ΔΙΚΤΥΟ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ ΒΙΩΣΙΜΗΣ ΑΣΤΙΚΗΣ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑΣ (...)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη 4, το Κλιμάκιο κρίνει τα ακόλουθα: Όπως προκύπτει από το 1ο/23.12.2021 Πρακτικό της Επιτροπής Διαγωνισμού, στην επίμαχη διαγωνιστική διαδικασία υποβλήθηκαν προσφορές από οκτώ (8) οικονομικούς φορείς, το σύνολο των οποίων κρίθηκε παραδεκτό. Ο μέσος όρος έκπτωσης των παραδεκτών αυτών προσφορών ανέρχεται σε ποσοστό 35,65% (βλ. ανωτέρω σκέψη 5.5,   47,25% + 43,57% + 41,35% + 39,57% + 38,69% + 35,03% + 34,77% + 5,01%/8=35,65). Κατά συνέπεια, με δεδομένο ότι η προσφορά του πρώτου μειοδότη οικονομικού φορέα και ήδη αναδόχου «…» ανέρχεται σε ποσοστό μέσης έκπτωσης 47,25%, ήτοι παρουσίαζε απόκλιση μεγαλύτερη των δέκα (10) ποσοστιαίων μονάδων από τον μέσο όρο των παραδεκτών προσφορών, τεκμαίρεται, σύμφωνα με τη ρητή διατύπωση του άρθρου 88 παρ. 5α του ν.4412/20216, ότι αυτή είναι ασυνήθιστα χαμηλή και, επομένως, κατά παράβαση του άρθρου 88 παρ. 1 του ίδιου νόμου παρέλειψε η αναθέτουσα αρχή να καλέσει τον ως άνω οικονομικό φορέα να παράσχει εξηγήσεις-διευκρινίσεις για τη σοβαρότητα και βιωσιμότητα της προσφοράς του. Η παράλειψη δε αυτή της αναθέτουσας αρχής συνιστά ουσιώδη νομική πλημμέλεια της διαγωνιστικής διαδικασίας, που κωλύει την υπογραφή του ελεγχόμενου σχεδίου σύμβασης.

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ:κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης μεταξύ του Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων και της προσφεύγουσας ένωσης οικονομικών φορέων, με αντικείμενο την «Πρόσληψη συμβούλου παροχής υπηρεσιών παρακολούθησης και διαχείρισης των προγραμμάτων ανάπτυξης του Εθνικού Προγράμματος Ανάπτυξης», για χρονικό διάστημα τριών ετών, συνολικής προϋπολογισθείσας δαπάνης 390.000,00 ευρώ (πλέον ΦΠΑ), πλέον δικαιώματος προαίρεσης για ένα έτος ποσού 110.000,00 ευρώ (πλέον ΦΠΑ).(...)(...)Το Δικαστήριο παρατηρεί καταρχάς ότι με τον ως άνω διακωλυτικό λόγο κατά την διατύπωσή του με την προσβαλλομένη, δεν αμφισβητείται ούτε η αρμοδιότητα της αναθέτουσας αρχής να ζητήσει διευκρινίσεις από τους οικονομικούς φορείς που έχουν υποβάλει ασυνήθιστα χαμηλή προσφορά, ούτε η αιτιολογία της 8724/30.1.2023 απόφασης του Υφυπουργού Ανάπτυξης και Επενδύσεων, με την οποία, το μεν, απορρίφθηκε, κατόπιν ελέγχου, η προσφορά της εταιρείας «…. – … ΟΕ» ως ασυνήθιστα χαμηλή, το δε, έγινε δεκτή η αντίστοιχη της ένωσης οικονομικών φορέων «… ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΕΝΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ» και «… IKE». Συνακόλουθα, ουδεμία πλημμέλεια διαπιστώνεται επί των ζητημάτων