Με την υπό εξέταση προδικαστική προσφυγή, η προσφεύγουσα εταιρεία ζητά την ακύρωση της απόφασης της αναθέτουσας αρχής με την οποία αναδείχθηκε οριστική ανάδοχος η παρεμβαίνουσα εταιρεία για σύμβαση παροχής υπηρεσιών φύλαξης, εκτιμώμενης αξίας 107.258,06€ χωρίς ΦΠΑ. Η προσφυγή στρέφεται κατά της αποδοχής της προσφοράς της αναδόχου, προβάλλοντας λόγους όπως το υπολειπόμενο του ελαχίστου νομίμου εργατικό κόστος, το ασυνήθιστα χαμηλό διοικητικό κόστος, και ελλείψεις στα προσκομισθέντα πιστοποιητικά δικαστικής φερεγγυότητας.

Με την προδικαστική προσφυγή του ο προσφεύγων αιτείται να ακυρωθεί η προσβαλλόμενη απόφαση κατά το σκέλος που δεν κλήθηκε σε παροχή εξηγήσεων λόγω ασυνήθιστα χαμηλής προσφοράς η ένωση οικονομικών φορέων «…».

Η Πράξη 328/2025 του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά τον προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας της διαδικασίας ανάδειξης αναδόχου και του σχεδίου σύμβασης για το έργο «ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΑΝΤΛΙΟΣΤΑΣΙΩΝ ΛΥΜΑΤΩΝ ΑΛΕΥΚΑΝΤΡΑΣ, ΚΟΡΦΟΥ, ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗ, COSTA ILIOS ΜΕ ΤΟΥΣ ΚΑΤΑΘΛΙΠΤΙΚΟΥΣ ΑΓΩΓΟΥΣ, ΔΕΥΑ ΜΥΚΟΝΟΥ» της Δ.Ε.Υ.Α.Μ. Το έργο, προϋπολογισμού 5.950.000,00 ευρώ (χωρίς ΦΠΑ), κατακυρώθηκε στην εταιρεία «... Α.Τ.Ε.» με συμβατικό τίμημα 4.386.472,04 ευρώ. Το Κλιμάκιο εξέτασε τα στοιχεία του φακέλου και έκρινε ότι, παρά τον έλεγχο της ασυνήθιστα χαμηλής προσφοράς του πρώτου μειοδότη, η διαδικασία ανάθεσης δεν εμφάνισε νομικές πλημμέλειες.Ως εκ τούτου, δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης.

ΜΕΛΕΤΕΣ. (ασυνηθιστα χαμηλή προσφορά),ζητείται η ανάκληση της 153/2017 Πράξης του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου, με την οποία κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης μεταξύ της αιτούσας και της παρεμβαίνουσας σύμπραξης για την εκπόνηση της μελέτης «Σχέδιο διαχείρισης (MASTER PLAN) υδατικών πόρων Δήμου ......(..)ζητείται η ανάκληση της ως άνω Πράξης για τους ακόλουθους λόγους, κατ’ εκτίμηση του περιεχομένου τους: Α) Κατά το στάδιο του ελέγχου της πλέον συμφέρουσας προσφοράς ως ασυνήθιστα χαμηλής η Επιτροπή είχε απεκδυθεί κάθε αρμοδιότητας σχετικής με τη διαγωνιστική διαδικασία, συνεπώς νόμιμα απορρίφθηκε από την Προϊστάμενη Αρχή η εν λόγω προσφορά ως ασυνήθιστα χαμηλή και κατακυρώθηκε το αποτέλεσμα του διαγωνισμού στον υποψήφιο που, σύμφωνα με το σχετικό πρακτικό της Επιτροπής, είχε λάβει την αμέσως επόμενη μεγαλύτερη σταθμισμένη βαθμολογία, χωρίς το θέμα να εισαχθεί εκ νέου ενώπιόν της για γνωμοδότηση.Β) Ουδεμία παράβαση της γενικής αρχής της αμεροληψίας των διοικητικών οργάνωνστοιχειοθετείται από το γεγονός ότι το Διοικητικό Συμβούλιο της αιτούσας ανέθεσε εσωτερικά σε τρία από τα μέλη του, τα οποία διέθεταν την απαιτούμενη εξειδίκευση, τον έλεγχο της πλέον συμφέρουσας προσφοράς ως ασυνήθιστα χαμηλής και στη συνέχεια ο Πρόεδρός του, χωρίς να δεσμεύεται από την έγγραφη διερεύνηση της υπόθεσης από την ως άνω επιτροπή, εισηγήθηκε την αποδοχή της άποψης των ως άνω μελών και το Διοικητικό Συμβούλιο ενέκρινε την εισήγηση. Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, το Τμήμα κρίνει ότι οι προβαλλόμενοι λόγοι ανάκλησης είναι βάσιμοι.(..)Ανακαλεί την 153/2017 Πράξη του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Με την υπό εξέταση προδικαστική προσφυγή οι προσφεύγοντες αιτούνται να ακυρωθoύν οι προσβαλλόμενες αποφάσεις της αναθέτουσας αρχής με αρ. 96/2-3-22, 118/15-3-22 και 155/30-3-22, ο μεν α προσφεύγων κατά το μέρος αποδοχής της προσφοράς του ήδη α παρεμβαίνοντος διότι η Αναθέτουσα Αρχή κατά παράβαση των άκρων ορίων της διακριτικής της ευχέρειας δεν διαπίστωσε το prima facie ασυνήθιστα χαμηλό της προσφοράς του και δεν τον κάλεσε να αιτιολογήσει το διοικητικό της κόστος, να αναπεμφθεί η υπόθεση στην αναθέτουσα αρχή και κατόπιν κλήσεως του σε διευκρινίσεις επί του διοικητικού της κόστους να απορριφθεί από την αναθέτουσα αρχή η προσφορά της ως ασυνήθιστα χαμηλή σύμφωνα με τον νόμο. Ο β προσφεύγων αιτείται την ακύρωση των προσβαλλόμενων κατά το μέρος αποδοχής των προσφορών των ήδη α και β παρεμβαινόντων.

