ΥΠΕΡΩΡΙΕΣ:Α) Mη νόμιμη εν μέρει η καταβολή υπερωριακής αποζημίωσης από το Δημόσιο σε εκπαιδευτικούς δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, καθόσον: α) δεν υπάρχει απόφαση ανάθεσης του Συλλόγου Διδασκόντων και β) η απόφαση του Συλλόγου Διδασκόντων εκδόθηκε μετά την πραγματοποίηση των υπερωριών και δεν μπορεί να αναπτύξει αναδρομική ισχύ, αφού στην προκειμένη περίπτωση, δεν συντρέχει κάποια από τις  εξαιρέσεις αναγνώρισης αναδρομικότητας (άρθρο 14 του ν. 1566/1985, ΦΕΚ Α΄ 167/1985).

Β) Μη κανονική εν μέρει η δαπάνη καταβολής υπερωριακής αποζημίωσης σε εκπαιδευτικούς δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, διότι από τα συνημμένα δικαιολογητικά δεν αποδεικνύεται ότι αυτές οι υπερωρίες έχουν πραγματοποιηθεί (άρθρο 91 του ν. 4270/2014, ΦΕΚ Α΄ 143/2014).

ΥΠΕΡΩΡΙΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ: Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις προηγούμενες νομικές σκέψεις (ΙΙ και ΙΙΙ), το Κλιμάκιο, λαμβάνοντας υπόψη ότι οι αποφάσεις του Συλλόγου Διδασκόντων και του Διευθυντή Π.Ε. εκδόθηκαν μετά την πραγματοποίηση των ωρών υπερωριακής διδασκαλίας, κρίνει ότι η καταβολή της αναλογούσας αμοιβής είναι μη νόμιμη, όπως βάσιμα προβάλλεται από τον Επίτροπο και συνομολογείται από τον Διευθυντή Π.Ε. ...-.... με το 4615/25.4.2013 έγγραφο επανυποβολής. Και τούτο διότι, οι εν λόγω αποφάσεις, ως ατομικές διοικητικές πράξεις, ισχύουν από την έκδοσή τους και δεν δύναται να αναπτύξουν αναδρομική ισχύ, εφόσον δεν συντρέχει κάποια από τις προαναφερόμενες (βλ. σκέψη ΙΙΙ της παρούσας) εξαιρέσεις αναγνώρισης αναδρομικότητας. Εξάλλου, ο προβαλλόμενος με το έγγραφο επανυποβολής ισχυρισμός ότι οι ώρες υπερωριακής απασχόλησης έχουν αναμφισβήτητα πραγματοποιηθεί δεν ασκεί επιρροή στη νομιμότητα των εντελλόμενων δαπανών, ενώ αν με τον ισχυρισμό αυτό θεωρηθεί ότι ζητείται η θεώρηση των υπό κρίση χρηματικών ενταλμάτων με βάση τις διατάξεις περί αδικαιολόγητου πλουτισμού του Αστικού Κώδικα (άρθρα 904 επ.), είναι απορριπτέος, καθόσον οι διατάξεις αυτές σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να παράσχουν νόμιμο έρεισμα για τη διενέργεια οποιασδήποτε δαπάνης, η δε ικανοποίηση της σχετικής αξίωσης μόνον με άσκηση αγωγής ενώπιον του καθ’ ύλην αρμοδίου δικαστηρίου δύναται να επιδιωχθεί (Πράξεις Ι Τμ. E.Σ. 219, 168/2010, 5/2008, 242/2007, 11/2005, 134/2004 κ.ά.). Ομοίως αβάσιμος είναι και ο καθ’ ερμηνεία προβαλλόμενος ισχυρισμός ότι η αναδρομική έγκριση των ωρών υπερωριακής απασχόλησης οφείλεται σε συγγνωστή πλάνη των οργάνων της Διεύθυνσης Π.Ε. ...-...., εφόσον η πλάνη αυτή και αληθής υποτιθέμενη, δεν είναι εν προκειμένω δικαιολογημένη, καθώς οι οικείες διατάξεις είναι αρκούντως σαφείς και δεν καταλείπουν καμία αμφιβολία για την ερμηνεία τους. Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, οι εντελλόμενες με τα επίμαχα χρηματικά εντάλματα δαπάνες δεν είναι νόμιμες και αυτά δεν πρέπει να θεωρηθούν.

ΠΑΡΟΧΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ :Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα εκτέθηκαν στη μείζονα σκέψη (II) της παρούσας, οι εργασίες που αφορά η εντελλόμενη δαπάνη, ήταν, ως εκ του αντικειμένου τους, απαραίτητες για την έναρξη της Ονειρούπολης και, αναγκαστικά, παρασχέθηκαν πριν από αυτήν, ήτοι πριν την 3η.12.2016. Το γεγονός δε αυτό δεν αμφισβητείται από τη ......Δήμου ..., η οποία, με το έγγραφο επανυποβολής του επίμαχου χρηματικού εντάλματος προς θεώρηση, αναφέρεται αορίστως σε ελλείψεις στη λειτουργία κάποιων παιχνιδιών και συνομολογεί την εκκίνηση των εκδηλώσεων σύμφωνα με το αρχικό χρονοδιάγραμμα. Κατόπιν τούτων, η έκδοση της απόφασης ανάθεσης και η σύναψη της σύμβασης στις 8.12.2016, δηλαδή σε χρόνο μεταγενέστερο της παροχής των επίμαχων εργασιών εκ μέρους του φερόμενου ως δικαιούχου, χωρίς να συντρέχει κάποια από τις προαναφερθείσες εξαιρέσεις αναδρομικότητας των διοικητικών πράξεων, καθιστά την εντελλόμενη δαπάνη μη νόμιμη, όπως βασίμως προβάλλεται με την έκθεση διαφωνίας. Ωστόσο, το Κλιμάκιο, λαμβάνοντας υπόψη τη γενικότερη σημασία της «Ονειρούπολης» στην τουριστική προβολή και την ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας της ... καθώς και ότι για την ανάθεση των επίμαχων εργασιών τηρήθηκε η νόμιμη διαδικασία του άρθρου 209 του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων και βεβαιώθηκε η καλή εκτέλεσή τους από την αρμόδια επιτροπή, κρίνει ότι τα όργανα της ......Δήμου ..., ενήργησαν χωρίς πρόθεση καταστρατήγησης της γενικής αρχής της μη αναδρομικότητας των διοικητικών πράξεων, καθόσον πεπλανημένως, πλην συγγνωστώς, θεώρησαν ότι μπορούσαν να εκδώσουν την απόφαση ανάθεσης και να συνάψουν τη σχετική σύμβαση μετά την παροχή των εργασιών.

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΡΓΟΥ:Εν μέρει μη νόμιμη η καταβολή ποσού 7.560,00 ευρώ από ν.π.δ.δ. με την επωνυμία «Δημοτικό Κέντρο Κοινωνικής Προστασίας και Αλληλεγγύης ...» σε δύο ιατρούς ,ως αμοιβή για ιατρικές υπηρεσίες που παρείχαν στα Κέντρα Ανοιχτής Προστασίας Ηλικιωμένων (Κ.Α.Π.Η.), κατά το χρονικό διάστημα από 1.1.2009 έως 31.12.2009, σε εκτέλεση των από 4.12.2009 σχετικών συμβάσεων έργου, συναφθεισών δυνάμει του άρθρου 6 του ν. 2527/1997., καθόσον για το πριν τις 4.12.2009 χρονικό διάστημα - οπότε και τελειώθηκε η διοικητική διαδικασία έγκρισης των σχετικών συμβάσεων και αυτές συνήφθησαν - δεν είναι νόμιμες, καθώς τόσο οι διοικητικές πράξεις που απαιτείται να εκδοθούν πριν τη σύναψη των σχετικών συμβάσεων όσο και οι ίδιες οι συμβάσεις, εκδόθηκαν και συνήφθησαν, αντίστοιχα, μετά την παροχή του έργου εκ μέρους των φερόμενων ως δικαιούχων, χωρίς να συντρέχει κάποια από τις προαναφερθείσες εξαιρέσεις αναδρομικότητας.

