Προγραμματικές συμβάσεις .όταν πρόκειται για προγραμματική σύμβαση, με την οποία μεταβιβάζεται αρμοδιότητα σε φορέα που άλλως δεν θα είχε τη δυνατότητα να προβεί στην εκτέλεση του αντικειμένου της ή παρέχει τη δυνατότητα εξευρέσεως των πόρων χρηματοδοτήσεως των συμφωνηθεισών δράσεων, αύτη δεν έχει αμιγώς οικονομικό αντικείμενο καθόσον θέτει το γενικό πλαίσιο υπό το οποίο η εκτελεστική αυτής σύμβαση (με το οικονομικό αντικείμενο) μπορεί να πραγματοποιηθεί.  Σε αυτή την περίπτωση η μη υπαγωγή στον προσυμβατικό έλεγχο της προγραμματικής συμβάσεως δεν μπορεί να έχει ως συνέπεια την αυτοδίκαιη ακυρότητα τόσο αυτής όσο και της εκτελεστικής που ερείδεται επ’ αυτής, καθόσον υφίσταται πάντοτε η δυνατότητα να ελεγχθεί στο πλαίσιο του προσυμβατικού ελέγχου της εκτελεστικής τοιαύτης, ως αμέσως και αναγκαίως συνδεόμενη με αυτήν, προκειμένου να κριθεί η νομιμότητά της τόσο στο σύνολο όσο και ως προς τους επιμέρους όρους της, στο μέτρο που αυτοί ανάγονται στο αναγκαίο περιεχόμενό της ή εφαρμόσθηκαν για τη σύναψη της εκτελεστικής της σύμβασης (βλ. και απόφαση  VI  Τμήματος 3237/2013).  Κατά συνέπεια η υπαγωγή των προγραμματικών συμβάσεων στον έλεγχο του Δικαστηρίου είναι επιβεβλημένη, πλην όμως, όσες από αυτές στερούνται αμιγώς οικονομικού αντικειμένου, καθόσον τούτο αποτελεί περιεχόμενο της εκτελεστικής τους συμβάσεως, μπορούν να υποβληθούν σε αυτόν και μετά τη σύναψή τους επ’ ευκαιρία του προσυμβατικού ελέγχου της εκτελεστικής αυτών συμβάσεως, οπότε και θα κριθεί η νομιμότητά τους ως αναγκαίο πρόκριμμα της τελευταίας.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ:τροποποίηση της προγραμματικής σύμβασης «Υλοποίηση Προγράμματος ΠΡΟΣΟΨΗ, Ολοκληρωμένη Αστική – Αισθητική αναβάθμιση όψεων κτιρίων του Δήμου Αθηναίων»(...)Με την έννοια αυτή, ως ουσιώδης τροποποίηση θεωρείται η μεταβολή ουσιωδών όρων κύριας προγραμματικής σύμβασης, η νομιμότητα των οποίων επιβάλλεται να ελεγχθεί προσυμβατικά, ενώ, αντιθέτως, δεν ελέγχονται οι τροποποιήσεις παρεπόμενων συμβατικών όρων(...)Με δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η επίμαχη τροποποίηση, η οποία ανάγεται στις προϋποθέσεις επιλεξιμότητας ορισμένης δαπάνης από εκείνες που έχουν περιληφθεί στο Πρόγραμμα, αφορά όχι σε ουσιώδη, αλλά σε παρεπόμενο συμβατικό όρο και δεν συνεπάγεται καμία μεταβολή στους κύριους (ουσιώδεις) όρους της προγραμματικής σύμβασης, όπως τους σχετικούς με τον ορισμό των συμβαλλόμενων μερών και των υποχρεώσεων αυτών, τη διάρκεια και τον προϋπολογισμό της σύμβασης.Αποφαίνεται ότι απαραδέκτως υποβάλλεται ενώπιον του Ελεγκτικού Συνεδρίου για την άσκηση προσυμβατικού ελέγχου νομιμότητας το υποβληθέν σχέδιο τροποποίησης της προγραμματικής σύμβασης