Νομιμότητα της διαδικασίας ανάδειξης αναδόχου και του σχεδίου σύμβασης του έργου Ασυνήθιστα χαμηλές προσφορές.(...)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις νομικές σκέψεις που προηγήθηκαν, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η 236/28.8.2017 απόφαση του Δ.Σ. της Δ.Ε.Υ.Α.Λ., η οποία κατακύρωσε το αποτέλεσμα του διαγωνισμού στη 2η κατά σειρά μειοδοσίας εργοληπτική επιχείρηση «…», δεν είναι νόμιμη. Τούτο δε διότι η εν λόγω απόφαση, υιοθετώντας α) την 113/4.5.2017 απόφαση του Δ.Σ., με την οποία κρίθηκε ότι η προσφορά της 1ης μειοδότριας, με προσφερόμενη μέση έκπτωση 52,59% φαίνεται ασυνήθιστα χαμηλή, ενόψει του ότι η έκπτωση αυτή, κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας και πρακτικής των συναλλαγών, υπερβαίνει το ποσοστό μέσης έκπτωσης του 50% επί της προϋπολογιζόμενης δαπάνης, β) την 202/18.7.2017 όμοια απόφαση που έκρινε ανεπαρκή την αιτιολόγηση της προσφοράς της 1ης μειοδότριας, βάσει της εισήγησης της Επιτροπής Αξιολόγησης των πληροφοριών για ασυνήθιστα χαμηλές προσφορές και απέρριψε την προσφορά της και γ) την 203/18.7.2017 όμοια απόφαση, με την οποία τροποποιήθηκε ο πίνακας κατάταξης των συμμετεχόντων και αναδείχθηκε προσωρινή μειοδότρια η εργοληπτική επιχείρηση «…», με ποσοστό μέσης έκπτωσης 50,24%, δεν διαλαμβάνει νόμιμη αιτιολογία σχετικά με το χαρακτηρισμό της προσφοράς της «…» ως ασυνήθιστα χαμηλής. 

