Κατεδαφίσεις αυθαιρέτων κατασκευών...Εν προκειμένω, με την ένδικη προσφυγή ζητείται η ανάκληση της 55/2020 πράξης της Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στην 1η Υπηρεσία Επιτρόπου στην Περιφερειακή Ενότητα ..., με την οποία κρίθηκε ότι δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης μεταξύ της Αποκεντρωμένης Διοίκησης ... και της εταιρείας «....», με αντικείμενο την εκτέλεση του έργου «Κατεδαφίσεις αυθαιρέτων κατασκευών που βρίσκονται σε ευαίσθητα περιβαλλοντικά περιοχές (κυρίως αιγιαλό, παραλία, δάση κλπ) της ..., σε εκτέλεση πρωτοκόλλων ή αποφάσεων κατεδάφισης αρμοδίων Υπηρεσιών». Ειδικότερα, οι προσφεύγοντες προβάλλουν ότι η προσβαλλόμενη πράξη έχει εκδοθεί κατά πλάνη περί τα πράγματα και τον νόμο, διότι στο σχετικό χρονοδιάγραμμα, τον προϋπολογισμό του έργου και το σχέδιο σύμβασης έχει συμπεριληφθεί, πλημμελώς, το εκδοθέν σε βάρος της πρώτης προσφεύγουσας υπ’ αριθμ. 4/2.12.2010 πρωτόκολλο της Προϊσταμένης της Κτηματικής Υπηρεσίας ... περί κατεδάφισης, άρσης και απομάκρυνσης αυθαίρετων κατασκευών και έργων στον κοινόχρηστο χώρο του αιγιαλού και της θάλασσας μπροστά από τα ξενοδοχειακά συγκροτήματα «...» και «...», το οποίο και πρέπει να εξαιρεθεί του συμβατικού αντικειμένου, στο μέτρο που: (α) έχει εκδοθεί η από 13.7.2020 προσωρινή διαταγή του Ε΄ Τμήματος του Συμβουλίου της Επικρατείας περί μη κατεδάφισης των κατασκευών των ξενοδοχείων που αναφέρονται ως αυθαίρετες στο ως άνω πρωτόκολλο, (β) έχουν εκδοθεί τα υπ’ αριθμ. 5223/3.8.2020 και 8812/9.12.2020 έγγραφα του ν.π.δ.δ. «...», με τα οποία - μεταξύ άλλων - συστήνεται στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση ... να εξαιρέσει ρητά από την κατεδάφιση τις κατασκευές που περιλαμβάνονται στο υπ’ αριθμ. 4/2.12.2010 πρωτόκολλο, σε συμμόρφωση με την ως άνω από 13.7.2020 προσωρινή διαταγή και (γ) δεν ελήφθη υπόψη το δεδικασμένο από τις αμετάκλητες δικαστικές αποφάσεις των ποινικών δικαστηρίων, που απήλλαξαν τον νόμιμο εκπρόσωπο της πρώτης προσφεύγουσας για τα αδικήματα της μεταβολής και αλλοίωσης αιγιαλού. Κατά τους προσφεύγοντες, λόγω της προφανούς κατά τα ανωτέρω επαπειλούμενης ζημίας τους, υφίσταται προφανές έννομο συμφέρον για την άσκηση της παρούσας προσφυγής, η οποία θα πρέπει να γίνει δεκτή, στο μέτρο που το εν λόγω σχέδιο σύμβασης περιέχει τις προεκτεθείσες [υπο (α) έως (γ)] σοβαρές νομικές πλημμέλειες.Με βάση όσα έγιναν ερμηνευτικώς δεκτά στη σκέψη 4, η ένδικη προσφυγή είναι απαράδεκτη, αφού στρέφεται κατά θετικής πράξης της Επιτρόπου, ήτοι πράξης με την οποία κρίθηκε ότι δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης μεταξύ της Αποκεντρωμένης Διοίκησης ... και της εταιρείας «....». Πέραν αυτού, οι προσφεύγοντες δεν έχουν έννομο συμφέρον για την άσκηση της προσφυγής, κατά την έννοια του άρθρου 328 του ν. 4700/2020, διότι δεν θίγονται ευθέως και αμέσως από αυτήν. Και τούτο, διότι δεν έλαβαν καν μέρος στην σχετική διαγωνιστική διαδικασία για την ανάθεση εκτέλεσης του επίμαχου έργου, ενώ και η προσβαλλόμενη πράξη ουδόλως διαλαμβάνει στο σκεπτικό ή διατακτικό της οποιαδήποτε δυσμενή κρίση σε σχέση με το πρόσωπό τους. Η βλάβη δε που αυτοί επικαλούνται δεν προέρχεται από την πληττόμενη πράξη της Επιτρόπου (55/2020), αλλά από το εκδοθέν από την Προϊσταμένη της Κτηματικής Υπηρεσίας ..... υπ’ αριθμ. 4/2.12.2010 πρωτόκολλο, κατά του οποίου, όπως και κατά των τυχόν συναφών με αυτό μεταγενέστερων πράξεων της Διοίκησης, υφίσταται δικαίωμα προσφυγής ενώπιον των αρμόδιων δικαστηρίων.

ΠΑΡΟΧΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ:«Καθαρισμός κοινοχρήστων χώρων». Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά ανωτέρω, οι προαναφερθείσες εργασίες καθαρισμού του οικοπέδου στη θέση «Οχυρό» δεν συνιστούν υπηρεσίες συλλογής και μεταφοράς στερεών αποβλήτων και ανακυκλώσιμων υλικών ούτε υπηρεσίες καθαριότητας κοινόχρηστων χώρων και δημοτικών κτιρίων, αλλά υπηρεσίες διαμόρφωσης συγκεκριμένου κοινόχρηστου χώρου. Τούτο δε, διότι από τα συμβατικά τεύχη προκύπτει ότι το αντικείμενο της σύμβασης αναφορικά με τις εργασίες στο συγκεκριμένο ακίνητο συνίσταται στην απομάκρυνση βλαστικών παραγώγων, ήτοι υπολειμμάτων από κλαδέματα δένδρων και φυτών, επομένως, ως τέτοιο, συμπεριλαμβάνεται στις εργασίες συντήρησης χώρων πρασίνου, ενώ η συλλογή και μεταφορά των υπολειμμάτων σε αδειοδοτημένο χώρο απόρριψης δεν εμπίπτει στην έννοια της συλλογής και μεταφοράς στερεών αποβλήτων και ανακυκλώσιμων υλικών, αλλά της συλλογής και μεταφοράς βιοαποδομήσιμων υλικών και ως εκ τούτου δεν εμπίπτει στο ρυθμιστικό πεδίο της διάταξης του άρθρου 61 παρ. 1 του ν. 3979/2011. Συνεπώς, νομίμως οι ως άνω υπηρεσίες ανατέθηκαν απευθείας (ως εκ του ύψους της προϋπολογισθείσας δαπάνης αυτών), χωρίς να προηγηθεί η έκδοση ειδικά αιτιολογημένης απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου που να εξειδικεύει τους όρους της σύμβασης και να αποδεικνύει την αδυναμία εκτέλεσης αυτών από το προσωπικό του Δήμου. Αντιθέτως, μη νομίμως ο Δήμος προέβη στην ανάθεση των εργασιών της απομάκρυνσης των αδρανών υλικών (μπάζων και χονδρόκοκκων υλικών) από το ακίνητο πλησίον του ρέματος «Μέγα Ρέμα Ραφήνας» χωρίς να προηγηθεί η λήψη απόφασης του Δημοτικού Συμβουλίου κατ' εφαρμογή της ανωτέρω διάταξης, καθόσον τα εν λόγω υλικά εμπίπτουν στην έννοια των στερεών αποβλήτων που προέρχονται «από κατασκευές και κατεδαφίσεις», όπως προσδιορίζονται στον Ευρωπαϊκό Κατάλογο Αποβλήτων και στην Η.Π. 50910/2727/2003 κοινή υπουργική απόφαση, η οποία εξάλλου επιφορτίζει τους πρωτοβάθμιους Ο.Τ.Α. με την αρμοδιότητα συλλογής του συνόλου των στερεών αποβλήτων (άρα και εκείνων που προέρχονται από κατασκευές και κατεδαφίσεις). Ο ισχυρισμός του Δήμου….-…., σύμφωνα με τον οποίο τα αδρανή υλικά δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 61 του ν. 3979/2011, αφού δεν αποτελούν οικιακά απόβλητα, είναι απορριπτέος ως αβάσιμος, δοθέντος ότι όπως προκύπτει από το γράμμα της εν λόγω διάταξης, αυτή δεν αφορά μόνο στα οικιακά απόβλητα, αλλά σε οποιαδήποτε κατηγορία στερεών αποβλήτων, μία εκ των οποίων είναι τα απόβλητα «από κατασκευές και κατεδαφίσεις». Εξάλλου, αλυσιτελώς ο Δήμος προβάλλει ότι προέβη σε ανάθεση της συγκεκριμένης εργασίας διότι δεν νομιμοποιείται να απομακρύνει ο ίδιος αδρανή υλικά, καθόσον ο ισχυρισμός αυτός και αληθής υποτιθέμενος  θα συνεπήγετο την απαγόρευση όχι μόνο της μεταφοράς των αδρανών υλικών με ίδια μέσα του Δήμου, αλλά και της ανάθεσης από αυτόν της σχετικής υπηρεσίας σε τρίτο. Εντούτοις, το Κλιμάκιο, λαμβάνοντας υπόψη ότι στη συνταχθείσα για τις συγκεκριμένες εργασίες μελέτη αναφέρονται διεξοδικά οι λόγοι, για τους οποίους ο Δήμος υποχρεούτο μεν να εκτελέσει αυτές πάραυτα, εντούτοις αδυνατούσε να το πράξει με ίδια μέσα, αλλά έπρεπε να προχωρήσει στην ανάθεσή τους σε τρίτο, κρίνει ότι τα όργανα του Δήμου δεν ενήργησαν με πρόθεση καταστρατήγησης των κείμενων διατάξεων, όπως άλλωστε καταδεικνύεται και από το γεγονός ότι, έστω όψιμα, το ζήτημα  ετέθη υπόψη του Δημοτικού Συμβουλίου, το οποίο συντάχθηκε με την απόφαση ανάθεσης των επίμαχων εργασιών. 

