Σύμφωνα με την απόφαση 1194/2023, οι προσφεύγουσες αιτούνται την ακύρωση της απόφασης 488/12.05.2023 της οικονομικής επιτροπής της αναθέτουσας αρχής, η οποία ενέκρινε το πρακτικό Νο 1 της επιτροπής διενέργειας του δημόσιου ανοικτού ηλεκτρονικού διαγωνισμού με τίτλο «…», εκτιμώμενης αξίας 22.016.129,03€ (συμπεριλαμβανομένου ΦΠΑ 24%). Το αντικείμενο της σύμβασης αφορά εργα ανακαίνισης οδικής υποδομής, συμπεριλαμβανομένων εργασιών ασφάλτου, ηλεκτρολογικών εγκαταστάσεων, σήμανσης, κατασκευής πεζοδρομίων και άλλων συναφών έργων (κωδικός CPV: …). Οι προσφεύγουσες θεωρούν ότι η αναθέτουσα αρχή παραβίασε τη νομοθεσία αποδεχόμενη μη νόμιμες προσφορές, ιδίως γιατί δεν δηλώθηκαν υπεργολάβοι και λόγω ζημιογόνου χαρακτήρα των υποβληθέντων τιμολογίων.

Η προσφεύγουσα αίτησε την ακύρωση της απόφασης της Οικονομικής Επιτροπής που έκανε αποδεκτές τις προσφορές των οικονομικών φορέων «...» και «...» και ανέδειξε προσωρινό ανάδοχο τον οικονομικό φορέα «...». Επιπλέον, ζήτησε να ανακηρυχθεί η ίδια ως προσωρινή ανάδοχος του έργου «Τοποθέτηση στηθαίων ασφαλείας κιγκλιδωμάτων σε διάφορες περιοχές του ...», συνολικής αξίας 806.451,61€ χωρίς ΦΠΑ, και να της επιστραφεί το καταβληθέν παράβολο. Η προσφυγή στρέφεται κατά της νομιμότητας των προσφορών των άλλων φορέων, επικαλούμενη μη δήλωση υπεργολαβίας, ζημιογόνο χαρακτήρα προσφοράς και έλλειψη επαρκούς αιτιολογίας.

Η προσφεύγουσα ζητεί την ακύρωση της απόφασης 488/2018 της Οικονομικής Επιτροπής ως προς: α) την απόρριψη της προσφοράς της, β) την κατάπτωση της εγγυητικής επιστολής συμμετοχής και γ) την άρση του εμπιστευτικού χαρακτήρα της τεχνικής έκθεσης της παρεμβαίνουσας. Το αντικείμενο της σύμβασης αφορά την προμήθεια ανταλλακτικών οχημάτων (7 ομάδες ειδών) με συνολικό προϋπολογισμό 613.375,92€. Η προσφύγουσα κατατέθηκε στις 29/11/2018 με αριθμό 1262/29/11/2018, επικαλούμενη σφάλματα στην αξιολόγηση των δικαιολογητικών και στη διαδικασία αποκλεισμού της.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ-Ασυνήθιστα χαμηλές οικονομικές προσφορές:Επειδή ο προσφεύγων ισχυρίζεται ότι παρανόμως κρίθηκαν αποδεκτές οι εξηγήσεις των οικονομικών φορέων «…», «…» και «…» διότι η αιτιολογία αποδοχής των εξηγήσεων των ως άνω οικονομικών φορέων, ως εμπεριέχεται στο Πρακτικό της Επιτροπής Διαγωνισμού δεν είναι