Εκτέλεση έργου..Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις νομικές σκέψεις που προηγήθηκαν, το Τμήμα κρίνει τα ακόλουθα: Ενόψει του ότι ο ως άνω Ιερός Ναός χαρακτηρισθείς αρμοδίως ως μνημείο, δεν ανήκει, κατά τα αναφερόμενα στην ένδικη αίτηση, στην κυριότητα της αιτούσας, ούτε από άλλα στοιχεία του φακέλου προκύπτει ότι αυτή ορίστηκε φορέας υλοποίησης του επίμαχου έργου, απαιτείτο η σύναψη προγραμματικής σύμβασης, κατά το άρθρο 100 παρ. 5 του ν. 3852/2010, με τη συμμετοχή της ιδίας και του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Άλλωστε με  την ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΜΤΕ/ΔΑΒΜΜ/ΤΜΒΜΜ/342088/33111/2629/626/4.7.2018 απόφαση του Τμήματος Μελετών Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων της Διεύθυνσης Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού, που περιλαμβάνεται στα στοιχεία του φακέλου, εγκρίθηκε, σύμφωνα με την κατατεθείσα προμελέτη, η μερική ανακατασκευή της στέγης (εκτός της περιοχής του τρούλου) του Ιερού Ναού και όχι η υλοποίηση του επίμαχου έργου από την Περιφέρεια ..., ενώ στην τεχνική περιγραφή της οικείας μελέτης του έργου περιλαμβάνονται, πέραν των εργασιών ανακατασκευής της στέγης και εργασίες στον τρούλο του Ιερού Ναού. Επομένως, αβασίμως προβάλλει η αιτούσα ότι στην προκειμένη περίπτωση δεν ήταν υποχρεωτική, πριν από τη διεξαγωγή της εν λόγω διαγωνιστικής διαδικασίας, η σύναψη προγραμματικής σύμβασης κατά τις διατάξεις του άρθρου 100 του ν. 3852/2010 μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού, της Περιφέρειας ... και του Ιερού Ναού. Εξάλλου, με την επικαλούμενη από την αιτούσα 144/2018 πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου δεν κρίθηκε ότι η σύναψη της προγραμματικής σύμβασης του άρθρου 100 του ν. 3852/2010 δεν απαιτείται να προηγείται της διαγωνιστικής διαδικασίας, πλην όμως πράγματι με αυτήν ελέγχθηκαν ταυτόχρονα τα υποβληθέντα σχέδια της προγραμματικής και της οικείας εκτελεστικής σύμβασης.

Προγραμματικές συμβάσεις. Αμοιβή ανώνυμης εταιρίας για προσφερόμενες υπηρεσίες της στο πλαίσιο προγραμματικής σύμβασης μεταξύ ΥΠ.ΠΟ.- Τ.Α.Π.Α.- Ν.Α. Ιωαννίνων και αυτής για το έργο "Στερέωση-Αναστήλωση-Ανάδειξη Αρχαίου Θεάτρου Δωδώνης".Το οικονομικό αίτημα της ανώνυμης εταιρίας " Ήπειρος Α.Ε." για αμοιβή της με ποσοστό 10% επί των εκάστοτε οικονομικών επιχορηγήσεων της άνω προγραμματικής σύμβασης δεν είναι νόμιμο, διότι δεν προβλέπεται από τις διατάξεις της σύμβασης αυτής.

