Απόφαση του Δικαστηρίου της 24ης Ιουλίου 2003.

Altmark Trans GmbH και Regierungspräsidium Magdeburg κατά Nahverkehrsgesellschaft Altmark GmbH, παρισταμένης της Oberbundesanwalt beim Bundesverwaltungsgericht.

Αίτηση για την έκδοση προδικαστικής αποφάσεως: Bundesverwaltungsgericht - Γερμανία.

όανονισμός (ΕΟό) 1191/69 - Εκμετάλλευση τακτικών συγκοινωνιακών γραμμών, αστικών προαστιακών και περιφερειακών - Δημόσιες επιδοτήσεις - Έννοια της κρατικής ενισχύσεως - Αντισταθμίσεις αντιπροσωπεύουσες την αντιπαροχή έναντι υποχρεώσεων παροχής δημόσιας υπηρεσίας

Συμβάσεις εκμετάλλευσης αεροπορικών γραμμών:Με τα δεδομένα αυτά, και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι: α) μη νόμιμα επιλέχθηκε στην εξεταζόμενη υπόθεση η διαδικασία της διαπραγμάτευσης χωρίς δημοσίευση προκήρυξης για την ανάθεση του δικαιώματος αποκλειστικής εκμετάλλευσης των ανωτέρω εικοσιέξι (26) τακτικών αεροπορικών γραμμών, στις οποίες έχει επιβληθεί υποχρέωση παροχής δημόσιας υπηρεσίας, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 16 του Κανονισμού (ΕΚ) 1008/2008 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 24ης Σεπτεμβρίου 2008. Και τούτο, διότι δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις προσφυγής στη διαδικασία αυτή, όπως προβλέπονται από τις προπαρατεθείσες διατάξεις του άρθρου 25 παρ. 1 περ. γ΄ του π.δ.60/2007, το περιεχόμενο των οποίων επικαλείται η αναθέτουσα αρχή με την ως άνω απόφασή της.(..)Σε κάθε, δε, περίπτωση, δεν προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου της υπό κρίση υπόθεσης η υλοποίηση οποιασδήποτε ενέργειας για την εκκίνηση της διαγωνιστικής διαδικασίας για τις επίμαχες αεροπορικές γραμμές, με αποτέλεσμα να πιθανολογείται βασίμως, ενόψει της απαίτησης, του κοινοτικού νομοθέτη για παρέλευση 6μήνου από τη δημοσίευση πρόσκλησης υποβολής προσφορών (βλ. άρθρο 17 παρ. 4 του ως άνω Κανονισμού 1008/2008), ότι η διαγωνιστική διαδικασία που ενδεχομένως θα προκηρυχθεί, δεν θα έχει ολοκληρωθεί πριν τη λήξη των ελεγχόμενων συμβάσεων (30.9.2016), και β) όσον αφορά στην αιτιολόγηση του εύλογου χαρακτήρα του οικονομικού αντισταθμίσματος, το Κλιμάκιο κρίνει ότι το από 3.3.2016 πρακτικό αξιολόγησης οικονομικών προσφορών της Επιτροπής Διενέργειας Διαπραγματεύσεων στερείται παντελώς αιτιολογίας. Ειδικότερα, από τη διατύπωση του επίμαχου πρακτικού προκύπτει ότι η Επιτροπή περιορίστηκε αποκλειστικά στην αριθμητική σύγκριση μεταξύ των προσφορών για τη γραμμή ..και στο γεγονός ότι για τις λοιπές γραμμές συμμετείχε μία εταιρεία ανά γραμμή για να προκρίνει την ανάδοχο και δεν ήλεγξε παντάπασιν το εύλογο ή μη του αιτουμένου οικονομικού αντισταθμίσματος με βάση το σκοπό του σχετικού περιορισμού, όπως αυτός απορρέει από τη διάταξη του άρθρου 17 παρ. 8 του Κανονισμού 1008/2008. (..)Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, κωλύεται η σύναψη των υποβληθέντων  ..σχεδίων σύμβασης (Ανακλήθηκε με την 1227/2016 του Τμ.VI Ελ.Συνεδρίου) 

Η προσφεύγουσα εταιρία επιδιώκει με την προδικαστική προσφυγή να ακυρωθεί η απόφαση με την οποία αποκλείστηκε από τη διαγωνιστική διαδικασία για την ανάθεση της σύμβασης «ΠΡΟΜΗΘΕΙΑ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΚΑΙ ΛΙΠΑΝΤΙΚΩΝ». Το αντικείμενο της σύμβασης αφορά την προμήθεια ελαιολιπαντικών για το Τμήμα Δ με προϋπολογισμένη αξία 34.462,50€. Η προσφεύγουσα ισχυρίζεται ότι τα πιστοποιητικά ποιότητας που κατέθεσε πληρούν τις απαιτήσεις της διακήρυξης και ότι οι πρόσθετοι όροι που τέθηκαν εκ των υστέρων είναι καταχρηστικοί και παραβιάζουν τις αρχές του ανταγωνισμού.

