομα αποτελέσματα. Συνακόλουθα, μη νομίμως εγκρίθηκε από τον Πρόεδρο του ν.π.δ.δ. η υπερωριακή απασχόληση του ανωτέρω φερόμενου ως δικαιούχου υπαλλήλου του Δήμου. Κατά τη γνώμη όμως του Προέδρου του Κλιμακίου, ο παρεμπίπτων έλεγχος της νομιμότητας των διοικητικών πράξεων, που ασκείται από το Ελεγκτικό Συνέδριο κατά τον προληπτικό έλεγχο των δαπανών (άρθ. 28 παρ. 3 του ν. 4129/2013), ο οποίος (παρεμπίπτων έλεγχος) σε κάθε περίπτωση συνιστά απόκλιση από τη γενική αρχή του διοικητικού δικαίου περί του τεκμηρίου νομιμότητας των διοικητικών πράξεων, δεν εξικνείται μέχρι του απώτατου σταδίου του ελέγχου του συνόλου των διοικητικών πράξεων που τυχόν προηγήθηκαν της εκταμίευσης της δαπάνης, πράγμα που αφενός μεν θα οδηγούσε σε πλήρη ανασφάλεια δικαίου, αφετέρου δε θα καθιστούσε εν τοις πράγμασι το Ελεγκτικό Συνέδριο διοικητικό προϊστάμενο των δημοσίων υπηρεσιών. Συνεπώς, εν ο λόγω παρεμπίπτων έλεγχος περιορίζεται αποκλειστικώς επί των διοικητικών πράξεων που συνάπτονται άμεσα με τη διαδικασία πραγματοποίησης της ελεγχόμενης δαπάνης, ήτοι παράγουν άμεσα δημοσιονομικές επιπτώσεις και συμβάλλουν στη δημιουργία αξίωσης του τρίτου εις βάρος του Δημοσίου. Συνεπώς, δεν δύναται να αποτελέσει αντικείμενο ελέγχου για την περί υπερωριών νομιμότητα της δαπάνης η τυχόν ύπαρξη πλημμελειών των αποφάσεων περί συγκρότησης των οικείων διοικητικών οργάνων, καθόσον οι πλημμέλειες αυτές δεν παράγουν άμεσες δημοσιονομικές επιπτώσεις και δεν είναι γενεσιουργές της αξίωσης του φερόμενου ως δικαιούχου εις βάρος του Δημοσίου. Συνακολούθως, κατά τη μειοψηφούσα γνώμη, η υπό κρίση δαπάνη, μη προβαλλομένης άλλης αιτιάσεως κατ’ αυτής, είναι νόμιμη.

ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΚΕΝΤΡΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ – ΠΡΟΝΟΙΑΚΩΝ ΥΠΟΔΟΜΩΝ...Με δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο κρίνει ότι στην προκειμένη περίπτωση δεν στοιχειοθετείται η συνδρομή των απαιτούμενων προϋποθέσεων για τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης. Ειδικότερα, οι προβαλλόμενες από την αναθέτουσα αρχή ως αναγκαίες συμπληρωματικές εργασίες αφορούν σε αντικείμενο άσχετο (τη διαμόρφωση του περιαστικού περιβάλλοντος και την ολοκλήρωση του ρυμοτομικού σχεδίου της περιοχής) σε σχέση με εκείνο που αποτέλεσε αντικείμενο της διαγωνιστικής διαδικασίας και της αρχικής σύμβασης (ανέγερση κτιρίου) και κατά τούτο, συνιστούν ανεπίτρεπτη επέκταση του τεχνικού της αντικειμένου. Σε κάθε δε περίπτωση, τα στοιχεία που προβάλλονται αορίστως σχετικά με τον περιβάλλοντα χώρο (ρέμα Εσχατιάς, περιμετρικές οδοί, ενεργά πηγάδια, μικρό πλάτος δρόμου) δεν ανέκυψαν αιφνιδίως μετά τη δημοπράτηση του επίμαχου έργου εξαιτίας απρόβλεπτων περιστάσεων για την αναθέτουσα αρχή, αλλά αντίθετα υπήρχαν και ήταν γνωστά κατά το χρόνο της δημοπράτησης του έργου. Εξάλλου, οι διαπιστούμενες από τον ελεγκτή δόμησης αποκλίσεις και η ανάγκη αναθεώρησης της οικείας οικοδομικής άδειας, δε συνιστούν απρόβλεπτο, δεδομένου ότι πραγματοποιήθηκαν από τον ανάδοχο, εν γνώσει του, κατά παρέκκλιση από τα προβλεπόμενα στην οικοδομική άδεια και την υλοποιούμενη μελέτη εφαρμογής και συνεπώς, δεν μπορεί να γίνει επίκλησή τους για τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης. Ως εκ τούτου, οι επικαλούμενες ως άνω περιστάσεις δεν αποτελούν, κατά το νόμο, λόγο σύναψης συμπληρωματικής σύμβασης.

