Συμπληρωματική σύμβαση έργου :Με δεδομένα τα ανωτέρω και σε συνδυασμό με όσα έγιναν δεκτά στη νομική σκέψη (ΙΙ) της παρούσας, διαπιστώνεται καταρχάς ότι η οικεία αιτιολογική έκθεση που συνοδεύει τον 3ο Α.Π.Ε. του έργου περιορίζεται στην παραδοχή ότι «δεν ήταν σε γνώση της Τεχνικής Υπηρεσίας και του Αναδόχου εξ αρχής» τα εκτεταμένα προβλήματα διάβρωσης και οξείδωσης του οπλισμού, ενανθράκωσης του σκυροδέματος, κατασκευαστικές αστοχίες κ.α., αποκαλύφθηκαν δε μετά από τις αποξηλώσεις των επενδύσεων του χώρου. Δεν παρατίθενται όμως τα αιφνίδια εκείνα πραγματικά γεγονότα που εμφιλοχώρησαν μετά τη σύνταξη των οικείων μελετών, ένεκα των οποίων κατέστη αναγκαία η εκτέλεση των επίμαχων συμπληρωματικών εργασιών για την επίλυση των όποιων προβλημάτων στατικής επάρκειας του κτηρίου, αφού η αποξήλωση επενδύσεων κατά την ανακατασκευή κτηρίων δεν συνιστά απρόβλεπτη περίσταση κατά την έννοια του νόμου. Αντίθετα, συνεκτιμώντας το μεν ότι  η οικεία αιτιολογική έκθεση που συνοδεύει τον 3ο Α.Π.Ε. ουδεμία αιτιολογία διαλαμβάνει ως προς τη δυνατότητα ή μη πρόβλεψης, σύμφωνα με τους κανόνες της τεχνικής, των προβλημάτων που επικαλείται η αναθέτουσα αρχή περί στατικής επάρκειας του κτηρίου πριν από τη δημοπράτηση του έργου, το δε ότι κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας τα όποια προβλήματα στατικής επάρκειας του κτηρίου, τα οποία μάλιστα φέρεται ότι ανέκυψαν μετά την εκπνοή της αρχικής προθεσμίας περαίωσης της αρχικής σύμβασης, συναρτώνται με το χρόνο ανέγερσης του κτίσματος (δεκαετία του 1960) αλλά και τις μεταγενέστερες επεμβάσεις, που έχει υποστεί το κτήριο στο παρελθόν, πρέπει να γίνει δεκτό ότι η αποκάλυψη προβλημάτων διάβρωσης και οξείδωσης του οπλισμού και ενανθράκωσης του σκυροδέματος μετά την αποξήλωση των επενδύσεων ανάγεται σε προφανή σφάλματα και ελλείψεις της αρχικής μελέτης. Άλλωστε, ενισχύεται η παραδοχή αυτή εκ του ότι για τη νέα μεταλλική κατασκευή του εξώστη δεν προκύπτει με σαφήνεια ότι είχε εκπονηθεί από την αρμόδια Τεχνική Υπηρεσία του Δήμου στατική μελέτη πριν από τη δημοπράτηση του έργου (πρβλ. Ε.Σ. VI Τμ. 123/2019, 1889/2016). Συνεπώς, δεν αιτιολογείται ότι, μολονότι η μελέτη, με βάση την οποία προσδιορίστηκε το τεχνικό αντικείμενο του έργου, υπήρξε κατά το δυνατόν πλήρης και ακριβής, συνέτρεξαν απρόβλεπτες περιστάσεις, που δικαιολογούν τη σύναψη της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης, και ως εκ τούτου κρίνεται ότι δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις για την εκτέλεση των ανωτέρω συμπληρωματικών εργασιών.

ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.6/975/2019

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Αναθεώρηση της 1470/2021 απόφασης του Εβδόμου Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου(...)Μετά από αυτά, κατά την άποψη της μειοψηφίας, δοθέντος ότι, όπως προκύπτει από την αιτιολογική έκθεση που συνοδεύει τον 1ο Α.Π.Ε. (σκέψη 9), αλλά και το 55136/29.07.2021 έγγραφο του Διευθυντή της Τ.Υ.Π.Α. (σκέψη 12), οι εργασίες που περιλαμβάνονται στην επίμαχη συμπληρωματική σύμβαση,  ανέκυψαν λόγω τροποποίησης «του τρόπου  εκσκαφής του υπογείου του Πανεπιστημιακού κτιρίου και μόνο», καθώς προκρίθηκε «από τους αρμόδιους Μηχανικούς της Τ.Υ.Π.Α. να εφαρμοστεί η μέθοδος της προσωρινής αντιστήριξης των μετώπων της εκσκαφής με αγκυλωμένη πασσαλοστοιχία (μέθοδος berlinoise) αντί της προβλεπόμενης από τη μελέτη μεθόδου της τμηματικής εκσκαφής και σκυροδέτησης (μέθοδος ντουλαπιών), η τροποποίηση δε αυτή επιφέρει μόνο προσωρινές διαφοροποιήσεις στη μέθοδο των εκσκαφών και σε καμία περίπτωση δεν αλλοιώνει την αρχιτεκτονική, στατική και Η/Μ μελέτη της εκδοθείσας άδειας», και είναι  αναγκαίες για την αντιστήριξη, υποστύλωση και άρση της επικινδυνότητας κατά το στάδιο της εκσκαφής και, όπως προβάλλεται,  δεν μπορούν τεχνικά ή οικονομικά να διαχωριστούν από την αρχική σύμβαση, αφού δεν μπορεί να ολοκληρωθεί ή να εκτελεστεί έντεχνα η κατασκευή του κτιρίου αν δεν ολοκληρωθούν, η υπογραφή της  συμπληρωματικής σύμβασης είναι νόμιμη και πρέπει αυτή, μετ’ αποδοχή της υπό κρίση αίτησης αναθεώρησης, να υπογραφεί.Απορρίπτει την κρινόμενη αίτηση αναθεώρησης.

ΔΙΚΤΥΑ ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗΣ ΑΚΑΘΑΡΤΩΝ: Με τα δεδομένα αυτά το Κλιμάκιο κρίνει ότι οι ως άνω εργασίες δεν δύνανται να αποτελέσουν νομίμως αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης, κατά την έννοια των άρθρων 132 και 156 του ν.4412/2016, όπως οι διατάξεις αυτές ερμηνεύθηκαν ανωτέρω. Οι εργασίες που περιλαμβάνονται στην υποβληθείσα προς έλεγχο 1η συμπληρωματική σύμβαση συνιστούν ανεπίτρεπτη επέκταση του αντικειμένου της αρχικής σύμβασης, που δεν ήταν γνωστή στο σύνολο των εργοληπτικών επιχειρήσεων που συμμετείχαν στη διαγωνιστική διαδικασία για την ανάθεση της εκτέλεσης του αρχικού έργου κατά την υποβολή της προσφοράς τους, και, ως εκ τούτου, δεν αποτέλεσαν τη βάση της διαδικασίας ανάδειξης αναδόχου. Ειδικότερα, οι ανωτέρω εργασίες (βλ σκ. 3.4) αφορούν αποκλειστικά εργασίες που αφορούν το μη προβλεπόμενο από την αρχική σύμβαση τριτεύον δίκτυο αποχετευτικής σύνδεσης ακινήτων και συνιστούν κατ’ ουσίαν την ανάθεση της υλοποίησης ενός νέου έργου, το οποίο δεν είχε συμπεριληφθεί στη μελέτη του αρχικού. Συγκεκριμένα, προκειμένου να διασφαλιστεί η απαιτούμενη, για