ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Ζητείται η ανάκληση της 867/2021 Πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου κατά το μέρος εκείνο, με το οποίο, αφού κρίθηκε ότι δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης μεταξύ της δεύτερης προσφεύγουσας Περιφέρειας Κρήτης και της πρώτης προσφεύγουσας εργοληπτικής επιχείρησης, με αντικείμενο την υλοποίηση του έργου της Περιφέρειας Κρήτης «ΕΠΕΙΓΟΥΣΑ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΖΗΜΙΩΝ ΕΠΑΡΧΙΑΚΟΥ ΟΔΙΚΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ ΠΕ ΧΑΝΙΩΝ ΑΠΟ ΤΙΣ ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2019» 48ο υποέργο «ΕΠΕΙΓΟΥΣΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΚΑΘΟΛΙΣΘΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΟΔΟΣΤΡΩΜΑΤΩΝΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΣΤΗΝ ΕΠΑΡΧΙΑΚΗ ΟΔΟ 1 ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΣΥΝΔΕΟΜΕΝΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ» προϋπολογιζόμενης δαπάνης 1.935.483,87 ευρώ (πλέον Φ.Π.Α.), τέθηκε ως επισήμανση ότι πριν την υπογραφή του «το ποσό της εγγυητικής επιστολής καλής εκτέλεσης πρέπει να υπολογισθεί, σύμφωνα με το άρθρο 72 του ν. 4412/2016, όπως ισχύει» (ήτοι μετά την τροποποίησή του από το άρθρο 21 του ν. 4782/2021, Α΄36).(....)Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, οι ένδικες προσφυγές ανάκλησης πρέπει να γίνουν δεκτές και να ανακληθεί εν μέρει η προσβαλλομένη 867/2021 Πράξη του Ε΄ Κλιμακίου και ειδικότερα, κατά το μέρος αυτής που αφορά στην επισήμανση για τη συμπλήρωση της προβλεπόμενης στο υποβληθέν σχέδιο σύμβασης εγγυητικής επιστολής καλής εκτέλεσης, η οποία πρέπει να απαλειφθεί από την σκέψη 4 της ανωτέρω Πράξης. Επίσης, πρέπει να διαταχθεί η απόδοση του παραβόλου στην πρώτη προσφεύγουσα (άρθρο 310 παρ. 1 ν. 4700/2020).Δέχεται τις προσφυγές ανάκλησης.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Ζητείται η ανάκληση της 866/2021 Πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου κατά το μέρος εκείνο, με το οποίο, αφού κρίθηκε ότι δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης μεταξύ της δεύτερης προσφεύγουσας Περιφέρειας Κρήτης και της πρώτης προσφεύγουσας εργοληπτικής επιχείρησης, με αντικείμενο την υλοποίηση του έργου «ΕΠΕΙΓΟΥΣΑ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΖΗΜΙΩΝ ΕΠΑΡΧΙΑΚΟΥ ΟΔΙΚΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ ΠΕ ΧΑΝΙΩΝ ΑΠΟ ΤΙΣ ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2019» 46ο υποέργο «ΕΠΕΙΓΟΥΣΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΚΑΘΙΖΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΕΔΑΦΙΚΗΣ ΑΣΤΑΘΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ………» προϋπολογιζόμενης δαπάνης 1.612.903,23 ευρώ (πλέον Φ.Π.Α.), τέθηκε ως επισήμανση ότι πριν την υπογραφή του «το ποσό της εγγυητικής επιστολής καλής εκτέλεσης πρέπει να υπολογισθεί, σύμφωνα με το άρθρο 72 του ν. 4412/2016, όπως ισχύει» (ήτοι μετά την τροποποίησή του από το άρθρο 21 του ν. 4782/2021, Α΄36).(....)