Εγκατάσταση αφαλάτωσης- συμπληρωματική σύμβαση...ζητείται η ανάκληση της 906/2019 Πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου..Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν ερμηνευτικώς δεκτά ανωτέρω (βλ. σκέψη υπό στοιχ. 2), το Τμήμα άγεται στην κρίση ότι οι προτεινόμενες εργασίες, ανεξαρτήτως της συνδρομής ή μη απρόβλεπτων περιστάσεων, δεν δύνανται να αποτελέσουν νομίμως αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης, απορριπτομένων των περί του αντιθέτου προβαλλομένων με την κρινόμενη αίτηση. Και τούτο, διότι αυτές συνιστούν, όπως ορθώς κρίθηκε με την προσβαλλόμενη Πράξη, επέκταση του τεχνικού αντικειμένου του αρχικού έργου και συνεπώς ελλείπει εν προκειμένω η πρώτη προϋπόθεση, που απαιτείται κατά νόμο, για τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης, ήτοι να συνδέονται οι εργασίες αυτής αρρήκτως και να είναι απολύτως αναγκαίες για την ολοκλήρωση του τεχνικού αντικειμένου της αρχικής σύμβασης. Ειδικότερα, αντικείμενο του αρχικού έργου είναι η κατασκευή εγκατάστασης αφαλάτωσης για την παραγωγή 5.000 m3/d πόσιμου νερού, με την επιλογή κατασκευής δύο (2) παράλληλων γραμμών επεξεργασίας νερού, δυναμικότητας 2.500 m3/d η κάθε μία, και με πρόβλεψη για μελλοντική επέκταση αυτού σε Β΄ Φάση, κατόπιν νέας διαγωνιστικής διαδικασίας. Εξ ετέρου, αντικείμενο της συμπληρωματικής σύμβασης είναι η επέκταση της δυναμικότητας της υπό κατασκευή εγκατάστασης – για την οποία σημειωτέον δεν έχουν ακόμη εγκριθεί, όπως προαναφέρθηκε, περιβαλλοντικοί όροι - με την προσθήκη δύο (2) ακόμη γραμμών επεξεργασίας νερού (εκ των οποίων μίας στις προβλεπόμενες υποδομές της υπό κατασκευή εγκατάστασης, της δε δεύτερης σε παρακείμενο χώρο), προκειμένου να καλυφθούν οι αυξημένες ανάγκες υδατοκατανάλωσης, που προέκυψαν, κατά την αιτούσα, μετά τη σύναψη της αρχικής σύμβασης.(..)Δεν ανακαλεί την 906/2019 πράξη του Ε’ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

ΔΕΝ ΑΝΑΘΕΩΡΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.1215/2020

Η αντίληψη της αναθετούσης αρχής περί του ότι η υποβολή μιας μόνον εγκύρου προσφοράς αρκεί για να αιτιολογήσει την ακύρωση της επίμαχης διαγωνιστικής διαδικασίας δεν μπορεί να βρει έρεισμα στα κριθέντα από το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων στην απόφαση επί της υποθέσεως C-27/98, Metalmeccanica Fracasso, την οποία επικαλείται η αναθέτουσα αρχή. Και τούτο, διότι, ανεξαρτήτως αν το επίμαχο ζήτημα της ακυρώσεως διαδικασίας αναθέσεως συμβάσεως παραχωρήσεως δημοσίου έργου διέπεται από τους κανόνες της οδηγίας 93/37/ΕΟΚ (βλ. σχετικώς τα οριζόμενα στο άρθρο 3 της εν λόγω οδηγίας), πάντως από τα κριθέντα με την απόφαση αυτή περί του ότι, κατά την οδηγία 93/37/ΕΟΚ, η αναθέτουσα αρχή ούτε υποχρεούται να αναθέσει το έργο στον μοναδικό διαγωνιζόμενο που κρίθηκε ικανός να μετάσχει στο διαγωνισμό ούτε υποχρεούται να επικαλεσθεί σοβαρούς ή εξαιρετικούς λόγους για τη μη ανάθεση του έργου στον εν λόγω μοναδικό διαγωνιζόμενο, δεν μπορεί να συναχθεί, άνευ ετέρου, όπως φαίνεται να υπολαμβάνει η Διοίκηση, ότι, στην περίπτωση που η Διακήρυξη του διαγωνισμού προβλέπει ευχέρεια της αναθετούσης αρχής προς ακύρωση του διαγωνισμού και έχει υποβληθεί εγκύρως μια μόνον προσφορά, τούτο αρκεί πάντοτε, ανεξαρτήτως των συνθηκών του συγκεκριμένου διαγωνισμού, για να παράσχει αιτιολογικό έρεισμα στην πράξη ακυρώσεως του διαγωνισμού και προκηρύξεως νέου με το αυτό αντικείμενο.