ΈΡΓΟ-Συμπληρωματική σύμβαση:Κατά τη γνώμη, όμως, της εισηγήτριας της υπόθεσης Πελαγίας Δοξάκη, η νομιμότητα του υποβληθέντος προς έλεγχο σχεδίου σύμβασης θα έπρεπε να κριθεί από το Κλιμάκιο σε σχέση με τις επικαλούμενες από την αναθέτουσα αρχή διατάξεις των άρθρων 57 και 28 περ. β του ν. 3669/2008 (Α΄ 116) «Κύρωση της Νομοθεσίας Κατασκευής Δημοσίων Έργων», που αφορούν στις συμπληρωματικές συμβάσεις. Υπό το πρίσμα αυτό εξεταζόμενες, για τις κρίσιμες εν προκειμένω εργασίες κατεδάφισης, που αποτελούν αντικείμενο της υποβληθείσας προς έλεγχο σύμβασης, διαπιστώνεται ότι ελλείπει η βασική - και σωρευτικώς απαιτούμενη για τον χαρακτηρισμό τους ως συμπληρωματικών εργασιών, κατά την έννοια του νόμου - προϋπόθεση, ήτοι να κατέστησαν αυτές αναγκαίες κατά την τεχνική εκτέλεση του έργου λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων. Και τούτο διότι οι επικαλούμενες από την αναθέτουσα αρχή ρυθμίσεις του ν. 4414/2016 δεν επέφεραν κάποια μεταβολή σε σχέση με τα δεδομένα, που είχε υπόψη της η αναθέτουσα αρχή κατά τον χρόνο δημοπράτησης του αρχικού έργου. Τούτο δε διότι, και μετά την τροποποίηση που επέφερε ο ν. 4414/2016 στο ρυμοτομικό σχέδιο της περιοχής, το Ο.Τ. 25Α, επί του οποίου θα ανεγείρετο το τέμενος, περιελάμβανε το σύνολο της παραχωρηθείσας - και εξαρχής γνωστής και προβλεφθείσας στη μελέτη του έργου - έκτασης (περί αυτού βλ. το αναφερόμενο στη σκέψη ΙΙΙ στοιχ. ix υπ’ αριθμ. πρωτ. Δ21/181/Φ ΤΕΜΕΝΟΣ/16.2.2018 έγγραφο της αναθέτουσας αρχής). Περαιτέρω, με τη διάταξη του ως άνω νόμου για υποχρεωτική κατεδάφιση των υφισταμένων κτιρίων στην έκταση του Ο.Τ. 25Α δεν εισάγεται νέα ρύθμιση, αλλά καθίστανται απλώς άμεσα εφαρμόσιμοι οι υφιστάμενοι ήδη από το έτος 1995 - και γνωστοί, επομένως, στην αναθέτουσα αρχή - πολεοδομικοί όροι και περιορισμοί, που ισχύουν στην περιοχή. Επιπροσθέτως, η επικαλούμενη κατάργηση της δυνατότητας ανέγερσης του τεμένους «με μετασκευή υφισταμένων κτιρίων» που προβλεπόταν στο ν. 4014/2011, ουδέν, επίσης, μετέβαλε σε σχέση με όσα προβλέφθηκαν στην εγκριθείσα οριστική μελέτη του έργου – με βάση την οποία δημοπρατήθηκε το έργο-, ως προς τον τρόπο ανέγερσης του τεμένους, ο οποίος αφορούσε (κατά τη μελέτη) όχι σε μετασκευή των υφισταμένων κτιρίων, αλλά σε ανέγερση αυτοτελώς νέου κτίσματος. Πλην, η γνώμη αυτή δεν εκράτησε. ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.ΜΕΙΖ/ΕΠΤΑΜ/1317/2018

 

 

Έργο- Συμπληρωματική σύμβαση:..ζητείται η αναθεώρηση της 862/2018 απόφασης του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου, απορριπτικής της από 30.3.2018 αίτησης ανάκλησης της 135/2018 πράξης του Ε΄ Κλιμακίου, με την οποία κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή της «1ης Συμπληρωματικής Σύμβασης» Ενόψει των προεκτεθέντων, κατά την κρίση του παρόντος Τμήματος, η επίμαχη σύμβαση, με αντικείμενο την κατεδάφιση των παλαιών κτισμάτων στο ως άνω Ο.Τ. 25Α,  συνιστά συμπληρωματική της αρχικής σύμβασης κατασκευής του κτιρίου του Τεμένους, όπως βασίμως προβάλλεται. Τούτο, διότι: α) Οι αλλαγές που επέφερε το άρθρο 35 του ν. 4414/2016, ήτοι η διαίρεση του Ο.Τ. 25 σε δύο οικοδομικά τετράγωνα, στο Ο.Τ. 25 και το Ο.Τ. 25Α, είχαν ως αποτέλεσμα την υπέρβαση των συντελεστών δόμησης και κάλυψης για το κρίσιμο Ο.Τ. 25Α και κατέστησαν αναγκαία την κατεδάφιση των υπολοίπων ήδη υπαρχόντων κτιρίων, προκειμένου να τηρηθεί η πολεοδομική νομιμότητα του υπό κατασκευή κτιρίου του Τεμένους.  Υπάρχει, ως εκ τούτου, έμμεση επίδραση στη νομιμότητα του υπό κατασκευή κτιρίου, που θεμελιώνει την αναγκαία συνάφεια του αντικειμένου της συμπληρωματικής σύμβασης με την αρχική. Πέραν αυτού, η συνάφεια προκύπτει και από το γεγονός ότι οι εργασίες κατεδάφισης λαμβάνουν χώρα εντός του οικοπέδου κατασκευής του Τεμένους  και όχι σε άλλα οικόπεδα εκτός αυτού, όπως εσφαλμένα υπολαμβάνει η προσβαλλομένη, κατά το μέτρο δε που διαμορφώνουν τον περιβάλλοντα χώρο του κτιρίου και εξυπηρετούν την κατασκευή και τη μετέπειτα λειτουργία του, περιλαμβάνονται στο αντικείμενο της οικοδομικής του άδειας και συμβάλλουν στην ασφαλή και ομαλή πρόσβαση προς το κτίριο. β) Η αλλαγή του νομοθετικού καθεστώτος κατέστησε αναγκαίες τις πρόσθετες εργασίες κατεδάφισης, όπως προαναφέρθηκε, οι εργασίες δε αυτές δεν είχαν προβλεφθεί στην αρχική μελέτη, η οποία προέβλεπε μόνο την κατεδάφιση (όχι τη μετασκευή όπως όριζαν οι τότε ισχύουσες διατάξεις του άρθρου 3 του ν. 3512/2006) του ήδη υπάρχοντος κτιρίου στο σημείο που επρόκειτο να κατασκευασθεί το Τέμενος (πρώην Κεντρικό Συνεργείο Αυτοκινήτων Ναυτικού), όχι όμως και την κατεδάφιση των λοιπών κτιρίων του Ο.