πλήρης ούτε επαρκής δεδομένου ότι ουδεμία αναφορά γίνεται στα στοιχεία που υποβλήθηκαν προς αιτιολόγηση των υπερβολικά χαμηλών προσφορών ούτε σημειώνεται πώς από τις «παρεχόμενες εξηγήσεις» δικαιολογείται το χαμηλό επίπεδο των επίμαχων προσφορών. Σε κάθε περίπτωση, ο προσφεύγων προβάλλει ότι οι εξηγήσεις που υπέβαλαν οι ως άνω συμμετέχοντες δεν αιτιολογούν ούτε αποδεικνύουν το κόστος εκτέλεσης της σύμβασης διότι δεν περιλαμβάνουν αριθμητικά στοιχεία άμεσου ή έμμεσου κόστους από τα οποία να προκύπτει κέρδος από την εκτέλεση της σύμβασης, ούτε κατατέθηκαν προσφορές για τα υλικά που θα ενσωματωθούν, τη χρήση μηχανημάτων και των υπεργολάβων, δεν προσκομίστηκε ανάλυση κόστους για τα ιδιόκτητα μηχανήματα και ανάλυση απόδοσης για το εργατοτεχνικό προσωπικό, ενώ δεν αναφέρουν οιοδήποτε, συγκεκριμένο ισχυρισμό περί ευνοϊκών συνθηκών, που επέδρασαν με συγκεκριμένο τρόπο και μειωτικά στο κόστος του έργου και να δικαιολογούν την παρεχόμενη έκπτωση του ύψους που προσέφεραν.(....)η Επιτροπή Διαγωνισμού έκρινε τις ως άνω εξηγήσεις πλήρεις και ικανοποιητικές, χωρίς να αναφέρει έτι περαιτέρω, ήτοι δίχως να αιτιολογεί ειδικώς και επαρκώς κατά τίνι τρόπω τα συγκεκριμένα δηλωθέντα στοιχεία από τους οικονομικούς φορείς «…», «…» και «…» επεξηγούν το χαμηλό ύψος των προσφορών τους. Επισημαίνεται δε ότι η αναθέτουσα αρχή στις απόψεις της δεν προσθέτει οτιδήποτε προς αιτιολόγηση της προσβαλλόμενης, παρά μόνον ότι ορθώς η Οικονομική Επιτροπή συμφώνησε  με  το  Πρακτικό  της  Επιτροπής Διαγωνισμού από τη στιγμή που οι εξηγήσεις έγιναν αποδεκτές από την Επιτροπή Διαγωνισμού καθώς και ότι οι επίμαχες προσφορές θεωρούνται προς το συμφέρον του ελληνικού δημοσίου. Λόγοι, όμως, δημοσίου συμφέροντος επιτάσσουν εξίσου την τήρηση της νομιμότητας, κατά τη διαδικασία των διαγωνισμών για τη σύναψη δημοσίων συμβάσεων, ώστε να γίνεται η ανάθεση σε νομίμως επιλεγέντα ανάδοχο (ΕΑ ΣτΕ 840/2008). Συνεπώς, ενόψει των ανωτέρω, η αναθέτουσα αρχή όφειλε κατά δεσμία αρμοδιότητα να απορρίψει τις προσφορές των οικονομικών φορέων «…», «…» και «…» διότι οι παρασχεθείσες εξηγήσεις τους ήταν ελλιπείς και ανεπαρκείς, σε κάθε δε περίπτωση με πλημμελή αιτιολογία κρίθηκαν αποδεκτές οι εξηγήσεις των εν λόγω οικονομικών φορέων και η προσφυγή θα πρέπει να γίνει εν συνόλω δεκτή ως βάσιμη.