αυτών. Περαιτέρω, η χρήση από την αναθέτουσα αρχή ενός αντικειμενικού κριτηρίου για να υπολογιστεί η απόσταση των ασυνήθιστα χαμηλών προσφορών από την προϋπολογισθείσα δαπάνη ούτε προσκρούει στη διάταξη του άρθρου 88 παρ. 5α του ν. 4412/2016 ή οποιαδήποτε άλλη διάταξη του ενωσιακού δικαίου, δοθέντος ότι με την ως άνω διάταξη της παραγράφου 5α καθιερώνεται η υποχρέωση της αναθέτουσας αρχής να διενεργεί έλεγχο των ασυνήθιστα χαμηλών προσφορών στην περίπτωση των δημοσίων έργων και των συναφών με αυτά υπηρεσιών, θέτοντας ως κριτήριο την απόκλιση άνω των δέκα ποσοστιαίων μονάδων από τον μέσο όρο του συνόλου των εκπτώσεων των παραδεκτών προσφορών που υποβλήθηκαν, χωρίς, ωστόσο, να απαγορεύει τη χρήση του αντικειμενικού αυτού τρόπου υπολογισμού της απόκλισης των προσφορών (ποσοστό έκπτωσης) και στην περίπτωση που η ελεγχόμενη σύμβαση αφορά στην παροχή υπηρεσιών, όπως εν προκειμένω. Άλλωστε η ίδια η διατύπωση του νόμου («φαίνονται ασυνήθιστα χαμηλές») καταλείπει ευρεία διακριτική ευχέρεια στην αναθέτουσα αρχή να ορίσει αυτόνομα τα κριτήρια, βάσει των οποίων θα προβεί στην εξέταση της ουσίας των προσφορών ως προς το ύψος τους (πρβλ ΕλΣυν Έβδ. Τμ. 1138/2021 σκ. 7), υπό τον αυτονόητο όρο ότι αυτά είναι αντικειμενικά και γενικά, όπως το ποσοστό απόκλισης μίας οικονομικής προσφοράς από την προϋπολογισθείσα δαπάνη. Συνακόλουθα και ο σχετικώς προβαλλόμενος λόγος ανάκλησης πρέπει να γίνει δεκτός.Ανακαλεί την 3/2023 Πράξη της Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου

ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΦΥΛΑΞΗΣ....ζητείται η αναθεώρηση της 47/2018 απόφασης του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου, με την οποία απορρίφθηκε αίτηση της πρώτης αιτούσας για ανάκληση της 316/2017 πράξης του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου...Με την πράξη αυτή κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης μεταξύ των αιτουσών εταιρειών, με αντικείμενο τη φύλαξη τριάντα τεσσάρων ισόπεδων διαβάσεων του .... με ανθρώπινο δυναμικό για χρονικό διάστημα είκοσι τεσσάρων μηνών, προϋπολογιζόμενης δαπάνης 3.847.169,15 ευρώ (χωρίς  Φ.Π.Α.), με την αιτιολογία ότι κατά παράβαση του άρθρου 88 του ν. 4412/2016 η πρώτη αιτούσα, δια των αρμοδίων οργάνων της, προέβη στην απόρριψη ως ασυνήθιστα χαμηλής της οικονομικής προσφοράς της πρώτης κατά σειρά μειοδοσίας εταιρείας με την επωνυμία «...» και το διακριτικό τίτλο «....», χωρίς προηγουμένως να την καλέσει για την παροχή εξηγήσεων..(..)