Ως απρόβλεπτες δε περιστάσεις θεωρούνται αιφνίδια πραγματικά γεγονότα, τα οποία δεν ανάγονται στο χρόνο κατάρτισης της αρχικής σύμβασης και, παρότι η μελέτη (οριστική ή προμελέτη) με βάση την οποία προσδιορίσθηκε το τεχνικό αντικείμενο του έργου υπήρξε κατά το δυνατόν πλήρης και ακριβής, αντικειμενικά δεν ήταν δυνατόν να προβλεφθούν, σύμφωνα με τους κανόνες της ανθρώπινης εμπειρίας και λογικής και να ενταχθούν στο αρχικό έργο και την αντιστοίχως συναφθείσα σύμβαση.Οι περιστάσεις δε που επικαλούνται οι αναθέτουσες αρχές για την αιτιολόγηση του απρόβλεπτου δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να απορρέουν από δική τους ευθύνη. Περαιτέρω, δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να θεωρηθούν ως «συμπληρωματικές εργασίες», οφειλόμενες σε απρόβλεπτα γεγονότα, εκείνες που αφορούν σε επέκταση του τεχνικού αντικειμένου του έργου ή στη βελτίωση της ποιότητάς του ή αποδίδονται σε έλλειψη επιμέλειας της αναθέτουσας αρχής. Τέλος, η απόφαση του αρμοδίου οργάνου περί προσφυγής στην προρρηθείσα διαδικασία ανάθεσης, πρέπει, ως εκ της φύσεώς της, να είναι ειδικώς και επαρκώς αιτιολογημένη, ώστε να καθίσταται εφικτός από το Ελεγκτικό Συνέδριο ο έλεγχος νομιμότητάς της (βλ. Πράξεις VII Τμ. 32, 34, 305/2006, 25/2010 και 142/2011).