Προμήθεια ειδών ατομικής προστασίας. (...) Με βάση τα ανωτέρω νεότερα στοιχεία που υποβλήθηκαν ενώπιον του παρόντος Τμήματος και τα ήδη υπάρχοντα, προκύπτει ότι για τα είδη 3.5, 7.6 και 7.8 δεν καταγράφονται τιμές από το διαδίκτυο, ενώ για το είδος 7.6 δεν καταγράφονται τιμές προσφοράς που έχουν επιτευχθεί από άλλους δήμους για παρόμοια προϊόντα με διαφορετικούς αναδόχους. Υπάρχουν τιμές για το είδος 7.8, όπου παρατηρείται ότι η προσφορά της εταιρείας «…Α.Ε.» είναι χαμηλότερη. Για το είδος 3.5. η προσφορά της μειοδότριας είναι υψηλότερη (31,62) έναντι της προσφοράς που έχει επιτευχθεί από άλλους δήμους (11,62). Επειδή, όμως, η προσφορά της μειοδότριας στις ομάδες 3 και 7 των προς προμήθεια ειδών είναι σαφώς χαμηλότερη από την προϋπολογισθείσα δαπάνη (προϋπολογισθείσα δαπάνη: ομάδας 3: 35.650 ευρώ-προσφορά μειοδότριας 28.303,50 ευρώ, προϋπολογισθείσα δαπάνη ομάδας 7: 102.272 ευρώ-προσφορά μειοδότριας 92.517.98 ευρώ) η αναθέτουσα αρχή έχει προβεί σε επαρκή αιτιολόγηση του συμφέροντος χαρακτήρα της προσφοράς της μειοδότριας εταιρείας, λαμβανομένης υπόψη ως συνόλου, αλλά και όσον αφορά τα επιμέρους είδη.Αναθεώρηση της 2511/2016 Απόφασης του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου.(...).  Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, η υπό κρίση αίτηση πρέπει να γίνει δεκτή και να αναθεωρηθεί η προσβαλλόμενη με αυτήν 2511/2016 απόφαση του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Περαιτέρω, πρέπει να γίνει δεκτή η από 26.10.2016 αίτηση ανάκλησης και να ανακληθεί η 10/2016 πράξη της Επιτρόπου της Υπηρεσίας Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στο Δήμο…. Τέλος, δεδομένου ότι δεν συντρέχει άλλος νόμιμος λόγος που να κωλύει την υπογραφή, να υπογραφεί το σχέδιο σύμβασης μεταξύ του Δήμου ..και της εταιρείας «….».

Προμήθεια φορητών ηλεκτρονικών συσκευών...ζητείται η ανάκληση της 168/2021 Πράξης του ΣΤ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Υπό τα ανωτέρω δεδομένα, πρέπει να γίνει δεκτό ότι συντρέχει η διαπιστωθείσα με την προσβαλλόμενη Πράξη ως άνω πλημμέλεια, που συνίσταται στην παράβαση από την προσφεύγουσα Α.Α. της, κατ’ άρθρο 88 παρ. 3 του ν.4412/2016, υποχρέωσης αιτιολόγησης, ως προς την αποδοχή των εξηγήσεων που υπέβαλε ο Ανάδοχος των ελεγχόμενων συμβάσεων, σχετικά με την χαρακτηρισθείσα ασυνήθιστα χαμηλή τιμή των υποβληθεισών, για κάθε ένα από τα επίμαχα τμήματα της προμήθειας, οικονομικών προσφορών του, απορριπτομένων ως αβάσιμων όσα αντίθετα υποστηρίζονται με την κρινόμενη προσφυγή ανάκλησης. Τούτο, διότι, όπως προεκτέθηκε (ανωτέρω σκέψη 7.3.), η απόφαση της αναθέτουσας αρχής περί αποδοχής ή απόρριψης ασυνήθιστα χαμηλής προσφοράς πρέπει να είναι ειδικά αιτιολογημένη σε σχέση τόσο με όσα ο προσφέρων επικαλέστηκε και προσκόμισε με τις εξηγήσεις του, όσο και με όσα έπρεπε να αποδειχθούν. Εν προκειμένω δε, τα αρμόδια όργανα της προσφεύγουσας Α.