Εξάλλου, αντίθετη ερμηνευτική εκδοχή, σύμφωνα με την οποία ο ανάδοχος του έργου θα υποχρεούταν να καταθέσει εγγύηση καλής εκτέλεσης υπολογιζόμενη σύμφωνα με το καθεστώς που εισήγαγε η διάταξη του παραπάνω άρθρου, δηλαδή σε ποσοστό 5% επί της εκτιμώμενης αξίας της σύμβασης (χωρίς να συμπεριλαμβάνονται τα δικαιώματα προαίρεσης), θα συνιστούσε μη επιτρεπόμενη εκ των υστέρων και όλως αυθαίρετη τροποποίηση ουσιώδους όρου του διαγωνισμού, λόγω της μεγάλης διαφοράς ως προς το ύψος της απαιτούμενης εγγυητικής επιστολής καλής εκτέλεσης με απρόσμενες και δυσμενείς οικονομικές επιπτώσεις για τον ανάδοχο κατά το στάδιο της συνομολόγησης της σύμβασης, γεγονός που αντίκειται ευθέως στις αρχές της διαφάνειας, της ισότητας των διαγωνιζομένων και της ασφάλειας δικαίου, που κατοχυρώνονται στο εθνικό και ενωσιακό δίκαιο (πρβλ. ΔΕΕ C-181/2020, σκέψη 47 και την εκεί παρατιθέμενη νομολογία,  απόφαση της 10ης Μαΐου 2012 στην υπόθεση C-368/10 Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά Βασιλείου των Κάτω Χωρών, σκ. 109, Ε.Α. ΣτΕ 603, 1148/2009). Τούτο άλλωστε επιβεβαιώνεται και από την επιλογή του νομοθέτη να ορίσει για τη διάταξη αυτή συγκεκριμένο χρόνο έναρξης ισχύος της (1.6.2021) και να μη εισάγει ειδική ρητή μεταβατική διάταξη που να καταλαμβάνει αναδρομικά και τις εκκρεμείς κατά τον ως άνω χρόνο διαγωνιστικές διαδικασίες.Δέχεται τις προσφυγές ανάκλησης.

Επιστροφή ή μη εγγυητικής επιστολής καλής εκτέλεσης 1.000.000 ευρώ σε ανάδοχο εταιρεία.(..)Κατάσταση :  Αποδεκτή 
Η εγγυητική επιστολή 1.000.000 ευρώ η οποία κατατέθηκε κατ’ εφαρμογή σχετικού όρου της σύμβασης, για να καλύψει η ανάδοχος εταιρεία αντίστοιχο έλλειμμα των απαιτούμενων κατ’ ελάχιστο όριο ιδίων κεφαλαίων, δεν μπορεί να επιστραφεί μετά το πέρας του κατασκευαστικού μέρους της σύμβασης παραχώρησης του management κτιρίου ανήκοντος στο Μετοχικό Ταμείο Στρατού (Μ.Τ.Σ.), διότι το ποσό αυτό δεν συνδέεται ούτε με την γενική εγγύηση καλής εκτέλεσης της σύμβασης που επίσης έχει κατατεθεί από την ανάδοχο υπηρεσία, ούτε με την εγγύηση καλής εκτέλεσης του κατασκευαστικού μέρους αυτής.

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΑΘΑΡΙΟΤΗΤΑΣ:Με την 1/2023 Πράξη της Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στην Υπηρεσία Επιτρόπου Τομέα Εξωτερικών (στο εξής: προσβαλλόμενη Πράξη) έγινε δεκτό ότι δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου της προαναφερόμενης σύμβασης, το οποίο αφορά στην ανάθεση, από την προσφεύγουσα Α.Α. στην εταιρεία «…», των υπηρεσιών καθαριότητας κτιρίων του Υπουργείου Εξωτερικών για τρία συνολικά χρόνια (στο εξής: ελεγχόμενη σύμβαση), «επισημαίνοντας» ότι «πρέπει να γίνει σχετική διόρθωση στο άρθρο 5 της σύμβασης, ώστε η εγγυητική επιστολή καλής εκτέλεσης να υπολογιστεί στο 4% επί της προϋπολογιζόμενης αξίας του διαγωνισμού και όχι στο 5% επί της συνολικής αξίας της σύμβασης».(...)Κατόπιν τούτων, πρέπει να γίνει δεκτό ότι, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα με την κρινόμενη προσφυγή, η εγγύηση καλής εκτέλεσης της ελεγχόμενης σύμβασης υπολογίζεται, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 4.1 της οικείας Διακήρυξης, που καθορίζει το ύψος αυτής «σε ποσοστό 5% επί της αξίας της σύμβασης» κι όχι σύμφωνα με άρθρο 72 του ν. 4412/2016, όπως αντικαταστάθηκε από το άρθρο 21 του ν. 4782/2021, οι διατάξεις του οποίου τέθηκαν σε ισχύ μεταγενέστερα (1.6.2021) της αποστολής της οικείας Διακήρυξης προς δημοσίευση στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (22.4.2021).Δέχεται την προσφυγή ανάκλησης.