τη λειτουργία των μεγαλύτερων των αρχικά προβλεφθέντων αντλιών, ποσότητα λυμάτων, αποφασίστηκε να εκτελεστούν εργασίες, οι οποίες επεκτείνουν το αρχικό αντικείμενο, αφορώντας το μη προβλεπόμενο στην αρχική σύμβαση τριτεύον δίκτυο αποχετευτικής σύνδεσης, το οποίο επεκτείνεται σε περισσότερα ακίνητα σε σχέση με το προβλεπόμενο στην αρχική σύμβαση δευτερεύον, με αποτέλεσμα οι εργασίες που θα εκτελεστούν να μη συμβάλουν στην άρτια ολοκλήρωση του αντικειμένου της αρχικής σύμβασης, αλλά να επεκτείνουν τη δυναμικότητά του. Περαιτέρω, οι ανωτέρω εργασίες μπορούν τεχνικά και οικονομικά να διαχωριστούν από την αρχική σύμβαση, καθόσον αποτελούν το αυτοτελές, σε σχέση με τα προβλεφθέντα από την αρχική σύμβαση, έργο της κατασκευής αγωγών τριτεύοντος δικτύου αποχετευτικής σύνδεσης, που δεν περιλαμβάνεται στην αρχική σύμβαση. Τέλος, εφόσον διαπιστώνεται ανεπίτρεπτη επέκταση του αντικειμένου της αρχικής σύμβασης, αλυσιτελώς η αναθέτουσα αρχή επικαλείται την αδυναμία εκτέλεσης εργασιών από δυο αναδόχους και την ανάγκη ταυτόχρονης εκτέλεσης των εργασιών της αρχικής και συμπληρωματικής.  
ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.ΕΒΔΟΜΟ/1717/2023 

Υπογραφή σχεδίου συμπληρωματικής σύμβασης...Με τα δεδομένα αυτά, το Τμήμα κρίνει ότι συντρέχουν, εν προκειμένω, οι νόμιμες προϋποθέσεις σύναψης της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης, δεδομένου ότι οι επικαλούμενες βλάβες οφείλονται σε απρόβλεπτες περιστάσεις που συνέτρεξαν μετά τη σύνταξη της αρχικής μελέτης και την κατάρτιση της αρχικής σύμβασης. Ειδικότερα, τα επικαλούμενα περιστατικά στο σχολικό συγκρότημα όπου συστεγάζονται το 6ο Νηπιαγωγείο ... και το 1ο Δημοτικό Σχολείο ... (ενανθράκωση σκυροδέματος και οξείδωση οπλισμού), καθώς και στο 2ο-3ο Νηπιαγωγείο ... (κακή κατάσταση θερμομονωτικών στρώσεων), ανάγονται σε φαινόμενα μη ορατά και άρα μη δυνάμενα να διαπιστωθούν μακροσκοπικά προγενέστερα, ήτοι κατά το χρόνο σύνταξης της οικείας μελέτης, τα οποία εκδηλώθηκαν ως προφανείς φθορές μόλις κατά το χρόνο εκτέλεσης της σύμβασης, για το λόγο δε αυτό οι απαιτούμενες για την αντιμετώπισή τους εργασίες δεν συμπεριλήφθηκαν στην αρχική μελέτη και δεν ενσωματώθηκαν στην αρχική σύμβαση. Ομοίως, δε, η αποκόλληση των πολυκαρβονικών φύλλων επιστέγασης του κεντρικού στεγάστρου στο σχολικό συγκρότημα όπου συστεγάζονται το 2ο Νηπιαγωγείο ... και τα 2ο-3ο Δημοτικά Σχολεία ..., η πρόκληση της οποίας στην αιτιολογική έκθεση που συνοδεύει τον 1ο Α.Π.