Κατά τον προληπτικό έλεγχο των δαπανών του Κράτους , σε κάθε εντολή πληρωμής δαπάνης που αφορά μελέτη ή εκτέλεση τεχνικού έργου κάθε μορφής σε ρέματα , που ως στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος αποτελούν κατά τα ανωτέρω αντικείμενο συνταγματικής προστασίας , το Ελεγκτικό Συνέδριο για τη θεώρηση του σχετικού τίτλου πληρωμής ερευνά αν υπάρχει και μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων , άλλως η εντελλόμενη για πληρωμή δαπάνη δεν είναι νόμιμη .

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ: Από το συνδυασμό των ανωτέρω διατάξεων προκύπτει, ότι προβλέπεται υποκατάσταση του αναδόχου από άλλη εργοληπτική επιχείρηση στην εκτέλεση δημοσίου έργου, μόνο ύστερα από την τήρηση των προαναφερόμενων προϋποθέσεων και εφόσον εγκριθεί η υποκατάσταση από τον φορέα κατασκευής του έργου, διαφορετικά ο τελευταίος κηρύσσει έκπτωτο τον ανάδοχο, μετά από γνώμη του αρμοδίου Τεχνικού Συμβουλίου Δημοσίων ΄Εργων. Σε κάθε περίπτωση η υποκατάσταση προβλέπεται μόνο κατά το στάδιο εκτέλεσης του έργου, δηλαδή στο στάδιο που ακολουθεί την υπογραφή της σύμβασης μεταξύ του αναδόχου και του κυρίου του έργου, όχι, όμως, και κατά το στάδιο που προηγείται της κατακύρωσης του διαγωνισμού (……). Εξ άλλου, με τον όρο "υποκατάσταση τρίτων" νοείται η μεταβίβαση των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων του εργολάβου από την εργολαβική σύμβαση σε τρίτον, όσον αφορά το όλον ή μέρος του αναληφθέντος έργου, κατά τρόπον ώστε να υπεισέρχεται ο τρίτος στην μεταξύ φορέα του έργου και εργολάβου σχέση.

ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΚΕΝΤΡΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ – ΠΡΟΝΟΙΑΚΩΝ ΥΠΟΔΟΜΩΝ...Με δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο κρίνει ότι στην προκειμένη περίπτωση δεν στοιχειοθετείται η συνδρομή των απαιτούμενων προϋποθέσεων για τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης. Ειδικότερα, οι προβαλλόμενες από την αναθέτουσα αρχή ως αναγκαίες συμπληρωματικές εργασίες αφορούν σε αντικείμενο άσχετο (τη διαμόρφωση του περιαστικού περιβάλλοντος και την ολοκλήρωση του ρυμοτομικού σχεδίου της περιοχής) σε σχέση με εκείνο που αποτέλεσε αντικείμενο της διαγωνιστικής διαδικασίας και της αρχικής σύμβασης (ανέγερση κτιρίου) και κατά τούτο, συνιστούν ανεπίτρεπτη επέκταση του τεχνικού της αντικειμένου. Σε κάθε δε περίπτωση, τα στοιχεία που προβάλλονται αορίστως σχετικά με τον περιβάλλοντα χώρο (ρέμα Εσχατιάς, περιμετρικές οδοί, ενεργά πηγάδια, μικρό πλάτος δρόμου) δεν ανέκυψαν αιφνιδίως μετά τη δημοπράτηση του επίμαχου έργου εξαιτίας απρόβλεπτων περιστάσεων για την αναθέτουσα αρχή, αλλά αντίθετα υπήρχαν και ήταν γνωστά κατά το χρόνο της δημοπράτησης του έργου. Εξάλλου, οι διαπιστούμενες από τον ελεγκτή δόμησης αποκλίσεις και η ανάγκη αναθεώρησης της οικείας οικοδομικής άδειας, δε συνιστούν απρόβλεπτο, δεδομένου ότι πραγματοποιήθηκαν από τον ανάδοχο, εν γνώσει του, κατά παρέκκλιση από τα προβλεπόμενα στην οικοδομική άδεια και την υλοποιούμενη μελέτη εφαρμογής και συνεπώς, δεν μπορεί να γίνει επίκλησή τους για τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης. Ως εκ τούτου, οι επικαλούμενες ως άνω περιστάσεις δεν αποτελούν, κατά το νόμο, λόγο σύναψης συμπληρωματικής σύμβασης.