Με τα δεδομένα αυτά, το Τμήμα κρίνει, σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη ΙΙ. Β της παρούσας, ότι, όπως ορθώς κρίθηκε με την προσβαλλόμενη απόφαση, εφόσον η προσφορά της εταιρείας «....» φαίνεται prima facie ασυνήθιστα χαμηλή, ο αναθέτων φορέας όφειλε να καλέσει την ως άνω εταιρεία να παράσχει εξηγήσεις-διευκρινίσεις για τη σοβαρότητα και βιωσιμότητα της προσφοράς της και να προσκομίσει τα αναγκαία δικαιολογητικά στοιχεία, ως εκ τούτου δε, κατά παράβαση των διατάξεων του άρθρου 313 του ν. 4412/2016, προέβη στον αποκλεισμό της εταιρείας αυτής, χωρίς προηγουμένως να της δοθεί η δυνατότητα να παράσχει τις ως άνω διευκρινίσεις.​(...)Εξάλλου, το παρόν Τμήμα δεν δύναται να προβεί το πρώτον στην εξέταση της ουσιαστικής βασιμότητας των ισχυρισμών της εταιρείας «....», δεδομένου ότι σχετική αρμοδιότητα έχει κατά το άρθρο 313 του ν. 4412/2016 μόνο η αναθέτουσα αρχή, οι κρίσεις της οποίας υπόκεινται σε έλεγχο νομιμότητας και επάρκειας της αιτιολογίας τους που διενεργείται τόσο από τα αρμόδια διοικητικά δικαστήρια κατόπιν άσκησης ένδικου βοηθήματος όσο και από το Ελεγκτικό Συνέδριο κατά την άσκηση του προσυμβατικού ελέγχου. Τέλος, ο λόγος περί συγγνωστής πλάνης πρέπει να απορριφθεί προεχόντως ως απαράδεκτος, αφού η συγγνωστή πλάνη δεν αποτελεί λόγο αναθεώρησης,....οι υπό κρίση αιτήσεις αναθεώρησης πρέπει να απορριφθούν​...(Δεν αναθεωρείται η 47/2018 απόφαση του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου)

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Ζητείται η ανάκληση της 19/2021 πράξης του Επιτρόπου στην 1η Υπηρεσία Επιτρόπου Τομέα Παιδείας του Ελεγκτικού Συνεδρίου, με την οποία κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή της σύμβασης ανάμεσα στο προσφεύγον και την παρεμβαίνουσα με αντικείμενο «……………», προϋπολογιζόμενης δαπάνης 652.000,00 ευρώ πλέον ΦΠΑ.(....)Δεδομένου ότι με την προσβαλλόμενη πράξη ουδεμία πλημμέλεια διαπιστώθηκε ως προς τους λόγους αποκλεισμού από τη διαγωνιστική διαδικασία των πέντε εκ των έξι διαγωνιζομένων και γενικά αναφορικά προς τους όρους του διαγωνισμού, τη διαφάνεια της διαδικασίας, την ανάπτυξη ανταγωνισμού και την ισότιμη μεταχείριση των διαγωνιζομένων, δεδομένης και της γενομένης ανωτέρω παραδοχής ότι ο προϋπολογισμός της διακήρυξης του υπό ανάθεση έργου είναι τεκμηριωμένος, η διαπίστωση της προσβαλλόμενης ότι το συμβατικό ποσό παρουσιάζει απόκλιση από το συμβατικό ποσό προηγούμενων διαδικασιών στερείται νομίμου ερείσματος προβάλλεται δε και αλυσιτελώς. Λαμβανομένου, περαιτέρω, υπόψη ότι το προσφεύγον δεν είχε υποχρέωση να κρίνει ασύμφορη από οικονομική άποψη την υποβληθείσα προσφορά, ώστε να προβεί σε ματαίωση της διαδικασίας ανάθεσης (άρθρο 106 παρ. 2 περ. δ και παρ. 6 του ν. 4412/2016), πρέπει να γίνει δεκτός ως βάσιμος ο ισχυρισμός του ότι το προσφερόμενο ποσοστό έκπτωσης εκφεύγει της σφαίρας επιρροής του.Δέχεται την προσφυγή ανάκλησης και την παρέμβαση.

ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΥ ΚΤΙΡΙΩΝ...Κατόπιν των ανωτέρω και σύμφωνα με όσα παρατίθενται στη σκέψη υπό στοιχείο ΙΙ, το Τμήμα, λαμβάνοντας υπόψη αφενός μεν το ύψος της προσφερθείσας από την εταιρεία «...» τιμής (1.130.790,72 ευρώ, συμπεριλαμβανομένου του Φ.Π.Α., για 2 έτη), όπως αποτυπώνεται στην από 19.11.2019 οικονομική της προσφορά και αιτιολογείται - με αναφορά στις «εξαιρετικά ευνοϊκές συνθήκες» που διαθέτει η εταιρεία αυτή - στο από 19.11.2019 έγγραφό της (υπό τον τίτλο «ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΙΝΑΚΑ ΑΝΑΛΥΣΗΣ»), σε σχέση με την προϋπολογισθείσα αξία της εν λόγω σύμβασης (1.150.000,00 ευρώ, συμπεριλαμβανομένου του Φ.Π.Α., για 2 έτη), αφετέρου δε ότι το ύψος του διοικητικού κόστους παροχής των υπηρεσιών, του κόστους αναλωσίμων και του εργολαβικού κέρδους δεν προσδιορίζεται με συγκεκριμένα ποσοστά στο νόμο, ούτε περιλαμβάνεται στα στοιχεία που υποχρεωτικά - επί ποινή αποκλεισμού - αναγράφονται στην προσφορά (βλ. άρθρο 68 παρ. 1 α΄ έως στ΄ του ν. 3863/2010, Α΄ 115, βλ. και Ε.Σ. VI Τμ. 6175, 7785/2015), κρίνει ότι δεν τεκμηριώνεται εν προκειμένω η κρίση ότι η οικονομική προσφορά της αναδόχου εταιρείας «περιλαμβάνει ασυνήθιστα χαμηλές τιμές». Εξάλλου, το αιτούν, κρίνοντας σιωπηρά ότι η επίμαχη από 19.11.2019 οικονομική προσφορά, η οποία συνοδεύεται από το από 19.11.2019 έγγραφο αιτιολόγησής της, δεν παρίσταται ασυνήθιστα χαμηλή και ότι, συνακόλουθα, δεν συνέτρεχε ανάγκη πρόσκλησης της παρεμβαίνουσας ήδη εταιρείας προς αιτιολόγηση της προσφοράς της, δεν υπερέβη τα άκρα όρια της διακριτικής του ευχέρειας και, επομένως, δεν στοιχειοθετείται εν προκειμένω παραβίαση των οριζόμενων στο άρθρο 88 του ν. 4412/2016 (βλ. και Ε.Σ. VI Τμ. 1345/2018, 1325/2019), όπως βάσιμα προβάλλεται με την ένδικη αίτηση και την ασκηθείσα υπέρ αυτής παρέμβαση.(...)Κατ΄ ακολουθίαν των ανωτέρω και εφόσον δεν διαπιστώθηκε με την προσβαλλόμενη Πράξη άλλος διακωλυτικός της υπογραφής της ελεγχόμενης σύμβασης λόγος, το Τμήμα κρίνει ότι πρέπει η υπό κρίση αίτηση και η ασκηθείσα υπέρ αυτής παρέμβαση της εταιρείας με την επωνυμία «...» να γίνουν δεκτές και να ανακληθεί η 7/2020 Πράξη του Αναπληρωτή Επιτρόπου της Υπηρεσίας Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στην Περιφερειακή Ενότητα ..., καθώς και ότι δεν κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος σχεδίου σύμβασης με αντικείμενο «ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΥ ΚΤΙΡΙΩΝ του Γ.Ν. ...».