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ:Για να ελέγξει τη νομιμότητα του σχεδίου της 1ης «συμπληρωματικής» σύμβασης με αντικείμενο τις υπηρεσίες «Αποκομιδής – μεταφοράς και διαχείρισης ΑΣΑ, σάρωσης (μηχανικής και χειρωνακτικής), χορτοκοπής, κλαδοκοπής (μηχανικής και χειρωνακτικής) καθώς και αποκομιδής και διαχείρισης δημοτικών αποβλήτων συσκευασίας του Δήμου …», ποσού 1.243.752,41 ευρώ, πλέον Φ.Π.Α., για δύο έτη, ή 1.865.628,61 ευρώ, πλέον Φ.Π.Α., με δικαίωμα προαίρεσης για ένα επιπλέον έτος(....)το Κλιμάκιο κρίνει ότι δεν συντρέχει λόγος που να κωλύει τη σύναψη της 1ης τροποποιητικής σύμβασης, με την επισήμανση ότι, στο συμβατικό κείμενο της τελευταίας, πρέπει να συμπληρωθεί ως αξία της εγγυητικής επιστολής καλής εκτέλεσης ποσό 62.187,62 ευρώ, που αντιστοιχεί σε ποσοστό 5% επί της αξίας της ελεγχόμενης τροποποιητικής σύμβασης(....)Δεν κωλύεται η υπογραφή...

ΒΛΕΠΕ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΣ/ΚΛ.Ζ/89/2017.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:να ελέγξει τη νομιμότητα της διαδικασίας ανάδειξης αναδόχου και του οικείου σχεδίου συμβάσης, για την υλοποίηση του έργου «Κατασκευή χώρου για την κάλυψη των επειγουσών αναγκών διαχείρισης των στερεών αποβλήτων της …», προϋπολογιζόμενης δαπάνης 6.615.400,00 ευρώ, με Φ.Π.Α. (συμβατικού τιμήματος 5.623.089,98 ευρώ, με Φ.Π.Α.).(....)Επισημαίνεται δε, τέλος, ότι στο σχέδιο σύμβασης πρέπει να συμπληρωθεί πριν την υπογραφή του το νόμιμο ποσό της εγγυητικής επιστολής καλής εκτέλεσης που πρέπει να κατατεθεί από τον ανάδοχο...Δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης μεταξύ του Ειδικού Διαβαθμιδικού Συνδέσμου Νομού … και της κοινοπραξίας «… Α.Ε. - … AE» για την υλοποίηση του έργου «Κατασκευή χώρου για την κάλυψη των επειγουσών αναγκών διαχείρισης των στερεών αποβλήτων της ...», υπό τους διαλαμβανόμενους στο σκεπτικό της παρούσας (σκέψη 4) όρο και επισήμανση.

ΑΣΦΑΛΤΟΣΤΡΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΝΤΗΡΗΣΕΙΣ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΟΔΩΝ.(...)Με τα δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η ως άνω σκοπούμενη τροποποίηση - διόρθωση της ... σύμβασης, η οποία περιορίζεται στη συμπλήρωση του πίνακα εγγυήσεων καλής εκτέλεσης, ανεξαρτήτως του ότι συνιστά μη ουσιώδη τροποποίηση κατά την έννοια της παραγράφου 5 του άρθρου 324 του ν.4700/2020, δεν επιφέρει μεταβολή ως προς τα ήδη κριθέντα με την 281/2021 Πράξη του Κλιμακίου, αλλά επιβάλλεται σε συμμόρφωση (σύμφωνα και με τη σχετικώς τεθείσα με την ίδια πράξη επισήμανση) προς τα οριζόμενα από τη διακήρυξη (άρθρο 17.1 αυτής) και τις διατάξεις του άρθρου 72 παρ. 4 ν.4412/2016, σχετικά με το ύψος της εγγύησης καλής εκτέλεσης, χωρίς να υπόκειται κατά τούτο εκ νέου στον προσυμβατικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου.Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, το υποβληθέν σχέδιο τροποποίησης της 6458/4.5.2022 σύμβασης απαραδέκτως εισάγεται προς έλεγχο ενώπιον του Κλιμακίου.