ΕΡΓΑ.Με δεδομένα τα ανωτέρω και σε συνδυασμό με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, το Κλιμάκιο κρίνει, κατά πλειοψηφία, ότι το 354, οικονομικού έτους 2014, χρηματικό ένταλμα πληρωμής, που εκδόθηκε         υπέρ της ... για την εξόφληση      του 2ου λογαριασμού του έργου «Βελτίωση αθλητικών εγκαταστάσεων», και αφορούσε στην εκτέλεση εργασιών που εκτελέστηκαν στο πλαίσιο της παράτασης του έργου, δεν εμπίπτει στον προληπτικό έλεγχο, καθόσον, ένεκα της χορηγηθείσας παράτασης δεν προκλήθηκε δαπάνη που υπερβαίνει το κατώφλιο των 5.000,00 ευρώ. Σε κάθε δε περίπτωση, δεν ασκεί επιρροή το γεγονός ότι εγκρίθηκε παράταση με αναθεώρηση, αφού δεν έχουν εγκριθεί νέοι συντελεστές αναθεώρησης τιμών, μετά το έτος 2012....Αποφαίνεται ότι το 354, οικονομικού έτους 2014, χρηματικό ένταλμα πληρωμής του Δήμου ..., ποσού 11.558,74 ευρώ, δεν υπόκειται σε προληπτικό έλεγχο από το Ελεγκτικό Συνέδριο

Εξώδικος συμβιβασμός (...) Εξ αυτού προκύπτει ότι οι δήμοι και οι κοινότητες μπορούν να καταρτίζουν, για όσα θέματα δεν εξέρχονται από τη δυνατότητά τους αυτή, εξώδικο ή δικαστικό συμβιβασμό που γίνεται κατά τον διαγραφόμενο από την υπόψη διάταξη τρόπο με τις εντεύθεν ουσιαστικές και δικονομικές συνέπειες. Ως εκ τούτου στο πλαίσιο του διενεργούμενο από το Ελεγκτικό Συνέδριο προληπτικού ελέγχου ερευνάται αν τηρήθηκαν οι προϋποθέσεις που ορίζει ο νόμος τόσο ως προς τα τυπικά, εξωτερικά στοιχεία της πράξεως του συμβιβασμού, που αφορούν στην γνωμοδότηση της νομικής υπηρεσίας του δήμου και στην απόφαση του δημοτικού συμβουλίου, όσο και ως προς τα ουσιαστικά, εσωτερικά στοιχεία της πράξης, υπό την έννοια ότι η σχετική δαπάνη μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο συμβιβασμού, προβλέπεται από διάταξη νόμου και συνοδεύεται από τα αναγκαία δικαιολογητικά στοιχεία που αποδεικνύουν τη σχετική απαίτηση.