Κατασκευή και συντήρηση αθλητικών εγκαταστάσεων. Ασυνήθηστα χαμηλές προσφορές.(...)Υπό τα ανωτέρω δεδομένα, το Δικαστήριο κρίνει ότι ο συγκεκριμένος λόγος πρέπει να γίνει δεκτός, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα από τους προσφεύγοντες. Ειδικότερα, από την επισκόπηση των εγγράφων που υπέβαλαν οι δυο ως άνω οικονομικοί φορείς, προκύπτει ότι οι εξηγήσεις-διευκρινίσεις που παρείχαν για την αιτιολόγηση της σοβαρότητας και βιωσιμότητας της προσφοράς τους, εξαντλήθηκαν σε γενικόλογες αναφορές σε άλλους διαγωνισμούς με παρεμφερές αντικείμενο, το αντικείμενο των οποίων εκτελέσθηκε από τους ίδιους, χωρίς καν οιαδήποτε αναφορά σε προϋπολογιζόμενες δαπάνες και χρόνο εκτέλεσης των έργων. 2)Συγκρότηση επιτρ.διαγωνισμού.(...)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με τη νομική σκέψη που προηγήθηκε (σκ.20) το Δικαστήριο κρίνει ότι, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα από τους προσφεύγοντες, νομίμως συγκροτήθηκε, με την 116/2021 απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής,  η Επιτροπή Διαγωνισμού του υπό κρίση διαγωνισμού, αποτελούμενη από δύο τεχνικούς υπαλλήλους κατηγορίας ΠΕ Πολιτικών Μηχανικών (.. και Δημήτριο..) εγγεγραμμένους στο Μη.Μ.Ε.Δ. και μία υπάλληλο ΠΕ Οικονομικού -Λογιστικού (..). Συνεπώς, η εντοπισθείσα με την προσβαλλόμενη Πράξη νομική πλημμέλεια παρίσταται αβάσιμη...Ανακαλεί την 51/2022 Πράξη της Επιτρόπου της Υπηρεσίας Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου 

Με την υπό εξέταση προδικαστική προσφυγή οι προσφεύγοντες αιτούνται να ακυρωθoύν οι προσβαλλόμενες αποφάσεις της αναθέτουσας αρχής με αρ. 96/2-3-22, 118/15-3-22 και 155/30-3-22, ο μεν α προσφεύγων κατά το μέρος αποδοχής της προσφοράς του ήδη α παρεμβαίνοντος διότι η Αναθέτουσα Αρχή κατά παράβαση των άκρων ορίων της διακριτικής της ευχέρειας δεν διαπίστωσε το prima facie ασυνήθιστα χαμηλό της προσφοράς του και δεν τον κάλεσε να αιτιολογήσει το διοικητικό της κόστος, να αναπεμφθεί η υπόθεση στην αναθέτουσα αρχή και κατόπιν κλήσεως του σε διευκρινίσεις επί του διοικητικού της κόστους να απορριφθεί από την αναθέτουσα αρχή η προσφορά της ως ασυνήθιστα χαμηλή σύμφωνα με τον νόμο. Ο β προσφεύγων αιτείται την ακύρωση των προσβαλλόμενων κατά το μέρος αποδοχής των προσφορών των ήδη α και β παρεμβαινόντων.

Με την υπό εξέταση προδικαστική προσφυγή οι προσφεύγοντες αιτούνται να ακυρωθoύν οι προσβαλλόμενες αποφάσεις της αναθέτουσας αρχής με αρ. 96/2-3-22, 118/15-3-22 και 155/30-3-22, ο μεν α προσφεύγων κατά το μέρος αποδοχής της προσφοράς του ήδη α παρεμβαίνοντος διότι η Αναθέτουσα Αρχή κατά παράβαση των άκρων ορίων της διακριτικής της ευχέρειας δεν διαπίστωσε το prima facie ασυνήθιστα χαμηλό της προσφοράς του και δεν τον κάλεσε να αιτιολογήσει το διοικητικό της κόστος, να αναπεμφθεί η υπόθεση στην αναθέτουσα αρχή και κατόπιν κλήσεως του σε διευκρινίσεις επί του διοικητικού της κόστους να απορριφθεί από την αναθέτουσα αρχή η προσφορά της ως ασυνήθιστα χαμηλή σύμφωνα με τον νόμο. Ο β προσφεύγων αιτείται την ακύρωση των προσβαλλόμενων κατά το μέρος αποδοχής των προσφορών των ήδη α και β παρεμβαινόντων.