Βασικό χαρακτηριστικό γνώρισμα της έννοιας των ανωτέρω συμβάσεων παραχώρησης είναι το γεγονός ότι το εργολαβικό αντάλλαγμα συνίσταται είτε αποκλειστικά στο δικαίωμα εκμετάλλευσης του έργου ή της υπηρεσίας είτε στο δικαίωμα αυτό σε συνδυασμό με την καταβολή αμοιβής. Στην περίπτωση, όμως, που η λειτουργία και εκμετάλλευση του παραχωρηθέντος έργου συνιστά παράλληλα και εκτέλεση υπηρεσίας, δηλαδή, εφόσον η λειτουργία του έργου εξυπηρετεί ή συνδέεται με τη λειτουργία ορισμένης υπηρεσίας, την παροχή της οποίας αναλαμβάνει ο ανάδοχος υποκαθιστώντας την αναθέτουσα αρχή, τότε η σύμβαση παραχώρησης δημοσίου έργου αποτελεί ταυτόχρονα και σύμβαση παραχώρησης δημόσιας υπηρεσίας, κατά την έννοια του κοινοτικού δικαίου. Στη σύμβαση αυτή, η λειτουργία της παραχωρηθείσας υπηρεσίας συνίσταται στην εκμετάλλευση, χάριν του κοινού, των δημοσίων έργων που κατασκευάστηκαν από τον ανάδοχο, δηλαδή ο ανάδοχος της σύμβασης παραχώρησης αναλαμβάνει να υλοποιήσει με δικά του έξοδα τις επενδύσεις που είναι απαραίτητες για τη δημιουργία της υπηρεσίας και για τη λειτουργία αυτής εντός μιας μακράς χρονικής περιόδου. Η εν λόγω σύμβαση αποτελεί μικτή σύμβαση, δηλαδή ενιαία σύμβαση που εμφανίζει μία σύνθεση στοιχείων που ανήκουν σε περισσότερα είδη συμβάσεων. Σύμφωνα με τη δέκατη έκτη αιτιολογική σκέψη της Οδηγίας 2004/17/ΕΚ, η οποία ενσωματώθηκε στο ελληνικό δίκαιο με το προαναφερόμενο π.δ/μα 60/2007, εφόσον τα έργα γίνονται επικουρικώς και δεν αποτελούν το αντικείμενο της σύμβασης, δεν μπορούν να δικαιολογήσουν τον χαρακτηρισμό της σύμβασης ως σύμβασης δημοσίων έργων. Συναφώς, το Δ.Ε.Κ. έκρινε (βλ. απόφαση της 19.4.1994, C-331/92), ότι εφόσον σε μία μικτή σύμβαση οι τεχνικές εργασίες έχουν παρεπόμενο μόνο χαρακτήρα σε σχέση με το κύριο αντικείμενό της, τότε το σύνολο του διαγωνισμού αυτού δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί ως σύμβαση δημοσίων έργων. Επομένως, στις περιπτώσεις που η προβλεπόμενη εκτέλεση έργων έχει παρεπόμενο μόνο χαρακτήρα ενώ το κύριο αντικείμενο της σύμβασης είναι η παραχώρηση υπηρεσιών, τότε πρόκειται για σύμβαση παραχώρησης υπηρεσιών κι όχι για σύμβαση παραχώρησης έργου. Ως εκ τούτου, πρέπει σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση να προσδιορίζεται αν το κύριο αντικείμενο της σύμβασης είναι η κατασκευή ενός έργου ή η παροχή υπηρεσιών ή, αντίθετα, αν η κατασκευή του έργου ή παροχή των υπηρεσιών έχει επικουρικό χαρακτήρα σε σχέση με το κύριο αντικείμενο της σύμβασης. Συνεπώς, στην περίπτωση που η κατασκευή του έργου αποτελεί την αναγκαία προϋπόθεση για την εκμετάλλευση της παραχωρούμενης υπηρεσίας, τότε πρόκειται για σύμβαση παραχώρησης υπηρεσίας, επί της οποίας δεν εφαρμόζονται οι διατάξεις του π.δ/τος 60/2007. (Βλ. 209/2008 πράξη παρόντος Κλιμακίου, βλ. και Ερμηνευτική ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με τις συμβάσεις παραχώρησης στο κοινοτικό δίκαιο, ΕΕ C 121/29.4.2000, Γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα "Ενίσχυση του δικαίου παραχωρήσεων και συμβάσεων Δημοσίων και Ιδιωτικών Συμπράξεων", ΕΕ C 14/16.1.2001, σελ. 91 επ., Ε.Α ΣτΕ 119/1999, 791/2002, 543/2003, Ε. Τροβά – Δ. Κούτρας, Η κατασκευή του ενιαίου ευρωπαϊκού χώρου και η σύμβαση παραχώρησης δημοσίων έργων, Ι. Γκιτσάκης, Η παραχώρηση της δημόσιας υπηρεσίας και δημοσίου έργου, Σ. Παναγόπουλος, Η Σύμβαση παραχώρησης δημοσίου έργου στην κοινοτική και ελληνική έννομη τάξη, σε Κοινοτικό Δίκαιο 25 χρόνια εφαρμογής στην Ελλάδα, σελ. 83 επ.).