Τ. 25Α, που αποτελεί το αντικείμενο της υπό κρίση συμπληρωματικής σύμβασης. Εξάλλου, η νομοθετική αυτή μεταβολή θεωρείται επιγενόμενη, καθώς κρίσιμος για τη σύναψη της σύμβασης χρόνος, σύμφωνα με το άρθρο 30 του ν. 3669/2008, δεν είναι ο χρόνος της υπογραφής της σύμβασης (10.10.2016), αλλά εκείνος της κατακυρωτικής απόφασης (27.1.2014), που είναι προγενέστερος της δημοσίευσης του ν. 4414/2016. Με βάση τα ανωτέρω, η επίμαχη νομοθετική μεταβολή συνιστά απρόβλεπτη περίσταση. γ) Οι παρεμβάσεις κρίνονται επιβεβλημένες για την τελειοποίηση του αρχικού έργου, καθώς στην έννοια της τελειοποίησης ενός δημοσίου έργου περιλαμβάνεται και η άρση των νομικών ελαττωμάτων, όπως αυτά που προαναφέρθηκαν, τα οποία θα επέβαλαν εν τοις πράγμασι παρεμβάσεις στο ίδιο το αντικείμενο του έργου, όπως π.χ. τη μείωση της οικοδομήσιμης έκτασης επί του οικοπέδου. Δεδομένου, όμως, ότι η κατεδάφιση των υπαρχόντων κτιρίων θα ελάμβανε χώρα υποχρεωτικά από το νόμο, τέτοιες παρεμβάσεις στο υπό κατασκευή κτίριο - το οποίο σημειωτέον έχει κατά 96% ολοκληρωθεί (βλ. το  Δ21/185/ΤΚ500/15.2.2018 έγγραφο της Προϊσταμένης του Τμήματος Κατασκευής Έργων Αθήνας Δ.Κ.Υ) - θα έρχονταν σε αντίθεση με την αρχή της οικονομικότητας. δ) Η αξία των συμπληρωματικών εργασιών (346.500,00 ευρώ, χωρίς Φ.Π.Α.) δεν υπερβαίνει το 50% του προϋπολογισθέντος ποσού της αρχικής σύμβασης (769.105,69 ευρώ, χωρίς Φ.Π.Α.). Σύμφωνα με τα ανωτέρω, η υποβληθείσα σύμβαση νομίμως ανατίθεται ως συμπληρωματική στην ανάδοχο του αρχικού έργου κοινοπραξία και, συνακολούθως, κρίνεται ότι δεν κωλύεται η υπογραφή της Αναθεωρεί την 862/2018 απόφαση του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Με την ένδικη προσφυγή, όπως αυτή αναπτύσσεται με το από 16.8.2024 υπόμνημα, ζητείται η ανάκληση της 6/2024 Πράξης προσυμβατικού ελέγχου του Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στην Υπηρεσία Επιτρόπου ΠΕ Τρικάλων, με την οποία κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος σχεδίου σύμβασης μεταξύ αφενός του προσφεύγοντος Δήμου και αφετέρου της εταιρείας με την επωνυμία «…..» και διακριτικό τίτλο  «….», με αντικείμενο την «Αποκατάσταση ζημιών και καταστροφών που προκλήθηκαν από την πλημμύρα “DANIEL” στον Δήμο Μετεώρων»,(...)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις σκέψεις 4, 5 που προηγήθηκαν, το Δικαστήριο κρίνει ότι ορθώς με την προσβαλλομένη αναδείχθηκε ως διακωλυτικός υπογραφής της ελεγχόμενης σύμβασης ο λόγος ότι ο προσφεύγων Δήμος μη νομίμως τήρησε την εξαιρετική διαδικασία της διαπραγμάτευσης χωρίς δημοσίευση σχετικής προκήρυξης, κατ’ εφαρμογή του άρθρου 32 παρ. 2 περ. γ΄ του ν. 4412/2016. Πιο συγκεκριμένα, ναι μεν το ακραίο καιρικό φαινόμενο «DANIEL» που έπληξε με ισχυρές βροχές και καταιγίδες την περιοχή έχει αναμφισβήτητα απρόβλεπτο χαρακτήρα, πλην η αντιμετώπιση αναγκών, όπως η αντικατάσταση και επισκευή της στέγης δημοτικών κτιρίων (πχ στο Δημοτικό Σχολείο Τ.Κ Αγίας Παρασκευής, το οποίο δεν προσδιορίζεται αν πράγματι λειτουργούσε ως τέτοιο κατά το χρόνο του ακραίου φαινομένου, στο 1ο Παιδικό Σταθμό Καλαμπάκας, στο Κοινοτικό Γραφείο Καστρακίου, στο Αγροτικό Ιατρείο Τ.Κ Καλογριανής), οι βελτιώσεις αγροτικών δρόμων, οι αποκαταστάσεις, σύμφωνα με την οικεία μελέτη, κατασκευαστικών αστοχιών και η κατασκευή τοιχίων αντιστήριξης (ακόμα και ενδεχομένως μη προϋφιστάμενων της «DANIEL», σύμφωνα με το προσκομιζόμενο φωτογραφικό υλικό τεκμηρίωσης) δεν εμπίπτουν στην έννοια του κατεπείγοντος του άρθρου 32 παρ. 2 περ. γ’ του ν. 4412/2016, ήτοι της αμελητί λήψης μέτρων και εκτέλεσης εργασιών για την αποκατάσταση της λειτουργικότητας των επίμαχων Δημοτικών Ενοτήτων και την επαναφορά σε αυτές της κανονικότητας και συνακόλουθα, δεν δικαιολογούν την προσφυγή στη διαδικασία της διαπραγμάτευσης χωρίς δημοσίευση προκήρυξης	Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, η κρινόμενη προσφυγή ανάκλησης πρέπει να απορριφθεί, να μην ανακληθεί η προσβαλλόμενη Πράξη του Επιτρόπου της Υπηρεσίας Επιτρόπου στην ΠΕ Τρικάλων και να κριθεί ότι κωλύεται η υπογραφή του ελεγχόμενου σχεδίου σύμβασης.