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ:Να ελέγξει τη νομιμότητα της υποβληθείσας από το … (…) διαδικασίας επιλογής αναδόχων και των σχεδίων συμβάσεων για την προμήθεια και εγκατάσταση κεντρικών και αυτόνομων κλιματιστικών μονάδων σε κτήρια του(....)Τούτων δοθέντων, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η αναθέτουσα Αρχή κινήθηκε εν προκειμένω εντός του εύλογου περιθωρίου εκτίμησης που της παρέχει ο νόμος αιτολογώντας προσηκόντως την ορθολογικότητα της επιλογής της να μην θεωρήσει την προσφορά των προσωρινών αναδόχων για τα Τμήματα Ι και ΙΙ της ελεγχόμενης προμήθειας ως ασυνήθιστα χαμηλή και να μην εκκινήσει την προβλεπόμενη στο άρθρο 88 του ν. 4412/2016 διαδικασία. Επισημαίνεται, πάντως, ότι κατά την κατάρτιση των προϋπολογισμών των δημοσίων συμβάσεων οι αναθέτουσες Αρχές πρέπει να λαμβάνουν υπόψη στοιχεία που προέρχονται από την εκτέλεση προηγούμενων συμβάσεων και ειδικότερα το ύψος των προσφερθεισών τιμών, ώστε οι συντασσόμενοι προϋπολογισμοί να συμβαδίζουν με τις πραγματικές συνθήκες της οικείας αγοράς και να αποφεύγεται η υποβολή προσφορών με υψηλά ποσοστά έκπτωσης.Αποφαίνεται ότι δεν κωλύεται η υπογραφή των σχεδίων σύμβασης με αντισυμβαλλόμενους αφενός το … και αφετέρου τους οικονομικούς φορείς α) «… IKE» και β) … – … Ε.Ε.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ (ασυνήθιστα χαμηλή προσφορά). ζητείται η ανάκληση της 23/2017 πράξης της Επιτρόπου στην Υπηρεσία Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στο Δήμο ….., με την οποία κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή της σύμβασης μεταξύ του Δήμου …… και του ……….., για την εκτέλεση του έργου «Συντήρηση ασφαλτοταπήτων δημοτικών οδών έτους 2016» (..) Από τις ανωτέρω διατάξεις συνάγεται ότι στα συμβατικά τεύχη κάθε δημοσίου έργου πρέπει να περιγράφεται με ακρίβεια και σαφήνεια το αντικείμενό του, προκειμένου αφενός να καθίσταται δυνατός ο ακριβής προσδιορισμός του προϋπολογιζόμενου κόστους αυτού, αφετέρου να διασφαλίζεται τόσο η διαφάνεια στην ανάθεση κατασκευής όσο και η νόμιμη διάθεση του δημοσίου χρήματος. Έχει εντούτοις κριθεί ότι ειδικώς στη δημοπράτηση έργου που περιλαμβάνει επεμβάσεις – συντηρήσεις στο οδικό δίκτυο, δεν είναι αναγκαίος ο προσδιορισμός επακριβώς των συγκεκριμένων σημείων του οδοστρώματος στα οποία θα πραγματοποιηθούν αυτές, καθόσον τούτο δύναται να αξιολογηθεί και να υποδειχθεί από την αναθέτουσα αρχή κατά το χρόνο της επέμβασης (επιλογή συγκεκριμένων στοχευμένων σημείων, ανάλογα με την ύπαρξη προβλημάτων, την τυχόν προτεραιότητα που επιβάλλεται να δοθεί έναντι άλλων, τη σημασία αυτών για την εξυπηρέτηση των τοπικών ή ευρύτερων αναγκών της αναθέτουσας αρχής κλπ) (βλ. ad hoc Ε.Σ. Τμ. VI 244/2014 και Ε΄ Κλ. 427/2012, 52, 359/2014, 269, 409/2015, 393/2016, πρβλ. Ε.