Μη νόμιμη η καταβολή μισθοδοσίας τριάντα τριών (33) έκτακτων εκπαιδευτικών Τ.Ε.Ι.,  καθόσον:  α) η απόφαση του Συμβουλίου του ΤΕΙ για τις αναθέσεις διδασκαλίας δεν ελήφθη νομίμως διότι η εν λόγω απόφαση ελήφθη χωρίς νόμιμη απαρτία, β) καταβλήθηκε αναδρομικά για χρονικό διάστημα προ της υπογραφής των αντίστοιχων συμβάσεων εργασίας ήτοι από το χρόνο έκδοσης της σχετικής απόφασης  του Συμβουλίου του Τ.Ε.Ι. και γ) οι αναθέσεις διδασκαλίας έγιναν σε χρόνο κατά τον οποίο δεν ήταν πλέον δυνατή η συμπλήρωση των αναγκαίων, κατ’ άρθρο 3549/2007, εβδομάδων διδασκαλίας και επιπλέον δεν προσκομίζονται στοιχεία από τα οποία να προκύπτει ότι το διδακτικό εξάμηνο παρατάθηκε ούτε βεβαιώνεται ότι στα κρίσιμα μαθήματα συμπληρώθηκε ο απαιτούμενος ελάχιστος αριθμός εβδομάδων διδασκαλίας.

Καταβολή αμοιβής τους για την μίσθωση μηχανημάτων ειδικών οχημάτων για την αντιμετώπιση των έκτακτων αναγκών (...) Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγινα δεκτά στις ανωτέρω σκέψεις, εφόσον οι συμβάσεις υπηρεσιών των Δήμων δεν ισχύουν πριν τη δημοσίευση στο «Πρόγραμμα Διαύγεια» των οικείων αποφάσεων ή πράξεων κατακύρωσης και ανάθεσης, η δε σύναψή τους πρέπει να προηγείται της παροχής των συγκεκριμένων υπηρεσιών, τυχόν μεταγενέστερη σύναψη συμβάσεων, χωρίς να συντρέχει κάποια από τις προαναφερθείσες εξαιρέσεις αναδρομικότητας, καθιστά, τόσο τις συμβάσεις όσο και τις ερειδόμενες σε αυτές δαπάνες, για το προγενέστερο χρονικό διάστημα μη νόμιμες. Ως εκ τούτου, μη νομίμως εντέλλονται οι σχετικές δαπάνες για το διάστημα πριν από τις 18.10.2016 με τα ελεγχόμενα χρηματικά εντάλματα, κατά τον βασίμως προβαλλόμενο λόγο διαφωνίας της Αναπληρώτριας Επιτρόπου. Ωστόσο, το Κλιμάκιο, λαμβάνοντας υπόψη το μέγεθος της θεομηνίας, την κήρυξη του Δήμου σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, τη σημασία των εργασιών για την αποκατάσταση των εκτεταμένων ζημιών, τη βεβαίωση των εργασιών καλής εκτέλεσης από την αρμόδια Επιτροπή του Δήμου ..., το εξαιρετικά επείγον της και την αναγκαιότητα άμεσης εκτέλεσης των ανωτέρω εργασιών, κρίνει ότι καθυστερημένη ανάρτηση της ανωτέρω απόφασης στο «Πρόγραμμα Διαύγεια» δεν οφείλεται σε πρόθεση καταστρατήγησης των οικείων διατάξεων από τα όργανα του Δήμου, αλλά σε συγγνωστή πλάνη αυτών . 