Α. δεν αιτιολόγησαν τις αποφάσεις τους, ως προς την επιλογή τους να αποδεχθούν τις εξηγήσεις και, συνακόλουθα, τις οικονομικές προσφορές του Αναδόχου, καθόσον πέρα από την αναφορά ότι «τις αξιολογ[ούν] ως επαρκείς» δεν γίνεται η παραμικρή αναφορά στο ποια ήταν τα προσκομισθέντα στοιχεία, πως τα αξιολόγησαν και πως τα στοιχεία αυτά στηρίζουν και εξηγούν επαρκώς τις προσφερόμενες χαμηλές τιμές, τεκμηριώνοντας ότι οι προσφορές είναι βιώσιμες και δικαιολογημένες. Τούτο, διότι με τις υποβληθείσες εξηγήσεις, υπό το προπαρατεθέν (ανωτέρω σκέψη 7.4.Β.) περιεχόμενο, δεν προσδιορίζεται το κόστος κατασκευής του προσφερόμενου προϊόντος, ώστε να καθίσταται εφικτή η αξιολόγηση ως προς τη σοβαρότητα της προσφερόμενης τιμής και κατ’ επέκταση ως προς τη μη διακινδύνευση της υλοποίησης της σύμβασης, ενόψει του ύψους της έκπτωσης που ανέρχεται σε 38,30% (προσφερόμενη τιμή tablet 124,40 ευρώ επί προϋπολογισθείσας 201,61 ευρώ, με μία ακόμα κατατεθείσα προσφορά με τιμή 198,00 ευρώ) αλλά και της επικαλούμενης λιανικής τιμής του προσδιοριζόμενης, έστω και με το ατεκμηρίωτο πρόσθετο κόστος επιβαρύνσεων 7%, σε 172,41 ευρώ (χωρίς να μπορεί να ληφθεί υπόψη η επικαλούμενη δεύτερη προσέγγιση, καθόσον δεν αφορά στο προσφερόμενο προϊόν αλλά σε «παρόμοια»). Ουδόλως δε, παρέχει τη δέουσα τεκμηρίωση για τις εξαιρετικά ευνοϊκές συνθήκες που διαθέτει ο Ανάδοχος για την παροχή των επίμαχων προϊόντων που δικαιολογούν το ύψος της ως άνω προσφερόμενης έκπτωσης, ο βασικός ισχυρισμός του ότι ως εκ της ιδιότητας του κατασκευαστή του προϊόντος και του παρόχου των παρεπόμενων υπηρεσιών τεχνικής υποστήριξης άνευ συνδρομής τρίτων, απαλλάσσεται από το πρόσθετο κόστος που συνεπάγεται η διάθεση του προϊόντος από μη κατασκευαστή, καθόσον προβάλλεται αορίστως, χωρίς να ερείδεται σε συγκεκριμένα οικονομικά στοιχεία. Τούτων δοθέντων, παρέλκει, σε κάθε περίπτωση, η εξέταση περαιτέρω και της αξιολόγησης των παρεχόμενων με τις εξηγήσεις πληροφοριών, σχετικά με τη συμμόρφωση της προσφοράς με τις ισχύουσες υποχρεώσεις που απορρέουν από την εργατική νομοθεσία. Τούτο, ανεξαρτήτως του, μη μεταβιβασθέντος στο παρόν Τμήμα λόγω μη προσβολής κατά τούτο της πράξης του Κλιμακίου, ζητήματος, αν νομίμως ζητήθηκαν τέτοιες εξηγήσεις, ενόψει του ότι δεν διατυπώνεται με σαφήνεια στην πρόσκληση που απεστάλη στον Ανάδοχο πώς συνδέονται με τη διαμόρφωση της τιμής του προσφερόμενου προϊόντος και ποιες συγκεκριμένες επιφυλάξεις δημιουργήθηκαν στην αναθέτουσα αρχή, ώστε αυτός να είναι σε θέση να απαντήσει κατάλληλα και να αποδείξει λυσιτελώς τη σοβαρότητα της προσφοράς του.Δεν ανακαλεί την 168/2021 Πράξη του ΣΤ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

ΑΝΑΘΕΩΡΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ/1826/2021.