Σ. Τμ. VI 285/2012, 6064/2015).(...) Με την προσβαλλόμενη πράξη κρίθηκε, κατ’ εκτίμηση των λόγων της, ότι η προσφορά της εργοληπτικής επιχείρησης που αναδείχθηκε μειοδότρια, ανερχόμενη σε ποσοστό έκπτωσης 74,15 % επί των τιμών του προϋπολογισμού υπήρξε, κατά κοινή εμπειρία, ασυνήθιστα χαμηλή, κατά τούτο δε, η αναθέτουσα αρχή που έκρινε παραδεκτή την προσφορά της χωρίς να ζητήσει διευκρινίσεις για το προτεινόμενο κόστος, υπερέβη τα άκρα όρια της διακριτικής της ευχέρειας.  Επισημαίνεται ωστόσο ότι, παρά το γεγονός ότι η προσφερόμενη έκπτωση εμφανίζεται πράγματι εξαιρετικά υψηλή, εντούτοις, στο μέτρο που δεν έχει οριστεί συγκεκριμένο όριο (κατώφλι) από το νομοθέτη για το χαρακτηρισμό μιας προσφοράς ως υπερβολικά χαμηλής, ο προσδιορισμός μιας τέτοιας τιμής (ως ποσοστό επί τοις εκατό) από τον ελεγκτή εμφανίζεται κατά κανόνα αυθαίρετος, δεδομένου ότι η εν λόγω εκτίμηση προϋποθέτει τεχνικές, οικονομικές και νομικές παραδοχές και εκτίμηση πραγματικών στοιχείων, στα οποία ο προσυμβατικός έλεγχος, ως εκ της φύσης του, δεν υπεισέρχεται.  Εξάλλου, στην προκειμένη περίπτωση, διαπιστώνεται ότι α) το αντικείμενο της σύμβασης συνίσταται σε συντηρήσεις οδών, όπου, όπως είναι γνωστό από προηγούμενες ελεγκτικές ενέργειες των ελεγκτικών σχηματισμών του Δικαστηρίου, είναι συνήθης η υποβολή προσφορών με υψηλές εκπτώσεις (βλ. Ε.Σ. Κλ. Ε΄257/2011, 136, 269/2015, 250, 324/2016, 189/2017), β) αναπτύχθηκε επαρκής ανταγωνισμός, με τη συμμετοχή στο διαγωνισμό εννέα εργοληπτών, οι οποίοι προσέφεραν ομοίως υψηλά ποσοστά έκπτωσης (62,92% - 74,15%), και γ) δεν υποβλήθηκαν ενστάσεις, ώστε να δημιουργήσουν στην αναθέτουσα αρχή αμφιβολίες ως προς τη φερεγγυότητα της υποβληθείσας οικονομικής προσφοράς (βλ. Ε.Σ. Τμ. VI).  Με τα δεδομένα αυτά, ο Δήμος, ο οποίος δεν εκτίμησε την προσφορά της μειοδότριας επιχείρησης ως ασυνήθιστα χαμηλή, δεν υπερέβη τα άκρα όρια της διακριτικής του ευχέρειας, όπως βάσιμα υποστηρίζει ο αιτών.(..) Περαιτέρω, στην προσβαλλόμενη πράξη επισημαίνεται, ως πλημμέλεια του σχεδίου σύμβασης και των συμβατικών τευχών, η παράλειψη ειδικότερης αναφοράς στις περιπτώσεις έκπτωσης του αναδόχου.  Εντούτοις, λαμβάνοντας υπόψη ότι οι περιπτώσεις έκπτωσης του αναδόχου καθορίζονται αναλυτικά στο ν. 4412/2016, στις διατάξεις του οποίου παραπέμπει ευθέως και σαφώς «για τη δημοπράτηση του έργου, την εκτέλεση της σύμβασης και την κατασκευή του» τόσο η διακήρυξη (άρθρο 7) όσο και το υποβληθέν σχέδιο της σύμβασης, το Τμήμα κρίνει ότι η παράλειψη αυτή δεν είναι ουσιώδης και δεν κωλύει την υπογραφή του σχεδίου σύμβασης.(..) Κατόπιν των ανωτέρω, η κρινόμενη αίτηση ανάκλησης και η σχετική παρέμβαση, πρέπει να γίνουν δεκτές, να ανακληθεί η προσβαλλόμενη πράξη και να κριθεί ότι δεν κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος σχεδίου σύμβασης.