Καθαρισμοί Κτιρίων:. Με δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο κρίνει ότι, μη νομίμως η αναθέτουσα αρχή, μετά τον οριστικό αποκλεισμό της ……..με τις ανωτέρω αποφάσεις του Διοικητικού Εφετείου Λάρισας, προχώρησε στην κατακύρωση του διαγωνισμού στη Δ….. ενώ έπρεπε να συνεχίσει τη διαγωνιστική διαδικασία από το σημείο αξιολόγησης της οικονομικής προσφοράς της δεύτερης κατά σειρά μειοδοσίας επιχείρησης ….. Ειδικότερα, μετά την ως άνω απόφαση 103/2024 απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Λάρισας με την οποία ακυρώθηκε η 434/2024 απόφασης της Ε.Α.ΔΗ.ΣΥ, κατά το μέρος που η τελευταία παρέλειψε να εξετάσει στην ουσία τους προβαλλόμενους ενώπιόν της με την οικεία προδικαστική προσφυγή ισχυρισμούς περί ασυνήθιστα χαμηλής προσφοράς της ως άνω εταιρείας, χωρίς όμως το Δικαστήριο να αποφανθεί στην ουσία για τη βασιμότητα του ως άνω ισχυρισμού, η αναθέτουσα αρχή όφειλε να απαντήσει αιτιολογημένα επί των προβληθέντων ισχυρισμών της εταιρείας  …..σχετικά με το χαρακτηρισμό της  προσφοράς της ….. ως ασυνήθιστα χαμηλής ως προς το κόστος των αναλωσίμων, και, στο πλαίσιο αυτό, να εκτιμήσει την οικονομική προσφορά της τελευταίας και να αποφανθεί αιτιολογημένα αν αυτή είναι ασυνήθιστα χαμηλή, δοθέντος μάλιστα ότι σύμφωνα με την ως άνω απόφαση του Διοικητικού Εφετείου οι προβληθέντες ενώπιον της ΕΑΔΗΣΥ σχετικοί λόγοι ήταν ορισμένοι,  υπήρχαν δε  επαρκείς προς τούτο ενδείξεις, ικανές να δημιουργήσουν αμφιβολίες ως προς τη φερεγγυότητα της προσφοράς της, ακολουθώντας εν συνεχεία τη δέουσα, κατά περίπτωση, διαδικασία. 
ΔΕΝ ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜΗΜΑ ΕΒΔΟΜΟ/106/2025 

Με την προδικαστική προσφυγή η προσφεύγουσα ζητεί να ακυρωθεί η υπ’ αρ. …/2024 Απόφαση της Αναθέτουσας Αρχής δια της οποίας εγκρίνεται το υπ’ αρ. …/2024 πρακτικό της Πενταμελούς Γνωμοδοτικής Επιτροπής, με την οποία η επίμαχη σύμβαση κατακυρώθηκε στην 2η παρεμβαίνουσα και (β) με την οποία ανακαλείται η πλεονάζουσα πίστωση λόγω επίτευξης χαμηλότερου συμβατικού τιμήματος, προβάλλοντας λόγους και κατά των οικονομικών φορέων «...» και της 1ης παρεμβαίνουσας. 

ΠερίληψηΤο άρθρο 30, παράγραφος 4, της οδηγίας 93/37 περί συντονισμού των διαδικασιών για τη σύναψη συμβάσεων δημοσίων έργων, πρέπει να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι απαγορεύει τη ρύθμιση και τη διοικητική πρακτική ενός κράτους μέλους οι οποίες, αφενός, παρέχουν τη δυνατότητα στην αναθέτουσα αρχή να απορρίψει ως ασυνήθιστα χαμηλές τις προσφορές που περιλαμβάνουν ποσοστό εκπτώσεως μεγαλύτερο του κατωφλίου ασυνήθιστα χαμηλής προσφοράς, λαμβάνοντας αποκλειστικά υπόψη τις δικαιολογήσεις των προτεινομένων τιμών οι οποίες αφορούν τουλάχιστον το 75 % της τιμής βάσεως του διαγωνισμού η οποία αναφέρεται στην προκήρυξη του διαγωνισμού και τις οποίες οι υποψήφιοι υποχρεούνται να επισυνάψουν στην προσφορά τους, χωρίς να παρέχεται σε αυτούς η δυνατότητα να προβάλουν την άποψή τους, μετά από το άνοιγμα των φακέλων, ως προς τα στοιχεία των προτεινομένων τιμών τα οποία έδωσαν λαβή σε υπόνοιες και, αφετέρου, υποχρεώνουν την αναθέτουσα αρχή να λαμβάνει υπόψη της, για τις ανάγκες του ελέγχου των ασυνήθιστα χαμηλών προσφορών, μόνο τις δικαιολογήσεις που αφορούν την οικονομία η οποία επιτυγχάνεται χάρη στη μέθοδο κατασκευής ή τις τεχνικές λύσεις που έχουν επιλεγεί ή τις εξαιρετικά ευνοϊκές συνθήκες που ισχύουν για τον υποψήφιο, αποκλειομένων των δικαιολογήσεων που αφορούν οποιοδήποτε στοιχείο η κατώτατη τιμή του οποίου καθορίζεται από νομοθετικές, κανονιστικές ή διοικητικές διατάξεις ή η κατώτατη τιμή του οποίου μπορεί να προσδιοριστεί βάσει επίσημων στοιχείων.