Προμήθεια  οχημάτων.(..)VIΙ. Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά σε προηγούμενη (υπό III) νομική σκέψη, το Τμήμα κρίνει τα ακόλουθα:  Α. Λαμβανομένου υπόψη ότι, κατά τη διακήρυξη, διακρίνονται απολύτως οι ομάδες των ζητούμενων ειδών και προβλέπονται αφενός χωριστός για κάθε ομάδα προϋπολογισμός και αφετέρου επιμέρους για κάθε τύπο οχήματος τεχνικές προδιαγραφές, ο όρος περί υποχρεωτικής συμμετοχής μόνο για το σύνολο των ειδών συνιστά κακή χρήση της διακριτικής ευχέρειας της αναθέτουσας αρχής να καθορίζει τη συμμετοχή για το σύνολο ή μέρος των προς προμήθεια ειδών, καθώς περιορίζει ανεπίτρεπτα τον κύκλο των δυνάμενων να συμμετάσχουν στο διαγωνισμό προσώπων, ενώ η δεύτερη πρόβλεψη, περί απόρριψης της συνολικής προσφοράς του διαγωνιζομένου σε περίπτωση μερικής απόρριψής της για έναν από τους ζητούμενους τύπους οχημάτων, παρίσταται απολύτως αναιτιολόγητη και συνιστά κατ’ ουσία κύρωση σε βάρος των διαγωνιζομένων, των οποίων η προσφορά θα κρινόταν απαράδεκτη για έναν από τους τύπους οχημάτων.(..)Εξάλλου, οι ανωτέρω σκοποί της αναθέτουσας αρχής θα μπορούσαν να εκπληρωθούν εξίσου αποτελεσματικά με την παροχή στους υποψηφίους της επιλογής να καταθέσουν προσφορά για μέρος ή τμήμα της επίμαχης προμήθειας και τη διατήρηση της δυνατότητας τμηματικής ή συνολικής κατακύρωσης(..)Β. Οι ουσιώδεις, εν προκειμένω, λόγω της έκτασης και του χαρακτήρα τους τροποποιήσεις των όρων της διακήρυξης αποτυπώθηκαν στη 18494/11.12.2014 απόφαση του Δ.Σ. της ...Α.Ε. και στο «Τεύχος Διευκρινίσεων», το οποίο αναρτήθηκε μεν στην ιστοσελίδα της αλλά αφορά και σε άλλη διακήρυξη πλην αυτής του ελεγχόμενου διαγωνισμού, με συνέπεια να μην είναι απολύτως σαφές ποιες ακριβώς τροποποιήσεις έλαβαν χώρα σε σχέση με τον ελεγχόμενο διαγωνισμό.(..)Γ. Κατά τα βασίμως προβαλλόμενα με τις κρινόμενες αιτήσεις η απόρριψη της προδικαστικής προσφυγής της εταιρείας «…» ως εκπρόθεσμης δεν συνιστά εν προκειμένω ουσιώδη πλημμέλεια διακωλυτική της υπογραφής του υποβληθέντος για έλεγχο σχεδίου σύμβασης(..) Δ. Τέλος, το Τμήμα κρίνει ότι πρέπει να απορριφθεί ο προβαλλόμενος παραδεκτώς με την αίτηση της ...Α.Ε. λόγος περί συγγνωστής πλάνης των οργάνων της, λόγω της σοβαρότητας των διαπιστωθεισών ανωτέρω...(..). Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, το Τμήμα κρίνει ότι οι συνεκδικαζόμενες αιτήσεις ανάκλησης της ανώνυμης εταιρείας  «...Α.Ε.» και της εταιρείας «…» πρέπει απορριφθούν και η προσβαλλόμενη απόφαση 100/2015 του ΣΤ΄ Κλιμακίου δεν πρέπει να ανακληθεί