Αποζημίωση υπερωριακής απασχόλησης.(..) Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα εκτέθηκαν στη νομική σκέψη υπό στοιχείο ΙΙ, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η εντελλόμενη δαπάνη παρίσταται μη νόμιμη δοθέντος ότι: α) μολονότι αφορά υποχρέωση οικονομικού έτους 2016 του Δήμου ..., βαρύνει, κατά παράβαση της προεκτεθείσας Κ.Υ.Α. περί παροχής οδηγιών κατάρτισης του προϋπολογισμού έτους 2017, τις πιστώσεις των Κ.Α.Ε. ... και ..., ενώ έπρεπε να βαρύνει τις πιστώσεις του Κ.Α.Ε. 811 «Πληρωμές Υποχρεώσεων ΠΟΕ» του προϋπολογισμού οικονομικού έτους 2017 του Δήμου ..., β) για την πραγματοποίηση δαπάνης που αφορά υποχρέωση προηγούμενου οικονομικού έτους (ως εν προκειμένω αφορά το οικονομικό έτος 2016), κατά το νέο οικονομικό έτος απαιτείται η έκδοση νέας απόφασης ανάληψης υποχρέωσης για ποσό ίσο με το ανεξόφλητο μέρος της προηγούμενης ανατραπείσας ανάληψης, η οποία μάλιστα καταχωρείται στα οικεία λογιστικά βιβλία κατά προτεραιότητα σε σχέση με τις αναλήψεις νέων υποχρεώσεων. Στην προκειμένη περίπτωση, κατά παράβαση της προβλεφθείσας στο άρθρο 66 παρ. 7 του ν. 4270/2014 ως άνω διαδικασίας (που επαναλαμβάνεται και στα π.δ. 113/2010 και 80/2016), οι εκδοθείσες κατά το οικονομικό έτος 2017, 244 και 253 προαναφερθείσες αποφάσεις ανάληψης υποχρέωσης δεν αντιστοιχούν στο ανεξόφλητο μέρος των ανατραπεισών αναλήψεων που αφορούν στην επίμαχη δαπάνη, το μεν διότι η, αφορώσα στο 44/2017 χρηματικό ένταλμα, 364/2016 απόφαση ανάληψης υποχρέωσης ουδέποτε ανετράπη, το δε διότι η, αφορώσα στο 37/2017 χρηματικό ένταλμα, 356/2016 απόφαση ανάληψης υποχρέωσης ανετράπη στις 30.12.2016, κατά ποσό 485,20 ευρώ, ήτοι ποσό ανεπαρκές για να καλύψει τη δαπάνη του 37/2017 χρηματικού εντάλματος. Συνεπώς, και για τις δύο προαναφερθείσες αποφάσεις ανάληψης του έτους 2016 δεν υφίστατο κατά τη λήξη του έτους αυτού επαρκής πίστωση προς μεταφορά στο επόμενο οικονομικό έτος. 