Εκτέλεση έργου...Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη μείζονα σκέψη της παρούσας αποφάσεως, το Τμήμα άγεται στην κρίση ότι η επίμαχη προγραμματική σύμβαση, με την οποία μεταβιβάζεται στην Περιφέρεια .... η αρμοδιότητα διενέργειας της διαδικασίας αναθέσεως του έργου σε εργολήπτη και την καθιστά υπόχρεη στη χρηματοδότησή του μέχρι του ποσού των 440.000,00 ευρώ, δεν έχει αμιγώς οικονομικό αντικείμενο, καθόσον οι όποιες οικονομικές επιπτώσεις προκύπτουν στο στάδιο εκτελέσεως αυτής, δηλαδή κατά το στάδιο συνάψεως της υπαχθείσας σε προσυμβατικό έλεγχο εκτελεστικής αυτής συμβάσεως, περί επιλογής αναδόχου. Ως εκ τούτου, δεν μπορεί να επαχθεί ως κύρωση της μη υποβολής αυτής στον προσυμβατικό έλεγχο η αυτοδίκαιη ακυρότητά της, αλλά στο πλαίσιο του προσυμβατικού ελέγχου νομιμότητας της εκτελεστικής αυτής συμβάσεως, δύναται να ελεγχθεί και η ίδια, προκειμένου να κριθεί η νομιμότητα του περιεχομένου και των κατ’ ιδίαν όρων αυτής, σε σχέση πάντοτε με την υποβληθείσα προς έλεγχο εκτελεστική.Ενόψει των ανωτέρω, η αίτηση ανάκλησης της Π.Ε. .... πρέπει, κατά παραδοχή ως βάσιμου του σχετικού πρώτου λόγου αυτής, να γίνει δεκτή και να ανακληθεί η 14/2014 Πράξη της Επιτρόπου στην Υπηρεσία Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στο Νομό .... Ακολούθως, πρέπει να αναπεμφθεί σε αυτήν η υπόθεση, προκειμένου να κρίνει τη νομιμότητα της προγραμματικής και της εκτελεστικής συμβάσεως, συσχετίζοντας την τελευταία με το γενικό πλαίσιο, που αποτελεί περιεχόμενο της από 24.1.2014 συναφθείσας προγραμματικής συμβάσεως.

Προγραμματικές συμβάσεις.Συναφθείσα προγραμματική σύμβαση μη νόμιμη, καθόσον η διάθεση υπαλλήλων στο Δήμο, για την εξυπηρέτηση πάγιων αναγκών του, όπως προκύπτει τόσο από την ίδια τη σύμβαση όσο και από την απόφαση τοποθέτησης των υπαλλήλων αυτών, δεν μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο προγραμματικής σύμβασης κατά την έννοια των διατάξεων του άρθρου 35 του Δημοτικού και Κοινοτικού Κώδικα, εφόσον δεν εξυπηρετεί κάποιο αναπτυξιακό σκοπό, που δεν μπορεί να υλοποιηθεί χωρίς την υπογραφή προγραμματικής σύμβασης.

Προγραμματικές συμβάσεις (...)Με τις διατάξεις του άρθρου 100 του ν.3852/2010 «Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης - Πρόγραμμα Καλλικράτης» (ΦΕΚ 87 Α΄) θεσμοθετείται η συνεργασία, βάσει «προγραμματικής σύμβασης», μεταξύ δημοσίων φορέων και καθορίζεται, στην παράγραφο 2 του ανωτέρω άρθρου, το ελάχιστο αναγκαίο περιεχόμενο κάθε προγραμματικής σύμβασης, ούτως ώστε από αυτήν να παράγεται πραγματική και όχι κατ’ επίφαση δέσμευση των μερών και να διασφαλίζεται η αποτελεσματική εκτέλεσή της. Σύμφωνα δε με το άρθρο 12 παρ. 4 και 6 του ν.4412/2016 «Δημόσιες Συμβάσεις Έργων, Προμηθειών και Υπηρεσιών (προσαρμογή στις Οδηγίες 2014/24/ΕΕ και 2014/25/ΕΕ)» (Α΄147/8.8.2016), οι ως άνω προγραμματικές συμβάσεις, όταν πράγματι αφορούν στη συνεργασία μεταξύ δημοσίων φορέων με σκοπό, δια της συνένωσης των μέσων που διαθέτει ο καθένας από αυτούς, την από κοινού εκτέλεση της δημόσιας αποστολής τους, δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του εν λόγω νόμου, που ρυθμίζει τις διαδικασίες ανάθεσης, σύναψης και εκτέλεσης των δημοσίων συμβάσεων.