Αντιθέτως, το ανωτέρω άρθρο δεν απαγορεύει, κατ' αρχήν, εφόσον τηρούνται κατά τα λοιπά όλα όσα επιτάσσει του και εφόσον δεν θίγονται οι επιδιωκόμενοι σκοποί της οδηγίας 93/37, τη ρύθμιση και τη διοικητική πρακτική ενός κράτους μέλους οι οποίες, όσον αφορά τον προσδιορισμό των ασυνήθιστα χαμηλών προσφορών και τον έλεγχο των προσφορών αυτών, αφενός, υποχρεώνουν όλους τους υποψηφίους, επί ποινή αποκλεισμού τους από τον διαγωνισμό, να συνοδεύουν την προσφορά τους από δικαιολογήσεις για τις προτεινόμενες τιμές, που αφορούν τουλάχιστον το 75 % της τιμής βάσεως του εν λόγω διαγωνισμού, και, αφετέρου, εφαρμόζουν μια μέθοδο υπολογισμού του κατωφλίου ασυνήθιστα χαμηλής προσφοράς η οποία στηρίζεται στον μέσο όρο του συνόλου των προσφορών οι οποίες έγιναν δεκτές στο πλαίσιο του εν λόγω διαγωνισμού, με αποτέλεσμα οι υποψήφιοι να μην είναι σε θέση να γνωρίζουν το εν λόγω κατώφλιο κατά τον χρόνο της υποβολής του φακέλου τους δεδομένου ότι η αναθέτουσα αρχή πρέπει να έχει ωστόσο τη δυνατότητα να αναθεωρεί το αποτέλεσμα στο οποίο καταλήγει η εφαρμογή αυτής της μεθόδου υπολογισμού.