Ολοκλήρωση κτιρίου δικαστικού μεγάρου...Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν ανωτέρω ερμηνευτικώς δεκτά (βλ. σκ. 2) το Δικαστήριο άγεται στην κρίση ότι δεν συντρέχουν εν προκειμένω, σωρευτικά, οι προϋποθέσεις για τη νόμιμη σύναψη της ελεγχόμενης 1ης Σ.Σ.. Και τούτου διότι οι εργασίες αποκάλυψης και αποκατάστασης των διαβρωμένων οπλισμών του φέροντος οργανισμού σκυροδέματος – η εκτέλεση των οποίων κρίθηκε αναγκαία μετά τις εργασίες καθαίρεσης των επιχρισμάτων, που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο της αρχικής σύμβασης, - δεν κατέστησαν αναγκαίες λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων. Ήτοι, μεταγενέστερων του χρόνου κατάρτισης της αρχικής σύμβασης αιφνίδιων, κατά την έννοια του νόμου, πραγματικών γεγονότων, που δεν ήταν δηλαδή αντικειμενικά δυνατόν να προβλεφθούν κατά την κατάρτιση της αρχικής μελέτης του υποέργου. Αντιθέτως, οφείλονται σε σφάλματα και παραλείψεις της αρχικής μελέτης, καθόσον, από τα στοιχεία του φακέλου, δεν προκύπτει ότι η παρεμβαίνουσα αναθέτουσα αρχή προέβη στη διενέργεια δειγματοληπτικών ελέγχων στον φέροντα οργανισμό του κτιρίου, ώστε να καταστεί δυνατό να διαπιστωθεί, κατά το στάδιο εκπόνησης της μελέτης του υποέργου, η ακριβής κατάσταση του οπλισμού, το μέγεθος και η τυχόν έκταση των διαβρώσεων, που είχαν προκληθεί στα στοιχεία του φέροντος οργανισμού και να επισημανθούν οι απαραίτητες ενέργειες ενίσχυσης του. Συναφώς, επισημαίνεται ότι ουδόλως, αν και ζητήθηκαν, παρασχέθηκαν στο Δικαστήριο στοιχεία και διευκρινίσεις σχετικά με τη διενέργεια κατά το στάδιο εκπόνησης της αρχικής μελέτης τυχόν δειγματοληπτικών ελέγχων. Σε κάθε δε περίπτωση, κατά το στάδιο εκπόνησης της αρχικής μελέτης έπρεπε να αποτελέσει αντικείμενο έρευνας η ακριβής κατάσταση του φέροντος οργανισμού του κτιρίου, προκειμένου να διαπιστωθούν τα σοβαρά προβλήματα των διαβρωμένων οπλισμών του, τα οποία, κατά την κοινή πείρα και αντίληψη, είναι συνήθη κατά την αποκατάσταση παλαιών κτιρίων ενόψει μάλιστα και της γειτνίασής του με τη θάλασσα (πρβ. ΕλΣ VI Τμ. 1347, 666/2017, 3209/2013, 3101/2012). Ο δε προβαλλόμενος ισχυρισμός από την προσφεύγουσα και την παρεμβαίνουσα ότι ουδείς αποχρών λόγος υφίστατο, που να επιβάλει τον έλεγχο του σιδηρού οπλισμού και του φέροντος οργανισμού σκυροδέματος του κτιρίου με τη διενέργεια δειγματοληπτικών ελέγχων, δεδομένου ότι στην εξωτερική πλευρά των επιφανειών του κτιρίου δεν υπήρχαν ενδείξεις αποσάθρωσης, τυγχάνει πρωτίστως απορριπτέος ως αβάσιμος ενόψει κυρίως της γνωστής, εκ των προτέρων, παλαιότητάς του κτιρίου και της θέσεως αυτού πλησίον της θάλασσας. Περαιτέρω, ο εν λόγω ισχυρισμός προβάλλεται αλυσιτελώς, καθόσον δεν αφορά το σύνολο των συμπληρωματικών αυτών εργασιών, δεδομένου ότι αντικείμενο της σύμβασης αυτής δεν είναι μόνο οι εν λόγω εργασίες αποκάλυψης και αποκατάστασης των διαβρωμένων οπλισμών του φέροντος οργανισμού του κτιρίου αλλά και αυτές που αφορούν την εκ νέου αρχιτεκτονική - ηλεκτρομηχανολογική αποκατάσταση των χώρων του. Οι τελευταίες δε ουδόλως προκύπτει ότι συνδέονται με τα προβλήματα του οπλισμού του φέροντος οργανισμού του κτιρίου, που διαπιστώθηκαν μετά την καθαίρεση των επιχρισμάτων, αλλά μόνο με μεταβολές που έγιναν στο σχεδιασμό του αντικειμένου του αρχικού υποέργου για τη βελτίωση της ποιότητας και της λειτουργικότητάς του, ως εκ τούτου, αυτές μη νόμιμα συμπεριλήφθηκαν στο ελεγχόμενο σχέδιο της 1ης Σ.Σ.. Περαιτέρω, και τα προβαλλόμενα περί αναγκαιότητας των ως άνω συμπληρωματικών εργασιών για την αρτιότητα και τη λειτουργικότητα του υποέργου καθώς και ότι δεν μπορούν οι εργασίες αυτές τεχνικά ή οικονομικά να διαχωριστούν από την κύρια σύμβαση, χωρίς να δημιουργήσουν μείζονα προβλήματα, αλυσιτελώς προβάλλονται καθώς, και αληθή υποτιθέμενα, δεν δύνανται να οδηγήσουν στην ένταξη αυτών στην ελεγχόμενη 1η Σ.Σ., διότι η ως άνω προϋπόθεση δεν εξετάζεται αυτοτελώς, αλλά σωρευτικά με τις λοιπές προϋποθέσεις. Τέλος, ενόψει της σταθερότητας του νομικού πλαισίου και της πάγιας νομολογίας ως προς τις προϋποθέσεις κατάρτισης συμπληρωματικών συμβάσεων (βλ. σκ. 2) το αίτημα αναγνώρισης συγγνωστής πλάνης υπέρ της παρεμβαίνουσας τυγχάνει απορριπτέο.