Ως απρόβλεπτες δε περιστάσεις θεωρούνται αιφνίδια πραγματικά γεγονότα, τα οποία δεν ανάγονται στο χρόνο κατάρτισης της αρχικής σύμβασης και, παρότι η μελέτη (οριστική ή προμελέτη) με βάση την οποία προσδιορίσθηκε το τεχνικό αντικείμενο του έργου υπήρξε κατά το δυνατόν πλήρης και ακριβής, αντικειμενικά δεν ήταν δυνατόν να προβλεφθούν, σύμφωνα με τους κανόνες της ανθρώπινης εμπειρίας και λογικής και να ενταχθούν στο αρχικό έργο και την αντιστοίχως συναφθείσα σύμβαση.Οι περιστάσεις δε που επικαλούνται οι αναθέτουσες αρχές για την αιτιολόγηση του απρόβλεπτου δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να απορρέουν από δική τους ευθύνη. Περαιτέρω, δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να θεωρηθούν ως «συμπληρωματικές εργασίες», οφειλόμενες σε απρόβλεπτα γεγονότα, εκείνες που αφορούν σε επέκταση του τεχνικού αντικειμένου του έργου ή στη βελτίωση της ποιότητάς του ή αποδίδονται σε έλλειψη επιμέλειας της αναθέτουσας αρχής. Τέλος, η απόφαση του αρμοδίου οργάνου περί προσφυγής στην προρρηθείσα διαδικασία ανάθεσης, πρέπει, ως εκ της φύσεώς της, να είναι ειδικώς και επαρκώς αιτιολογημένη, ώστε να καθίσταται εφικτός από το Ελεγκτικό Συνέδριο ο έλεγχος νομιμότητάς της (βλ. Πράξεις VII Τμ. 32, 34, 305/2006, 25/2010 και 142/2011).

Καταβολή αμοιβής για την παροχή υπηρεσιών μηχανογραφικής υποστήριξης:..Με τα δεδομένα αυτά και ενόψει του ότι η έκδοση κάθε χρηματικού εντάλματος τελειούται δια της υπογραφής του από όλα τα αρμόδια όργανα, η έλλειψη της υπογραφής είτε αυτού που το εκδίδει (Λογιστήριο) είτε του Διευθυντή της Επιχείρησης ισοδυναμεί με μη έκδοση αυτού και συνεπώς μη νομίμως υποβάλλεται σε προληπτικό έλεγχο νομιμότητας από το Ελεγκτικό Συνέδριο. Η έλλειψη προσωπικού σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να δικαιολογήσει παρέκκλιση από τις διατάξεις που αφορούν στην έκδοση των χρηματικών ενταλμάτων της Επιχείρησης, πολλώ μάλλον που αυτό δεν φέρει καμία από τις απαιτούμενες υπογραφές, ο Πρόεδρος δε της Επιχείρησης δεν μπορεί να ενεργεί και ως Διευθυντής της, κατά ρητή απαγόρευση του άρθρου 255 του ν. 3463/2006.

Προμήθεια τριών αιθουσών ελαφριάς προκατασκευής.(..)Με τα δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο κρίνει, σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, ότι η προμήθεια και εγκατάσταση των τριών αιθουσών ελαφριάς προκατασκευής στο 25ο Δημοτικό Σχολείο ..., που αφορούν προσθήκη παραρτημάτων σε κτίριο, αποτελούν εργασίες δόμησης σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 4 του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού, για τις οποίες απαιτείται η έκδοση άδειας δόμησης από την αρμόδια πολεοδομική υπηρεσία. Για την εκτέλεση δε του εν λόγω έργου της εγκατάστασης των αιθουσών ελαφριάς προκατασκευής ο Δήμος δεν μερίμνησε για την έκδοση άδειας δόμησης. Πρόκειται συνεπώς για αυθαίρετη κατασκευή, η οποία, όπως προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου, δεν έχει νομιμοποιηθεί. Δοθέντος δε ότι η ύπαρξη άδειας δόμησης συνδέεται άρρηκτα με την σύμφωνη με την κείμενη πολεοδομική νομοθεσία εκτέλεση του έργου, η έλλειψη δε αυτής παράγει και δημοσιονομικές συνέπειες που απορρέουν από την επιβολή προστίμων για τη νομιμοποίησή της ή σε περίπτωση μη νομιμοποίησης για την κατεδάφιση ή τη διατήρηση της αυθαίρετης κατασκευής, η έλλειψη άδειας δόμησης καθιστά μη νόμιμες τις δαπάνες που απορρέουν από την εκτέλεση της αυθαίρετης κατασκευής. Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, η εντελλόμενη δαπάνη δεν είναι νόμιμη και το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα δεν πρέπει να θεωρηθεί.