Παροχή υπηρεσιών καθαριότητας(..)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη ΙΙ της παρούσας πράξης, το Κλιμάκιο κρίνει τα εξής:1) Κατά τα βασίμως προβαλλόμενα από την Επίτροπο, μη νομίμως έγινε αποδεκτή η οικονομική προσφορά της φερόμενης ως δικαιούχου εταιρείας και κατακυρώθηκε σε αυτήν το αποτέλεσμα του διαγωνισμού, καθόσον αυτή πράγματι υπολειπόταν του ελάχιστου κόστους αποδοχών για εργαζομένους κάτω των 25 ετών. Σύμφωνα δε με τις παρατεθείσες διατάξεις του άρθρου 68 παρ. 1 του ν. 3863/2010, στο πλαίσιο των διαδικασιών ανάθεσης υπηρεσιών φύλαξης και καθαριότητας δεν παρέχεται ευχέρεια στους συμμετέχοντες να υποβάλλουν οικονομική προσφορά που υπολείπεται του ποσού που εκάστοτε απαιτείται για την καταβολή των νόμιμων αποδοχών των εργαζομένων, τούτο δε προς το σκοπό διασφάλισης των εργασιακών δικαιωμάτων των εργαζομένων, ίσης μεταχείρισης των συμμετεχουσών στις διαγωνιστικές διαδικασίες εταιρειών και ύπαρξης ενιαίου μέτρου κρίσης για την αναθέτουσα αρχή. Αντιστοίχως δεν παρέχεται ευχέρεια στην αναθέτουσα αρχή να αποδεχθεί προσφορά, η οποία υπολείπεται του ποσού που εκάστοτε απαιτείται για την καταβολή των νόμιμων αποδοχών των εργαζομένων. Συνεπώς, η σύμφωνα με το από 12.1.2016 Πρακτικό της Επιτροπής διαγωνισμού αποδοχή της προσφοράς της φερόμενης ως δικαιούχου εταιρείας, με την αιτιολογία ότι η ίδια η εταιρεία θα επιβαρυνθεί με το μη υπολογισθέν στην προσφορά της πρόσθετο κόστος αποδοχών των εργαζομένων δεν είναι νόμιμη. Αβασίμως προβάλλει δε η φερόμενη ως δικαιούχος του χρηματικού εντάλματος εταιρεία στο από 6.9.2016 υπόμνημά της ότι και αν ακόμη είχε προστεθεί το ποσό των 20,20 ευρώ στην οικονομική της προσφορά, και πάλι η προσφορά της θα ήταν χαμηλότερη και θα της κατακυρωνόταν το αποτέλεσμα και συνεπώς δεν επηρεάσθηκε το αποτέλεσμα του διαγωνισμού από την αναδειχθείσα πλημμέλεια. Τούτο διότι η οικονομική προσφορά που παραβιάζει την εργατική νομοθεσία απορρίπτεται ως απαράδεκτη και δεν μετέχει στη διαγωνιστική διαδικασία, τυχόν δε αποδοχή της αλλοιώνει το αποτέλεσμα του διαγωνισμού. (..)2) Περαιτέρω, ομοίως κατά τα βασίμως προβαλλόμενα από την Επίτροπο, η επίμαχη προσφορά εμφανιζόταν επιπροσθέτως ως υπερβολικά χαμηλή ως προς το κόστος αναλωσίμων, το διοικητικό κόστος και το εργολαβικό κέρδος, με συνέπεια, ενόψει των ρυθμίσεων του άρθρου 68 του ν. 3863/2010, να καθίσταται επιβεβλημένη η κλήση της ανωτέρω εταιρείας από το Ι.Κ.Α.-Ε.Τ.Α.Μ. για παροχή διευκρινίσεων. Το ότι η προσφορά εμφανιζόταν ως υπερβολικά χαμηλή προκύπτει από τη συνεκτίμηση τόσο του αντικειμένου της σύμβασης και του χρονικού διαστήματος διάρκειας αυτής (ένα έτος), όσο και από το γεγονός ότι οι οικονομικές προσφορές των λοιπών εταιρειών ανέφεραν σημαντικά υψηλότερες τιμές στα στοιχεία αυτά. Ειδικότερα, η αναδειχθείσα ως μειοδότρια εταιρεία προσέφερε: α) ως κόστος αναλωσίμων ετήσια τιμή 26,89 ευρώ έναντι ποσού 240,00 ευρώ της δεύτερης κατά σειρά μειοδοσίας «….», 180,00 ευρώ της τρίτης κατά σειρά μειοδοσίας «….» και 720,00 ευρώ της τέταρτης κατά σειρά μειοδοσίας «…», β) ως διοικητικό κόστος ετήσια τιμή 13,45 ευρώ έναντι 120,00 ευρώ της δεύτερης κατά σειρά μειοδοσίας «….» καθώς και της τρίτης κατά σειρά μειοδοσίας «….» και 180,00 ευρώ της τέταρτης κατά σειρά μειοδοσίας «…», και γ) ως εργολαβικό κέρδος τιμή 94,79 ευρώ έναντι ποσού 210,49 ευρώ της δεύτερης κατά σειρά μειοδοσίας «…», 480,00 ευρώ της τρίτης κατά σειρά μειοδοσίας «…», καθώς και της τέταρτης κατά σειρά μειοδοσίας «…» (βλ. συγκριτικό πίνακα προσφορών, που επισυνάπτεται στο από 12.1.2016 πρακτικό αξιολόγησης προσφορών της Επιτροπής διαγωνισμού). Συνεπώς, κατά παράβαση των διατάξεων του άρθρου 68 του ν. 3863/2010 η αναθέτουσα αρχή αποδέχθηκε σιωπηρά την οικονομική προσφορά της φερόμενης ως δικαιούχου εταιρείας καθώς αυτή εμφανιζόταν εξ αντικειμένου ως υπερβολικά χαμηλή ως προς τα προαναφερόμενα στοιχεία. Ειδικότερα, η αναθέτουσα αρχή όφειλε, αφού ζητήσει διευκρινίσεις από την ως άνω επιχείρηση επί των συστατικών στοιχείων της προσφοράς της, ώστε να της δώσει έτσι τη δυνατότητα να αποδείξει τη σοβαρότητα της προσφοράς της, να εκτιμήσει περαιτέρω τη λυσιτέλεια των εξηγήσεων που θα παρείχε αυτή και να αποφασίσει αιτιολογημένα για την αποδοχή ή την απόρριψη της προσφοράς της. Άρα, η αναθέτουσα αρχή, η οποία μη νομίμως αποδέχθηκε σιωπηρώς ως νόμιμα όλα τα στοιχεία που αναφέρονται στην οικονομική προσφορά της εν λόγω εταιρείας και στον πίνακα ανάλυσης αυτής και δεν κάλεσε, ως όφειλε, αυτή να αιτιολογήσει το ασυνήθιστα χαμηλό της προσφοράς της, υπερέβη τα άκρα όρια της διακριτικής της ευχέρειας.(...)