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΦΕΡΤΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΑΠΌ ΤΗΝ ΠΛΗΜΜΥΡΑ ΣΤΙΣ 15/11/2017.(...)	αβασίμως δέχθηκε η προσβαλλόμενη ότι τμήμα του αντικειμένου της μελέτης που ανέλαβε να εκπονήσει η ..Α.Ε. με ίδια μέσα και χωρίς οικονομικό αντάλλαγμα, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο υποέργο 1 της από 20.4.2023 προγραμματικής σύμβασης, έχει συμπεριληφθεί στο φυσικό αντικείμενο της ελεγχόμενης σύμβασης, το οποίο είχε προβλεφθεί ως υποέργο 2 της προγραμματικής σύμβασης και ότι, συνεπώς, υπό το ισχύον περιεχόμενο της προγραμματικής σύμβασης δεν υφίσταται έρεισμα για την πρόβλεψη καταβολής στην ανάδοχο του ποσού των 17.950,90 ευρώ ως αμοιβή των δύο εξειδικευμένων συμβούλων για την εκτέλεση των ανωτέρω εργασιών ποσοτικής και ποιοτικής συγκεκριμενοποίησης των απαιτούμενων εργασιών πεδίου. Συνεπώς, πρέπει να γίνει δεκτό, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα με τις ένδικες προσφυγές και την υπέρ αυτών ασκηθείσα παρέμβαση, ότι δεν απαιτείται τροποποίηση της προηγηθείσας από 20.4.2023 προγραμματικής σύμβασης για την σύναψη της ελεγχόμενης εκτελεστικής σύμβασης και ο σχετικός όρος που τέθηκε με την προσβαλλόμενη Πράξη πρέπει να απαλειφθεί. 	Κατ΄ακολουθία των ανωτέρω, οι συνεκδικαζόμενες προσφυγές και η υπέρ αυτών ασκηθείσα παρέμβαση πρέπει να γίνουν δεκτές, η προσβαλλόμενη πρέπει να ανακληθεί ως προς τον τεθέντα με αυτή όρο υπογραφής της σύμβασης και να διαταχθεί η απόδοση στις προσφεύγουσες του παραβόλου που κατέβαλαν για την άσκησή τους. Για τους λόγους αυτούς.Συνεκδικάζει τις προσφυγές ανάκλησης: α) του Αναπτυξιακού Οργανισμού Τοπικής Αυτοδιοίκησης με την επωνυμία «..» και β) της ανώνυμης εταιρείας με την επωνυμία «..» και την υπέρ αυτών ασκηθείσα παρέμβαση της Περιφέρειας Αττικής κατά της 646/2023 Πράξης προσυμβατικού ελέγχου του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ:Εκτίμηση κινδύνων σεισμού, πυρκαγιάς και πλημμύραςΗ σύναψη της υποβληθείσας προς έλεγχο εκτελεστικής σύμβασης εγκρίθηκε με την 42/8.5.2023 (Θέμα 42ο) απόφαση του Πρυτανικού Συμβουλίου του ΕΚΠΑ, καθώς και με τη 1264/3/28.2.2023 απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών. Σύμφωνα με το άρθρο 5 του υπό κρίση σχεδίου (βλ. τις αντίστοιχες προβλέψεις της αρχικής προγραμματικής σύμβασης), α) στο πλαίσιο της Φάσης 3 (μήνες 16-36 της διάρκειας της προγραμματικής) και για την υλοποίηση της