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ. (Συμπληρωματικές συμβασεις) Αίτηση αναθεώρησης της 2124/2015 απόφασης του VI Τμήματος Με την απόφαση αυτή απορρίφθηκε η αίτηση ανάκλησης του νυν αιτούντος Δήμου ..... κατά της 460/2014 πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου  (...)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη 3 της παρούσας, το Τμήμα άγεται, κατά πλειοψηφία, στην κρίση ότι πληρούνται οι προϋποθέσεις του άρθρου 125 του Κ.Δ.Ε. για τη νόμιμη σύναψη της υπό κρίση συμπληρωματικής σύμβασης, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα από τον αιτούντα Δήμο. Ειδικότερα, φυσικό αντικείμενο του έργου αποτελεί η αποκατάσταση των όψεων ενός διατηρητέου κτιρίου κτισμένου τα έτη 1901 – 1902 και χαρακτηρισμένου ως έργου τέχνης. Κατά τη διάρκεια εκτέλεσης του έργου και συγκεκριμένα στις 15.1.2013, μετά από προφορική εντολή της αρμόδιας Διεύθυνσης του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και την έγγραφη εντολή της Διεύθυνσης Τεχνικών Υπηρεσιών του Δήμου έγινε η καθαίρεση των εξωτερικών επιχρισμάτων για να διαπιστωθεί το μέγεθος των προβλημάτων του διατηρητέου κτιρίου και κυρίως του φέροντα οργανισμού αυτού, όπου διαπιστώθηκε η πολύ κακή ποιότητα των υλικών κατασκευής με αποτέλεσμα να παρατηρείται η φυσική πτώση – αποκόλληση των σαθρών υλικών ακόμη και ολόκληρων λίθων σε ολόκληρη την επιφάνεια των εξωτερικών όψεων και όχι μόνο σε τμήμα αυτής, όπως αναφέρεται στην αρχική σχετική αρχιτεκτονική μελέτη, που έχρηζαν άμεσης επέμβασης προς αποφυγή κατάρρευσης στοιχείων του κτιρίου. Λαμβανομένης δε υπόψη της παλαιότητας του εν λόγω κτιρίου, τα ανωτέρω γεγονότα συνιστούν απρόβλεπτες περιστάσεις, καθώς τα προβλήματα του φέροντος οργανισμού, η διάβρωση των μεταλλικών πρεκιών και οι εντονότατες φθορές των εξωτερικών όψεων αποκαλύφθηκαν μετά την, κατ' εντολή των αρμόδιων υπηρεσιών του αρμόδιου Υπουργείου Πολιτισμού, πλήρη αφαίρεση των εξωτερικών επιχρισμάτων και δεν ήταν δυνατόν να προβλεφθούν κατά το χρόνο ανάθεσης της αρχικής σύμβασης, η οποία αφορούσε στην αποκατάσταση των όψεων του κτιρίου. Η εκτέλεση δε των εργασιών της συμπληρωματικής σύμβασης είναι αναγκαία για την ολοκλήρωση του φυσικού αντικειμένου της αρχικής σύμβασης και δεν μπορεί να διαχωριστεί από αυτή, καθώς αφενός μεν η αποκατάσταση των ζημιών του φέροντα οργανισμού και της τοιχοποιίας του κτιρίου προηγείται τεχνικώς και λογικώς της βελτίωσης των όψεων αυτού και αφετέρου ο διαχωρισμός των εργασιών αυτών θα δημιουργούσε ανυπέρβλητο πρόβλημα στον αιτούντα Δήμο, ο οποίος δεν είναι δυνατό να αναθέσει την αποκατάσταση των φθορών του φέροντα οργανισμού μετά την ολοκλήρωση των εργασιών των όψεων του κτιρίου. Δεδομένου δε ότι τόσο οι εργασίες της αρχικής σύμβασης όσο και αυτές της επίμαχης συμπληρωματικής σύμβασης αποσκοπούν στην εν γένει αποκατάσταση των ζημιών ενός διατηρητέου κτίσματος, η επίμαχη σύμβαση δεν συνιστά επέκταση του τεχνικού αντικειμένου της αρχικής σύμβασης, αλλά αποτελεί αναγκαίο συμπλήρωμα αυτής. Τούτων δοθέντων, συντρεχουσών όλων των τιθέμενων στο άρθρο 125 Κ.Δ.Ε. προϋποθέσεων οι επίμαχες εργασίες νομίμως αποτελούν αντικείμενο της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης. Κατά τη γνώμη, όμως, του Προέδρου του Τμήματος Νικόλαου Αγγελάρα και του Συμβούλου Κωνσταντίνου Κωστόπουλου ορθώς το Κλιμάκιο έκρινε εν προκειμένω ότι οι εργασίες που περιλαμβάνονται στην επίμαχη συμπληρωματική σύμβαση συνιστούν επέκταση του τεχνικού αντικειμένου της αρχικής σύμβασης. Και τούτο, διότι σύμφωνα με το τεύχος δημοπράτησης «Τεύχος Αποκατάστασης όψεων κτιρίων» και την από 19.7.2010 «Αρχιτεκτονική Μελέτη», οι εργασίες της αποκατάστασης των όψεων του διατηρητέου κτιρίου του 1ου Δημοτικού Σχολείου Λαυρίου, αφορούσαν σε τοπικές αποκαταστάσεις μόνο του ορατού τμήματος των όψεων του κτιρίου. Οι τοπικές