Η προσφεύγουσα επιδιώκει να ακυρωθεί η διακήρυξη του ηλεκτρονικού διαγωνισμού, ο οποίος αφορά την παροχή τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων υπηρεσιών MPLS-VPN σε 20 γεωγραφικά σημεία, γραμμών πρωτεύουσας πρόσβασης για τηλεφωνία, υπηρεσιών σταθερής και κινητής τηλεφωνίας, πρόσβασης στο Διαδίκτυο και ηλεκτρονικών πλατφορμών παρακολούθησης. Ισχυρίζεται ότι οι όροι της διακήρυξης, ειδικά η απαίτηση για ιδιόκτητο δίκτυο οπτικών ινών και ο μη ρεαλιστικός χρόνος υλοποίησης, περιορίζουν ανεπίτρεπτα τον ανταγωνισμό και ευνοούν συγκεκριμένο φορέα, αποκλείοντας άλλους. Επιπλέον, αντιτείνει στη σώρευση διαφορετικών υπηρεσιών σε έναν διαγωνισμό, θεωρώντας ότι παραβιάζεται η αρχή του ελεύθερου ανταγωνισμού.

Η προσφεύγουσα ζητά με την προδικαστική προσφυγή να ακυρωθούν οι τεχνικές προδιαγραφές (1θ, 2, 3, 4) και τα επιπλέον τεχνικά χαρακτηριστικά (1-5) της Πρόσκλησης, τα οποία αφορούν στην επείγουσα προμήθεια Rapid Tests για την αντιμετώπιση του Covid-19. Επιδιώκει να γίνει δεκτή κάθε Ιατροτεχνολογικό Προϊόν ταχείας διερεύνησης αντιγόνων SARS-CoV-2 (Rapid Test) που φέρει ένδειξη CE, υποστηρίζοντας ότι οι όροι της Πρόσκλησης περιορίζουν υπέρμετρα τον ανταγωνισμό και δεν εναρμονίζονται με το εθνικό και ενωσιακό δίκαιο.