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ:να ελέγξει τη νομιμότητα της διαδικασίας του διαγωνισμού και του σχεδίου σύμβασης για την «Υπηρεσία διατήρησης παροχετευτικής ικανότητας ρεμάτων Π.Ε. Κεντρικού και Νοτίου Τομέα Αθήνας (2021-2022)», προϋπολογιζόμενης δαπάνης 1.048.387,09 ευρώ, μη συμπεριλαμβανομένου του Φ.Π.Α., και συμβατικής αμοιβής 912.096,768 ευρώ, χωρίς Φ.Π.Α.(....)Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, το Κλιμάκιο δεν διαπιστώνει ουσιώδεις νομικές πλημμέλειες που να κωλύουν την υπογραφή του ως άνω υποβληθέντος προς έλεγχο σχεδίου σύμβασης, αντίγραφο του οποίου τηρείται ηλεκτρονικά στη Γραμματεία του Κλιμακίου. Ωστόσο, το Κλιμάκιο επισημαίνει ότι πρέπει να διορθωθεί η πρόβλεψη του υπό έλεγχο σχεδίου περί του ποσού της οφειλόμενης εγγύησης καλής εκτέλεσης, δεδομένου ότι σε αυτό αναγράφεται ότι το ως άνω ποσό αντιστοιχεί σε ποσοστό 4% επί της αξίας της σύμβασης, χωρίς Φ.Π.Α., αντί του ορθού 4% επί της εκτιμώμενης αξίας της σύμβασης σύμφωνα με το άρθρο 4.1. της διακήρυξης και με τις διατάξεις του άρθρου 72 παρ. 4 και  6 του ν. 4412/2016 όπως ίσχυαν κατά τον χρόνο  αποστολής της υπό έλεγχο διακήρυξης στην Επίσημη Εφημερίδα της Ένωσης (24/9/2021 και στις 6/10/2021), ήτοι μετά την τροποποίησή τους με τον ν. 4782/2021 (Α΄ 36/9.3.2021) 

Προμήθεια καυσίμων θέρμανσης και κίνησης...ζητείται η ανάκληση της 78/2019 Πράξης του ΣΤ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου...Ως εκ τούτου, δεν είναι βέβαιο ότι οι υποψήφιοι θα προσέφεραν τα ίδια ποσοστά έκπτωσης, σε περίπτωση που η διακήρυξη προέβλεπε τη δυνατότητα προμήθειας για επιμέρους ποσότητες (ανά είδος καυσίμου ή /και φορέα). Β) Περαιτέρω, ορθώς κρίθηκε με την προσβαλλόμενη Πράξη ότι στο σχέδιο σύμβασης μεταξύ της .... και της αναδόχου δεν έχουν περιληφθεί διατάξεις για την καταβολή και επιστροφή της εγγύησης καλής εκτέλεσης, σε ποσοστό 5% επί της αξίας της σύμβασης αυτής, όπως προβλέπεται από το άρθρο 4.1 της διακήρυξης. Με την κρινόμενη δε αίτηση ανάκλησης προβάλλεται αβασίμως ότι δεν απαιτείται να καταβληθεί η εγγύηση αυτή, κατ’ εφαρμογή του τρίτου εδαφίου του άρθρου 72 παρ. 1 β) του ν. 4412/2016, διότι η αξία της σύμβασης, χωρίς ΦΠΑ, είναι κατώτερη των 20.000 ευρώ, και συγκεκριμένα ανέρχεται στο ποσό των 19.511,20 ευρώ. Και τούτο διότι, όπως προαναφέρθηκε στη σκέψη IV της παρούσας, η εξαίρεση αυτή εφαρμόζεται μόνο στην περίπτωση κατά την οποία δεν ορίζεται άλλως στα έγγραφα της σύμβασης. Όμως, εν προκειμένω, στο άρθρο 4.1 της διακήρυξης ορίζεται ότι για την υπογραφή της σύμβασης απαιτείται η παροχή εγγύησης καλής εκτέλεσης, σύμφωνα με το άρθρο 72 παρ. 1 β) του ν. 4412/2016, ποσοστού 5% επί της αξίας της σύμβασης, εκτός ΦΠΑ, και κατατίθεται πριν ή κατά την υπογραφή της σύμβασης, χωρίς να προβλέπεται η εξαίρεση για σύμβαση αξίας κατώτερης των 20.000 ευρώ. Συνεπώς, για να είναι νόμιμη η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης μεταξύ της .... και της αναδόχου, θα πρέπει να προστεθούν σε αυτό διατάξεις που αφορούν στην καταβολή και επιστροφή της κατ’ άρθρο 4.1 της διακήρυξης εγγύησης καλής εκτέλεσης, σε ποσοστό 5% επί της αξίας της σύμβασης, εκτός ΦΠΑ.Κατόπιν των ανωτέρω, η κρινόμενη αίτηση ανάκλησης πρέπει να γίνει δεκτή, να ανακληθεί η προσβαλλόμενη Πράξη και να κριθεί ότι δεν κωλύεται η υπογραφή των υποβληθέντων σχεδίων σύμβασης, υπό τον όρο ότι στο σχέδιο σύμβασης που αφορά τη ...., θα προστεθούν διατάξεις για την καταβολή και επιστροφή της κατ’ άρθρο 4.1 της διακήρυξης εγγύησης καλής εκτέλεσης, σε ποσοστό 5% επί της αξίας της σύμβασης αυτής, εκτός Φ.Π.Α.