Αποζημίωση για υπερωριακή απασχόληση:..Η εντελλόμενη με τα ελεγχόμενα χρηματικά εντάλματα δαπάνη δεν είναι νόμιμη. Και τούτο, διότι η 183130/3489/2.1.2017 απόφαση του Περιφερειάρχη … περί καθιέρωσης υπερωριακής απασχόλησης για τους υπαλλήλους της Περιφέρειας .. (Έδρα) και της Περιφερειακής Ενότητας (Π.Ε.) .., δεν διαλαμβάνει πλήρη και ειδική αιτιολογία, με αναφορά σε συγκεκριμένα και σαφή πραγματικά στοιχεία, από τα οποία να προκύπτει η συνδρομή ειδικών περιστάσεων (εκτάκτων, εποχικών ή όλως απρόβλεπτων υπηρεσιακών αναγκών), που να οφείλονται σε απολύτως εξαιρετικά αίτια που απαιτούν άμεση και δραστική διευθέτηση και συνεπώς δικαιολογούν την καθιέρωση υπερωριακής απασχόλησης των υπαλλήλων της οικείας Περιφέρειας κατά το επίμαχο χρονικό διάστημα.Αντ’ αυτού στην εν λόγω απόφαση γίνεται μία γενική και αόριστη επίκληση των έκτακτων γεγονότων που κατέστησαν αναγκαία την έγκριση της υπερωριακής αυτής απασχόλησης των υπαλλήλων, χωρίς, ωστόσο, να εξειδικεύονται οι ειδικοί λόγοι, για τους οποίους η πρόσθετη αυτή κατά ποσότητα εργασία δεν μπορεί να εκτελεστεί στο ωράριο εργασίας που ισχύει για το προσωπικό της Περιφέρειας.(..)Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, η εντελλόμενη, με τα ελεγχόμενα χρηματικά εντάλματα πληρωμής, δαπάνη είναι μη νόμιμη και μη κανονική και, ως εκ τούτου, τα εντάλματα αυτά δεν πρέπει να θεωρηθούν.

Εκτέλεση εργασιών: Με δεδομένα αυτά, οι ελεγχόμενες εργασίες, οι οποίες περιλαμβάνονται στο Παράρτημα Ι του Προσαρτήματος Β΄ του ν. 4412/2016, συνιστούν, εκ του νόμου, «δημόσιο έργο». Συνεπώς, η απόφαση ανάθεσής τους αναρμοδίως ελήφθη από τον Πρόεδρο της Επιχείρησης και όχι από το αρμόδιο Διοικητικό της Συμβούλιο, περαιτέρω δε δεν υποβλήθηκε για έλεγχο νομιμότητας στον Γενικό Γραμματέα της οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης. Επίσης, δεν τηρήθηκαν οι διατάξεις του εφαρμοστέου ν. 4412/2016 (Βιβλίο ΙΙ) αναφορικά με την απευθείας ανάθεση αυτών των εργασιών διότι η Επιχείρηση δεν απηύθυνε πρόσκληση υποβολής προσφοράς προς τον υποψήφιο ανάδοχο, ούτε ο τελευταίος υπέβαλε προσφορά προς αυτήν. Ακόμη, στο επίμαχο χρηματικό ένταλμα δεν επισυνάπτεται απόφαση ανάκλησης της Α/Α/157/19.12.2016 απόφασης ανάληψης υποχρέωσης λόγω μη εκτέλεσής της το οικονομικό έτος 2016, ούτε νέα απόφαση ανάληψης υποχρέωσης για το οικονομικό έτος 2017. Περαιτέρω, η ΔΕΥΑ δεν είχε υποχρέωση καταχώρησης της 132/19.12.2016 απόφασης ανάθεσης στο ΚΗΜΔΗΣ, διότι, κατά τον χρόνο έκδοσής της δεν ίσχυε η διάταξη του άρθρου 38 παρ. 3 περ. γ΄ του ν. 4412/2016, η οποία το πρώτον προέβλεψε τη σχετική υποχρέωση. Τέλος, Ομοίως από το απόσπασμα του ποινικού μητρώου του αναδόχου που επισυνάπτεται στα δικαιολογητικά του χρηματικού εντάλματος, αποδεικνύεται ότι δεν συντρέχει στο πρόσωπό του ο υποχρεωτικός λόγος αποκλεισμού του άρθρου 73 παρ. 1 του ν. 4412/2016.