Πληρωμή του 1ου λογαριασμού του έργου «Αποκατάσταση ασφαλτικών τομών και οδοστρωμάτων εργασιών συνεργείων ..... έτους 2015 – 2016»(...)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα αναπτύχθηκαν στη σκέψη 2, η προαναφερόμενη υπογραφείσα σύμβαση μεταξύ της ..... και της ....., έπρεπε ως εκ τους ύψους του προϋπολογισμού της, άνω του ποσού των 200.000,00 ευρώ και κάτω του ποσού των 500.000,00 ευρώ χωρίς Φ.Π.Α., να υποβληθεί στον προληπτικό έλεγχο νομιμότητας του αρμοδίου Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Συνεπεία της ανωτέρω παράλειψης η σύμβαση είναι άκυρη κατά τη ρητή διατύπωση της παραγράφου 4 του άρθρου 278 του ν. 3852/2010 και της παραγράφου 4 του άρθρου 36 του Κώδικα Νόμων για το Ελεγκτικό Συνέδριο. Περαιτέρω, η Δ.Ε.Υ.Α. ....., με το αναφερόμενο στη σκέψη 1 έγγραφο επανυποβολής, προβάλλει ότι το μόνιμο προσωπικό της έχει υποδιπλασιαστεί λόγω συνταξιοδότησης πολλών εργαζομένων, ενώ οι υποχρεώσεις της έχουν υπερδιπλασιαστεί με τον νέο Καλλικρατικό Δήμο (από 30.000 υδρόμετρα σε 64.000 υδρόμετρα), με συνέπεια την ανάθεση καθηκόντων σε υπαλλήλους που δεν έχουν την ανάλογη εμπειρία και το φόρτο εργασίας αυτών (οι οποίοι το έτος 2000 ήταν 147 και σήμερα 97).(...)Οι ως άνω προβαλλόμενοι ισχυρισμοί της ..... πρέπει να απορριφθούν, διότι η υπαγωγή στον προληπτικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου, μεταξύ άλλων, των συμβάσεων εκτέλεσης έργων των νομικών προσώπων των Ο.Τ.Α., μεταξύ των οποίων  και οι Δ.Ε.Υ.Α., ισχύει ήδη από 1.1.2011, η υποχρέωση δε αυτή των αναθετουσών Αρχών δεν χρήζει ιδιαίτερης γνώσης ή εμπειρίας ούτε η υποβολή του φακέλου της διαγωνιστικής διαδικασίας αποτελεί χρονοβόρα και δυσχερή εργασία.5. Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, η εντελλόμενη δαπάνη δεν είναι νόμιμη και το 91, οικονομικού έτους 2016 χρηματικό ένταλμα πληρωμής δεν πρέπει να θεωρηθεί.

Εκτέλεση έργου...Με τα δεδομένα αυτά, το Τμήμα κρίνει ότι ο διενεργηθείς από την Επιτροπή Διαγωνισμού ουσιαστικός έλεγχος των δικαιολογητικών συμμετοχής της κοινοπραξίας «.....» και ο συνακόλουθος αποκλεισμός αυτής πριν την κατάταξη αυτής κατά σειρά μειοδοσίας, συνιστά πράγματι παράβαση της προβλεπόμενης εκ του νόμου και της διακήρυξης διαδικασίας είναι, δε, απορριπτέοι ως αβάσιμοι οι προβαλλόμενοι με την ελεγχόμενη αίτηση ισχυρισμοί. Κατά τη γνώμη δε της Συμβούλου Μαρίας Αθανασοπούλου, σύμφωνα με την οποία ο αποκλεισμός της κοινοπραξίας «....» είναι νόμιμος, η διαπιστωθείσα ανωτέρω πλημμέλεια δεν είναι εν προκειμένω ουσιώδης, καθώς δεν επηρεάζει τη νομιμότητα της κατακύρωσης του αποτελέσματος του διαγωνισμού στον τελικά αναδειχθέντα μειοδότη.Κατ’ ακολουθία αυτών, που προηγουμένως κρίθηκαν, η ένδικη αίτηση πρέπει να απορριφθεί και να μην ανακληθεί η 403/2014 πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Τέλος, πρέπει να διαταχθεί η κατάπτωση υπέρ του Ελληνικού Δημοσίου του κατατεθέντος για την άσκηση της αίτησης παραβόλου (άρθρο 73 παρ. 4 του Κώδικα Νόμων για το Ελεγκτικό Συνέδριο που κυρώθηκε με το άρθρο πρώτο του ν. 4129/2013). Επισημαίνεται ότι η αναθέτουσα αρχή μπορεί να ανακαλέσει την από 1.8.2014 απόφαση κατακύρωσης του αποτελέσματος του διαγωνισμού και, στη συνέχεια, να προβεί στην επανάληψη της διαδικασίας από το σημείο κατάταξης των προσφορών, οπότε θα ακολουθήσει και ο επανέλεγχος της προσφοράς της ανωτέρω Κοινοπραξίας με βάση τα αναφερόμενα στη σκέψη ΙΙΙ της παρούσας.