ΑΠΟΔΟΧΕΣ:Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην τρίτη σκέψη της παρούσας, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η εντελλόμενη δαπάνη είναι νόμιμη ως προς τους ... και ......., καθόσον αυτοί προσκόμισαν άδεια για την άσκηση ιδιωτικού έργου, λαμβανομένου υπόψη και ότι η άδεια που προσκομίστηκε από τους ανωτέρω φέρει ημερομηνία προγενέστερη του διμήνου από την ημερομηνία υπογραφής της σύμβασης καθενός, καθώς και ότι η Επίτροπος διαφωνεί ως προς την ύπαρξη και όχι την εμπρόθεσμη κατάθεση της άδειας εντός της προβλεπόμενης δίμηνης προθεσμίας. Αντιθέτως, η δαπάνη είναι μη νόμιμη ως προς τους λοιπούς από τους φερόμενους ως δικαιούχους, με τις ακόλουθες διακρίσεις: 1) ως προς τους …,.. διότι δεν προηγήθηκε της άδειας η σύμφωνη γνώμη του οικείου υπηρεσιακού συμβουλίου, 2) ως προς τις …… και ….., αφενός, διότι δεν προσκομίστηκαν οι επικαλούμενες άδειες για την άσκηση ιδιωτικού έργου και, αφετέρου, διότι δεν προηγήθηκε της άδειας η σύμφωνη γνώμη του οικείου υπηρεσιακού συμβουλίου, 3) ως προς τους ….. και …., αφενός, διότι δεν προσκομίστηκαν οι επικαλούμενες άδειες για την άσκηση ιδιωτικού έργου και, αφετέρου, διότι οι άδειες αυτές εκδόθηκαν μετά την πάροδο της δίμηνης προθεσμίας από την υπογραφή των οικείων συμβάσεων, εντός της οποίας έπρεπε να προσκομισθούν, 4) ως προς τους μη λοιπούς, μη κατονομαζόμενους ρητά, δικαιούχους, διότι δεν προσκομίστηκε άδεια από την υπηρεσία τους, μετά από σύμφωνη γνώμη του οικείου υπηρεσιακού συμβουλίου. Περαιτέρω, ο προβαλλόμενος, με το έγγραφο επανυποβολής των χρηματικών ενταλμάτων, ισχυρισμός ότι οι φερόμενοι ως δικαιούχοι έχουν προσκομίσει υπεύθυνες δηλώσεις, από τις οποίες προκύπτει ότι έχουν υποβάλει αιτήσεις για τη χορήγηση άδειας από τις υπηρεσίες στις οποίες υπάγονται, αλλά οι άδειες αυτές δεν έχουν εκδοθεί ακόμη λόγω μη συνεδρίασης των οικείων υπηρεσιακών συμβουλίων, είναι απορριπτέος ως αλυσιτελής, διότι οι επικαλούμενες υπεύθυνες δηλώσεις δεν μπορούν να αναπληρώσουν την έλλειψη της απαιτούμενης από τις προαναφερθείσες διατάξεις νόμιμης προϋπόθεσης της ύπαρξης άδειας της υπηρεσίας, που μάλιστα πρέπει να προσκομιστεί εντός συγκεκριμένης προθεσμίας.

Βελτίωση ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων κοινής ωφελείας:..Με τα δεδομένα αυτά και ενόψει του ότι η έκδοση κάθε χρηματικού εντάλματος τελειούται δια της υπογραφής του από όλα τα αρμόδια όργανα, η έλλειψη της υπογραφής της Προϊσταμένης της Λογιστικής Υπηρεσίας του Δήμου στο επίμαχο χρηματικό ένταλμα ισοδυναμεί με μη έκδοση αυτού και συνεπώς μη νομίμως υποβάλλεται σε προληπτικό έλεγχο νομιμότητας από το Ελεγκτικό Συνέδριο. Ως εκ τούτου, ελλείψει χρηματικού εντάλματος, το Κλιμάκιο οφείλει να απόσχει του ελέγχου.Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, εφόσον δεν έχει υποβληθεί για έλεγχο νομίμως εκδοθέν χρηματικό ένταλμα, το Κλιμάκιο απέχει του ελέγχου.