αυτές πολυποίκιλες (επιχρίσματα, χρωματισμοί, κουφώματα κλπ) και διάσπαρτες επιδιορθώσεις-επισκευές ήταν σχετικά μικρού εύρους και με εξειδικευμένο χαρακτήρα, ενώ «σε καμία περίπτωση δεν αφορούσαν στην ολική στατική ενίσχυση του κτιρίου» (βλ. σχετικά την 22551/16.10.2014 εισήγηση της Δ/νσης Τεχνικών Υπηρεσιών του Δήμου .....). Αντιθέτως, οι νέες εργασίες, οι οποίες αποτελούν αντικείμενο της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης, συνίστανται σε ευρείες παρεμβάσεις που αφορούν στη στατική αποκατάσταση του κτιρίου, σε ηλεκτρομηχανολογικές εργασίες, στη διατήρηση και προστασία των οροφογραφιών και των υπολοίπων εσωτερικών διακόσμων και στην εσωτερική δομική ενίσχυση όλων των στατικών φορέων του κτιρίου. Αναθεωρεί την 2124/2015 Απόφαση του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Ζητείται η αναθεώρηση της 3101/2012 απόφασης του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου, με την οποία απορρίφθηκε, κατά πλειοψηφία, αίτηση του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου για την ανάκληση της 411/2012 πράξης του Ε΄ Κλιμακίου Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις υπό στοιχ. II και III σκέψεις, το Τμήμα άγεται, κατά πλειοψηφία, στην κρίση ότι πληρούνται οι προϋποθέσεις των άρθρων 28 και 57 του ν. 3669/2008 για τη νόμιμη σύναψη της υπό κρίση συμπληρωματικής σύμβασης, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα από το αιτούν Πανεπιστήμιο, καθόσον από την παλαιότητα του κτιρίου, σε συνδυασμό με τις διαχρονικά πολλαπλές διαδοχικές επεμβάσεις στα δομικά του στοιχεία με προβληματικούς τρόπους, προκύπτει ότι ήταν αδύνατη η πρόβλεψη, κατά τη σύνταξη της αρχικής μελέτης όλων των τελικώς απαιτουμένων εργασιών, όση επιμέλεια και αν επεδείκνυε ο μέσος συνετός μελετητής, χωρίς τον κίνδυνο κατάρρευσης του κτιρίου. Συγκεκριμένα, μόνο μετά από την καθαίρεση των δαπέδων του α΄ ορόφου, την αφαίρεση του χώματος πάνω από τους θόλους, την αποκάλυψη και τον καθαρισμό της άνω επιφάνειας των θόλων και την καθαίρεση των επιχρισμάτων στις θέσεις σύνδεσης των εγκαρσίων τοίχων ήταν δυνατή η ολοκληρωμένη εικόνα της κατάστασης των λιθοδομών ενόψει και της έλλειψης οικοδομικής άδειας, ως εκ τούτου αποδεικνύεται ότι η αρχική μελέτη, αφ’ ενός μεν στηρίχθηκε σε όσα δεδομένα και τεχνικά στοιχεία ήταν δυνατό, με βάση τους κανόνες επιστήμης και τέχνης, να συλλεγούν προ του χρόνου έναρξης των εργασιών και της απομάκρυνσης των επιφανειακών επιχώσεων που αποκάλυψαν την πραγματική και πλήρη κατάσταση των δομικών στοιχείων του διατηρητέου, αφ’ ετέρου δε περιέλαβε όσες ενέργειες μπορούσαν στο χρόνο εκείνο να πραγματοποιηθούν (αποτυπώσεις της γεωμετρίας των δομικών στοιχείων του κτιρίου και διενέργεια δειγματοληπτικών ελέγχων) και δεν έθιξαν την ακεραιότητα του διατηρητέου. Κατά συνέπεια, το Τμήμα κρίνει, κατά πλειοψηφία, ότι ήταν αδύνατη εκ των προτέρων η εκτίμηση του είδους και του βάθους θεμελίωσης καθώς και της ολοκληρωμένης εικόνας της κατάστασης των λιθοδομών, με αποτέλεσμα να καταστεί αντιστοίχως αδύνατη η εφαρμογή των προβλεπόμενων από την αρχική μελέτη μεθόδων και υλικών, καθισταμένης, ως εκ τούτου, νόμιμης της σύναψης της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης, δεδομένου ότι η ανάγκη υπογραφής της ανέκυψε κατά την εκτέλεση του έργου και από απρόβλεπτες, κατά τα ανωτέρω, περιστάσεις, δεν μπορούν τεχνικά να διαχωριστούν από την αρχική σύμβαση χωρίς να δημιουργήσουν μείζονα προβλήματα στην αναθέτουσα  αρχή και να αποτρέψουν τον κίνδυνο μη ολοκλήρωσης του κτιρίου, αιτιολογούνται δε επαρκώς με την 3172/29.5.2012 εισηγητική έκθεση και την σύμφωνα με αυτή εκδοθείσα 3/13.6.2012 απόφαση της Συγκλήτου του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, με την οποία αποφασίστηκε η σύναψη της ως άνω 1ης συμπληρωματικής σύμβασης. Μειοψήφησαν οι Σύμβουλοι Χρυσούλα Καραμαδούκη και Μαρία Βλαχάκη, κατά τη γνώμη των οποίων, η ανάγκη εκτέλεσης των περιλαμβανόμενων στην ελεγχόμενη 1η συμπληρωματική σύμβαση εργασιών, οι οποίες συνίστανται