Επίλυση ζητημάτων σχετικά με α) τη συμπλήρωση ελλείψεων των δικαιολογητικών κατακύρωσης κατά τη διαγωνιστική διαδικασία και β) την εφαρμογή του άρθρου 43 του ν. 4782/2021 και στις εκκρεμείς διαγωνιστικές διαδικασίες: (...) Η διάταξη του άρθρου 103 παρ. 2 του ν. 4412/2016, όπως ισχύει μετά την τροποποίησή της με το άρθρο 43 του ν. 4782/2021, ερμηνευόμενη ως θέτουσα μεν, κατ’ αρχήν, ως διαδικαστική προϋπόθεση για τον αποκλεισμό προσωρινού αναδόχου, την προηγούμενη υποχρέωση της αναθέτουσας αρχής (ή του αναθέτοντος φορέα) να τον καλέσει να προσκομίσει εντός τασσόμενης προθεσμίας τα απαιτούμενα δικαιολογητικά κατακύρωσης που παρέλειψε να προσκομίσει εντός της αρχικώς ταχθείσας προθεσμίας ή να συμπληρώσει ελλείψεις των υποβληθέντων δικαιολογητικών, χωρίς όμως να στερεί από την αναθέτουσα αρχή την αρμοδιότητα να εκτιμήσει, κατά περίπτωση, αν, υπό το πρίσμα των ειδικών όρων που περιέχει η διακήρυξη, με την υποβολή των ελλιπών ή ελλειπόντων δικαιολογητικών τροποποιείται ανεπιτρέπτως το περιεχόμενο της προσφοράς, δεν παραβιάζει τις αρχές που εφαρμόζονται στις διαδικασίες σύναψης συμβάσεων, οι οποίες διατυπώνονται στο άρθρο 18 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ, και στις οποίες συγκαταλέγονται, μεταξύ άλλων, οι αρχές της ίσης μεταχείρισης, της διαφάνειας και της αναλογικότητας και, επομένως, δεν αντίκειται στην Οδηγία αυτή ούτε στο Σύνταγμα ή σε άλλες διατάξεις υπερνομοθετικής ισχύος. Η νεότερη αυτή διάταξη ισχύει μεν από 1ης.6.2021, ερμηνευόμενη, όμως, ενόψει του σκοπού της, ήτοι της αποφυγής αδικαιολόγητων αποκλεισμών των οικονομικών φορέων από τις διαδικασίες ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων, καθώς και του διαδικαστικού της χαρακτήρα, καταλαμβάνει και τις εκκρεμείς διαγωνιστικές διαδικασίες που προκηρύχθηκαν πριν από την ημερομηνία αυτή (1.6.2021), αν και ο ν. 4782/2021 δεν περιλαμβάνει ρητή νομοθετική διάταξη για το ζήτημα αυτό. Περαιτέρω, ενόψει της ανωτέρω ερμηνείας της διάταξης του άρθρου 43 του ν. 4782/2021, ως εφαρμοζόμενης και επί εκκρεμών διαγωνιστικών διαδικασιών, δεν τίθεται ζήτημα αναδρομικής εφαρμογής του άρθρου 22 του ν. 4903/2022, η δε εξέταση της συμβατότητας της αναδρομικότητας της τελευταίας αυτής διάταξης προς το ενωσιακό δίκαιο και της συμφωνίας αυτής προς το Σύνταγμα αποβαίνει, εν προκειμένω, αλυσιτελής.