Παροχή υπηρεσιών φύλαξης...Επειδή, εντούτοις, σε συνέχεια όσων εκτίθενται αναλυτικά ανωτέρω στις σκέψεις 26, 28 και 29 της παρούσας, και ιδία στη σκέψη 28 η προσβαλλόμενη απόφαση είναι πράγματι ακυρωτέα και για την εταιρεία «...», λόγω υπέρβασης των άκρων ορίων της διακριτικής ευχέρειας που παρέχουν οι παρ. 1-4 του άρθρου 102 του Ν. 4412/2016 εκ μέρους της αναθέτουσας αρχής. Ειδικότερα, όπως παγίως έχει κριθεί από την Α.Ε.Π.Π. (βλ. ενδεικτικά ΑΕΠΠ 133/2019, 967/2020), διευκρινίζεται ότι διακριτική ευχέρεια ή εξουσία υπάρχει, όταν οι κανόνες που καθορίζουν την αρμοδιότητα δεν προκαθορίζουν ακριβώς την ενέργεια του διοικητικού οργάνου αλλά του αφήνουν περιθώριο δράσης. Ειδικότερα, η αρμοδιότητα έχει χαρακτήρα διακριτικής ευχέρειας όταν, σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις, το σχετικό όργανο: α) μπορεί, αλλά δεν έχει υποχρέωση να εκδώσει τη διοικητική πράξη ή β) πρέπει να εκδώσει την πράξη, μπορεί όμως να καθορίζει κατά την κρίση του το χρονικό σημείο έκδοσής της ή γ) μπορεί να επιλέξει μεταξύ περισσοτέρων ρυθμίσεων τις οποίες επιτρέπει η εφαρμογή των διατάξεων αυτών (βλ. Επαμεινώνδα Π. Σπηλιωτόπουλο, Εγχειρίδιο Διοικητικού Δικαίου, τόμ. 1, Νομική Βιβλιοθήκη, 2017, 15η έκδοση, αριθμ. 149, σελ. 139). Προσέτι, ο προσδιορισμός των ακραίων ορίων της διακριτικής ευχέρειας καθορίζεται: α) από το λογικό, κατά την κοινή πείρα και αντίληψη, περιεχόμενο της αόριστης αξιολογικής έννοιας σε συνδυασμό με την ουσιαστική εκτίμηση των πραγματικών περιστατικών της συγκεκριμένης περίπτωσης σε συνδυασμό προς τον επιδιωκόμενο από τον κανόνα αυτό σκοπό δημοσίου συμφέροντος, β) από την ισότητα κατά την άσκηση της διακριτικής ευχέρειας, δηλαδή, την ίση κρίση ομοειδών νομικών και πραγματικών καταστάσεων, γ) από την αρχή της χρηστής διοίκησης και δ) από την αρχή της αναλογικότητας ή της αναλογίας, σύμφωνα με την οποία το επαχθές μέτρο που επιβάλλεται στον διοικούμενο με τη διοικητική πράξη πρέπει να είναι αναγκαίο, πρόσφορο και ανάλογο προς το εξυπηρετούμενο δημόσιο συμφέρον ή ιδιωτικό προστατευόμενο συμφέρον στο πλαίσιο του Αριθμός Απόφασης: 1601/2020 35 σκοπού που επιδιώκει ο νόμος (βλ. Ε. ΣΠΗΛΙΩΤΟΠΟΥΛΟ, Εγχειρίδιο Διοικητικού Δικαίου, Τόμ. 2, 13η έκδ., 2010, ΝΟΜΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ, αριθμ. 514). Σύμφωνα με όσα λοιπόν, έγιναν δεκτά ανωτέρω σχετικά με τις διαπιστωθείσες πλημμέλειες στην προσφορά της εταιρείας «...», τις οποίες η αναθέτουσα αρχή, όχι μόνο δεν αντικρούει, αλλά σαφέστατα ομολογεί και αναγνωρίζει, η τελευταία υπερέβει τα άκρα όρια της διακριτικής της ευχέρειας, μη καλώντας την ανωτέρω εταιρεία να παράσχει τις απαραίτητες διευκρινίσεις επί της προσφοράς της και αίροντας τις όποιες τυχόν προκαλούμενες ασάφειες περί του περιεχομένου της, αλλά και δίνοντας την ευκαιρία σε τρίτους οικονομικούς φορείς, όπως ο προσφεύγων να ασκήσουν τον απαραίτητο έλεγχο επί της ορθότητάς της και της συμμόρφωσής της με τους όρους της διακήρυξης. Κατά συνέπεια, ενόψει των ανωτέρω εκτεθέντων, ο δεύτερος λόγος προσφυγής πρέπει να γίνει δεκτός.