στην, μετά από τροποποίηση της αρχικής μελέτης αποκατάστασης του διατηρητέου κτιρίου του πρώην δημοτικού σχολείου Ν. Μυστρά, βελτίωση της στατικότητάς του με ενισχύσεις και αποκαταστάσεις ολικού ή τοπικού χαρακτήρα, δεν μπορεί να αποδοθεί σε απρόβλεπτες περιστάσεις που δικαιολογούν την ανάθεση των εργασιών αυτών με την ως άνω συμπληρωματική σύμβαση κατ’ εφαρμογή του άρθρου 57 του ν. 3669/2008. Και τούτο, διότι η επικαλούμενη αποκάλυψη του τρόπου κατασκευής και των υλικών δόμησης του κτιρίου μετά από την πλήρη καθαίρεση των επιχρισμάτων, η διάνοιξη των ανοιγμάτων στο ισόγειο - οπότε κατέστη δυνατή η επισκεψιμότητα όλων των χώρων - και η αφαίρεση του χώματος πάνω από τους θόλους, που πραγματοποιήθηκαν στα πλαίσια εκτέλεσης της αρχικής σύμβασης, δεν συνιστούν αιφνίδια πραγματικά γεγονότα μη αναγόμενα στο χρόνο κατάρτισης της αρχικής σύμβασης και μη δυνάμενα να προβλεφθούν με την κατάρτιση πλήρους αρχικής μελέτης του έργου, δεδομένου ότι κατά την αποκατάσταση διατηρητέων κτηρίων είναι αναμενόμενα εξ ορισμού και αφανή κατασκευαστικά χαρακτηριστικά των κτιρίων αυτών, που αφορούν στον συγκεκριμένο τρόπο κατασκευής, τα υλικά δόμησης του φέροντος οργανισμού και της τοιχοποιίας τους καθώς και τυχόν μεταγενέστερες επεμβάσεις επί του διατηρητέου κτηρίου (όπως στην συγκεκριμένη περίπτωση, ο μεγάλος δείκτης κενών των φερουσών λιθοδομών και η μηδενική συνεκτικότητα του συνδετικού κονιάματος, η έλλειψη επιμέλειας στην αρχική δόμηση λόγω συνύπαρξης ακατέργαστων λίθων νταμαριού με κροκάλες ποταμίσιες, άτεχνα κλεισίματα παλαιών ανοιγμάτων, μετατροπές και αυξομειώσεις ανοιγμάτων -παλαιών και νέων- με διαφορετικά υλικά σε πολλά κρίσιμα σημεία, αναντιστοιχία ισογείου και ορόφου λόγω αλλαγής διάταξης των καμαρών με νεώτερη επέμβαση κ.ά.), τα οποία λογικά αποτελούν αντικείμενο αυτονόητων προηγούμενων καίριων δειγματοληπτικών ελέγχων, προκειμένου να διαπιστωθεί ο ακριβής τρόπος δόμησης των κτηρίων, να διακριβωθούν και να επισημανθούν τα σημεία τα οποία χρήζουν ιδιαίτερου τρόπου επισκευής – αποκατάστασης με τη χρήση ενδεδειγμένων υλικών και ακολούθως να συνταχθούν οι σχετικές πλήρεις μελέτες. Περαιτέρω, η διευθύνουσα υπηρεσία δεν αιτιολογεί γιατί, κατά την εκπόνηση της αρχικής μελέτης, ενόψει των ευρισκόμενων στη διάθεση των μελετητών τεχνικών μέσων αλλά και των διενεργηθέντων δειγματοληπτικών ελέγχων, δεν κατέστη δυνατή η διακρίβωση κυρίως της ποιότητας των υλικών των φερουσών λιθοδομών του κτιρίου, οι οποίες φέρονται να εμφανίζουν μεγάλο δείκτη κενών, του είδους του συνδετικού κονιάματος, της αποκόλλησης ή της μη σύνδεσης των εγκάρσιων τοίχων, της με νεότερη επέμβαση αλλαγής της διάταξης των καμαρών του 1ου ορόφου που έχουν σαν αποτέλεσμα να μην υπάρχει αντιστοιχία ισογείου και ορόφου και να απαιτείται ήδη η κατασκευή νέων σφενδονίων, της ανάγκης αποκατάστασης της φέρουσας ικανότητας των θόλων καθώς και της ανάγκης ενίσχυσης των ανοιγμάτων του 1ου ορόφου, ώστε να δύναται να θεωρηθεί ότι η ανάγκη εκτέλεσης των επίμαχων εργασιών οφείλεται σε απρόβλεπτες περιστάσεις που δικαιολογούν τη σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης και όχι σε παραλείψεις, ατέλειες ή σφάλματα της αρχικής μελέτης. Εξ άλλου, δεν παρασχέθηκαν από την αναθέτουσα αρχή, σε εκτέλεση 349/2012 πράξη του Ε΄ Κλιμακίου, διευκρινίσεις σχετικά με τον αριθμό, το είδος και την επάρκεια των διενεργηθέντων κατά το στάδιο εκπόνησης της αρχικής μελέτης δειγματοληπτικών ελέγχων ούτε διευκρινίσεις σχετικά με τους λόγους για τους οποίους δεν ήταν δυνατόν να προβλεφθεί η ύπαρξη των αναφερομένων στην ως άνω εισηγητική έκθεση ατελειών του εν λόγω κτηρίου πριν από την καθαίρεση των επιχρισμάτων και τη διάνοιξη των ανοιγμάτων, με τη διενέργεια των προσηκόντων δειγματοληπτικών ελέγχων, ιδίως ενόψει της γνωστής εκ των προτέρων παλαιότητας του κτιρίου. Επομένως, πρόκειται για νέες εργασίες που δεν οφείλονται σε απρόβλεπτες περιστάσεις, επί των οποίων εφαρμογή έχουν οι διατάξεις της παρ. 3 του άρθρου 57 του ν. 3669/2008, με τις οποίες