Δράσης Β8.5 «Εκπαίδευση στελεχών Πολιτικής Προστασίας και ενημέρωση με έμφαση στις νησιωτικές περιοχές της Περιφέρειας Αττικής», προβλέπονται τα Παραδοτέα: i. Π8.5.4 «3ο Εκπαιδευτικό Σεμινάριο», κόστους 10.000,00 ευρώ πλέον ΦΠΑ, που πρέπει να παραδοθεί τον μήνα 35 της διάρκειας της προγραμματικής και ii. Π8.5.5 «2η Ενημερωτική Ημερίδα με έμφαση στις νησιωτικές περιοχές», κόστους 10.000,00 ευρώ πλέον ΦΠΑ, που πρέπει να παραδοθεί τον μήνα 36 της διάρκειας της προγραμματικής και β) στο πλαίσιο της ίδιας Φάσης προβλέπεται συμμετοχή στο Παραδοτέο Π1.3 «Τελική αναφορά Β΄ Μέρους του αντικειμένου της αρχικής προγραμματικής σύμβασης», κόστους 41.264,00 ευρώ πλέον ΦΠΑ, που πρέπει να παραδοθεί τον μήνα 36 της διάρκειας της προγραμματικής. Η χρηματοδότηση που αναλογεί στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών ως Συνεργαζόμενο Φορέα, συνολικού ποσού κατά τα ανωτέρω (10.000,00 + 10.000,00 + 41.264,00 =) 61.264,00 ευρώ πλέον ΦΠΑ, καταβάλλεται από τον Ειδικό Λογαριασμό Κονδυλίων Έρευνας (ΕΛΚΕ) του ΕΚΠΑ, αφού η Περιφέρεια Αττικής έχει καταβάλει το ανάλογο ποσό στον ΕΛΚΕ του ΕΚΠΑ (άρθρο 6 του σχεδίου). Πλην, σύμφωνα με όσα έγιναν προηγουμένως δεκτά, το ποσό αυτό, αυτοτελώς λογιζόμενο, υπολείπεται των προβλεπόμενων στο άρθρο 324 παρ. 1 και 2 του ν. 4700/2020 ορίων για την άσκηση προληπτικού ελέγχου νομιμότητας εκ μέρους του Ελεγκτικού Συνεδρίου και, ως εκ τούτου, το ως άνω σχέδιο εκτελεστικής σύμβασης απαραδέκτως υποβάλλεται προς έλεγχο. 

Με την προδικαστική προσφυγή, η προσφεύγουσα αιτείται να γίνει δεκτή η προσφυγή, να ακυρωθεί α) η από 15.12.2021 με αρ. 68/2021 απόφαση της Εκτελεστικής Επιτροπής της αναθέτουσας αρχής, με την οποία εγκρίθηκε το από 14.12.2021 πρακτικό της επιτροπής διαγωνισμού, έγινε αποδεκτή η προσφορά της επιχείρησης «...» και αναδείχθηκε προσωρινή ανάδοχος, β) η από 17.01.2022 με αρ. 2/2022 απόφαση της Εκτελεστικής Επιτροπής της αναθέτουσας αρχής, με την οποία εγκρίθηκε το από 14.01.2022 πρακτικό της επιτροπής διαγωνισμού και το αποτέλεσμα της διαγωνιστικής διαδικασίας και ανατέθηκε η εκτέλεση των υπηρεσιών στην επιχείρηση «...», γ) η πράξη κατακύρωσης του διαγωνισμού στην ως άνω επιχείρηση και δ) κάθε άλλη σχετική προγενέστερη ή μεταγενέστερη πράξη ή παράλειψη της αναθέτουσας αρχής, να αποκλειστεί από τον διαγωνισμό η ως άνω επιχείρηση και να ανακηρυχθεί η προσφεύγουσα ανάδοχος του έργου και να της ανατεθεί η παροχή υπηρεσιών φύλαξης.