Υπηρεσίες μεταφοράς των δημοτών:..Με τα δεδομένα αυτά, νομίμως ο Δήμος ... ανέθεσε απευθείας την εκτέλεση των άνω μεταφορικών υπηρεσιών στο προαναφερόμενο ΚΤΕΛ από 15.4.2019 μέχρι και 31.12.2019, αναλαμβάνοντας εξ ολοκλήρου το απαιτούμενο για την υλοποίησή τους κόστος, αφού η δυνατότητα αυτή προβλέπεται από το συνδυασμό των άρθρων 6 και 10 παρ. 4 του ν. 2963/2001, 17 παρ. 10 του ν. 3534/2007 και 32 παρ. 2 β΄ γγ΄ του ν. 4412/2016. Αντιθέτως, η απευθείας ανάθεση των ίδιων υπηρεσιών στο άνω ΚΤΕΛ για το χρονικό διάστημα από 1.1.2020 έως 14.4.2020, δεν είναι νόμιμη, διότι, ενόψει της εκτιμώμενης αξίας τους (6.572,3923 ευρώ/μήνα χωρίς Φ.Π.Α. Χ 3,5 μήνες = 23.003,373 ευρώ χωρίς Φ.Π.Α.) και της λήξης, στις 31.12.2019, της χρονικής διάρκειας ισχύος του αποκλειστικού δικαιώματος του άνω ΚΤΕΛ για την εκτέλεση των υφιστάμενων και νέων τακτικών αστικών επιβατικών γραμμών, για την ανάθεσή τους θα έπρεπε να είχε διενεργηθεί πρόχειρος διαγωνισμός. Η πλημμέλεια δε αυτή πλήττει                το σύνολο της σύμβασης (Α.Κ 181) και, κατ’ επέκταση, και τη νομιμότητα της εντελλόμενης με το επίμαχο χρηματικό ένταλμα δαπάνης, δοθέντος ότι, όπως προκύπτει από την ως άνω 116/14.3.2019 απόφαση ανάθεσης του Δημοτικού Συμβουλίου ..., ο Δήμος είχε αποβλέψει στην ετήσια τουλάχιστον παροχή των επίμαχων υπηρεσιών, προκειμένου να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα για την αποτελεσματικότητα του εγχειρήματος κυκλοφοριακής αποσυμφόρησης  του κέντρου της πόλης. Εντούτοις, η άνω παρανομία δεν οφείλεται σε πρόθεση καταστρατήγησης του νόμου, αλλά σε πλάνη των αρμοδίων οργάνων του Δήμου, που συγγνωστά υπέλαβαν ότι μπορούσαν να προβούν στην απευθείας ανάθεση των επίμαχων υπηρεσιών για όλο το ως άνω χρονικό διάστημα, ενόψει του αποκλειστικού, κατά την έναρξη ισχύος της σύμβασης, δικαιώματος του προανα-φερόμενου ΚΤΕΛ για την εκτέλεση και εκμετάλλευση των υφιστάμενων και νέων αστικών επιβατικών γραμμών και της, κατά τα ανωτέρω, δοκιμαστικής εφαρμογής του συγκεκριμένου μέτρου, που απαιτούσε την ενιαία και αδιάλειπτη ετήσια παροχή των επίμαχων υπηρεσιών.         

Λειτουργία εγκαταστάσεων συστήματος διαχείρισης απορριμάτων..ζητείται, παραδεκτώς, η ανάκληση της 57/2011 πράξης του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου...Με τα δεδομένα αυτά ορθώς το Κλιμάκιο έκρινε με την προσβαλλόμενη πράξη του ότι οι προαναφερόμενοι όροι των άρθρων 2 και 4 του σχεδίου σύμβασης περί δυνατότητας χρονικής επέκτασης της σύμβασης για δύο επιπλέον έτη, η οποία επιχειρείται να προσδιοριστεί με παραπομπή στα άρθρα 2 και 4 της ΕΣΥ και κατ’ επέκταση στο άρθρο 25 παρ. 4 εδ. α΄ και β΄ του π.δ/τος 60/2007 δεν είναι νόμιμοι. Τούτο, διότι, αφενός μεν με την παραπομπή αυτή γίνεται εξομοίωση του δικαιώματος μονομερούς χρονικής επέκτασης της σύμβασης εκ μέρους της Αναθέτουσας Αρχής (δικαίωμα προαίρεσης), με την παρεχόμενη εκ του νόμου δυνατότητα σύναψης είτε νέων συμπληρωματικών συμβάσεων (βλ. α. 25 παρ. 4 α΄ π.δ/τος 60/2007) είτε συμβάσεων που συνίστανται σε παροχή παρόμοιων υπηρεσιών (βλ. α. 25 παρ. 4 β΄ π.δ/τος 60/2007) και αφετέρου οι ανωτέρω όροι της υποβληθείσας σύμβασης πάσχουν αοριστίας, γιατί δεν εξειδικεύουν τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες θα ασκηθεί το δικαίωμα χρονικής επέκτασης του συμβατικού αντικειμένου και δεν το προσδιορίζουν ποιοτικά.Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, η κρινόμενη αίτηση ανάκλησης πρέπει να απορριφθεί και να διαταχθεί η κατάπτωση του κατατεθέντος για την άσκησή της παραβόλου.