ΚΑΤΑΒΟΛΗ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗΣ ΓΙΑ ΥΠΕΡΩΡΙΑΚΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ:.Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη νομική σκέψη που προηγήθηκε, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η εντελλόμενη με το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα δαπάνη δεν είναι νόμιμη. Και τούτο, διότι η προαναφερόμενη 255042/20.12.2016 απόφαση του Περιφερειάρχη ..περί καθιέρωσης υπερωριακής απασχόλησης, όπως αυτή συμπληρώνεται από την αντίστοιχη 49058/08.03.20167 απόφαση συγκρότησης συνεργείων, δεν διαλαμβάνει πλήρη και ειδική αιτιολογία, με αναφορά σε συγκεκριμένα και σαφή πραγματικά στοιχεία, από τα οποία να προκύπτει η συνδρομή ειδικών περιστάσεων (εκτάκτων, εποχικών ή όλως απρόβλεπτων υπηρεσιακών αναγκών), που να οφείλονται σε απολύτως εξαιρετικά αίτια που να απαιτούν άμεση και δραστική διευθέτηση και, συνεπώς, να δικαιολογούν την καθιέρωση υπερωριακής απασχόλησης των υπαλλήλων του οικείου Τμήματος κατά το επίμαχο χρονικό διάστημα, με συνέπεια οι επικαλούμενες ανάγκες να μην εμπίπτουν στις προεκτεθείσες οριζόμενες από το νόμο προϋποθέσεις για την παροχή υπερωριακής εργασίας. Τέλος, η απαιτούμενη ειδική και πλήρης αιτιολογία, που ελλείπει από τις ως άνω αποφάσεις, δεν μπορεί να αναπληρωθεί από την, εκ των υστέρων, παράθεση λόγων που επέβαλαν την πραγματοποίηση των υπερωριών στο έγγραφο επανυποβολής για θεώρηση από τον φορέα των ελεγχόμενων χρηματικών ενταλμάτων πληρωμής (Ε.Σ. Κλιμ. Προλ. Ελ. Δαπ. στο Ι Τμ. 191, 47/2016, 350/2015, 73/2014), διότι οι ειδικές περιστάσεις που επιβάλλουν την ενεργοποίηση της υπερωριακής απασχόλησης των υπαλλήλων των Ο.Τ.Α. απαιτείται να αναγράφονται στην απόφαση περί καθιέρωσης της υπερωριακής απασχόλησης των υπαλλήλων, σε αντιστοίχιση προς τις ώρες που πράγματι θα απαιτηθούν για τη διεκπεραίωσή τους, προκειμένου να καθίσταται εφικτός ο προγραμματισμός της λειτουργίας των υπηρεσιών υπό όρους διαφάνειας, τόσο για την προστασία των υπαλλήλων από τυχόν υπερβάσεις στο ωράριο εργασίας τους, όσο και για την τήρηση των αρχών της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης κατά τη διάθεση των πρόσθετων δημοσίων πόρων που συνεπάγεται η απασχόληση του προσωπικού πέραν του τακτικού του ωραρίου. Συνεπώς, η παράθεση για πρώτη φορά ειδικής αιτιολογίας για την πραγματοποίηση των υπερωριών σε έγγραφα που εκδίδονται μετά από την πραγματοποίησή τους, όπως εν προκειμένω η  255689/30.11.2017 απόφαση του Αντιπεριφερειάρχη .., περί έγκρισης της παρασχεθείσας από τους φερόμενους ως δικαιούχους του χρηματικού εντάλματος υπερωριακής απασχόλησης, δεν ευρίσκει έρεισμα στον νόμο και ανατρέπει το σκοπό των εφαρμοστέων διατάξεων που είναι ο, εκ των προτέρων, προγραμματισμός της λειτουργίας των οικείων υπηρεσιών με την ενεργοποίηση του μηχανισμού των υπερωριών (Ε.Σ. Κλιμ. Προλ. Ελ. Δαπ. στο Ι Τμ. 191, 47/2016, 350/2015). Ως εκ τούτου, η εντελλόμενη, με το επίμαχο χρηματικό ένταλμα, δαπάνη είναι μη νόμιμη, όπως βασίμως προβάλλεται από τον αναπληρωτή Επίτροπο.Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, η εντελλόμενη, με το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα πληρωμής, δαπάνη είναι μη νόμιμη και, ως εκ τούτου, αυτό δεν πρέπει να θεωρηθεί.