Ε. συσχετίζεται μάλιστα και με ακραία καιρικά φαινόμενα (πολύ δυνατός αέρας), ανάγεται άμεσα σε μη δυνάμενη να διαπιστωθεί μακροσκοπικά προϋπάρχουσα καταπόνηση της κατασκευής, η οποία δεν είχε εντοπιστεί και αντιμετωπιστεί με τη μελέτη καθόσον αφορούσε σε φθορά, όχι των πολυκαρβονικών φύλλων καθεαυτών, αλλά των συνδέσμων τους. Εξάλλου, απορριπτέοι ως αλυσιτελείς παρίστανται οι ισχυρισμοί του αιτούντος σχετικά με την ανάλωση του κονδυλίου των απροβλέπτων της αρχικής σύμβασης, καθόσον αυτό δεν αφορά στη νομιμότητα της εν προκειμένω ελεγχόμενης υπό σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης αλλά στην εκτέλεση της αρχικής. Ενόψει των ανωτέρω και λαμβανομένων περαιτέρω υπόψη α) της άμεσης ανάγκης εκτέλεσης των ως άνω εργασιών προς αποτροπή κινδύνων για τη σωματική ακεραιότητα και ασφάλεια των χρηστών των κτιρίων, β) της αδυναμίας τεχνικού διαχωρισμού των επίμαχων εργασιών από αυτές της αρχικής σύμβασης, η οποία δε δύναται να θεωρηθεί ολοκληρωμένη και εντέχνως εκτελεσθείσα ούτε οι αρχικές εργασίες (δύνανται) να παραληφθούν και οι χώροι να παραδοθούν προς χρήση, προ της περάτωσης του συνόλου των εργασιών, οι οποίες θα είναι ημιτελείς, άνευ των εργασιών αποκατάστασης της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης, καθώς και γ) της προσκόμισης των 149 και 150/2019 αποφάσεων του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου ..., που αφορούν στην τροποποίηση του τεχνικού προγράμματος έτους 2019 και την αναμόρφωση του προϋπολογισμού έτους 2019, ομοίως δε και της 19796/5.8.2019 βεβαίωσης της Διεύθυνσης Τεχνικών Υπηρεσιών του Δήμου, περί μη εκτέλεσης των εργασιών της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης, το Τμήμα κρίνει ότι πρέπει να γίνει δεκτή η ένδικη αίτηση, να ανακληθεί η προσβαλλομένη και, μη συντρέχοντος πλέον διακωλυτικού λόγου, να επιτραπεί η υπογραφή του σχεδίου της 1ης Συμπληρωματικής Σύμβασης του έργου «ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΣΚΕΥΗ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΩΝ-ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΕΤΟΥΣ 2018-2019», μεταξύ του Δήμου ... και της εταιρείας με την επωνυμία «....» και διακριτικό τίτλο «....».  

Συντήρηση υπαίθριου θεάτρου:..Με δεδομένα αυτά η εντελλόμενη με το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα δαπάνη είναι μη νόμιμη, διότι τα προβαλλόμενα ως απρόβλεπτα γεγονότα, ήτοι η αποσάρθρωση του φέροντος σκελετού του αμφιθεάτρου, δεν προέκυψαν αιφνιδίως αλλά υπήρχαν κατά το χρόνο κατάρτισης της αρχικής σύμβασης και  ο Δήμος ... δεν κατόρθωσε, αν και φέρει το βάρος απόδειξης, να αποδείξει ότι δεν μπορούσε να προβλεφθεί αντικειμενικά σύμφωνα με τους κανόνες της ανθρώπινης εμπειρίας και λογικής. Συγκεκριμένα, παρουσιάζεται αντίφαση στη σχετική αιτιολογία, αφού, αν και στην αιτιολογική έκθεση σημειώνεται ότι μετά την αποξήλωση του δαπέδου φάνηκε η αποσάθρωση μεγάλου (σε τέτοιο σημείο που το ποσό της συμπληρωματικής σύμβασης να φτάσει στο ανώτατο ποσοστό που θα μπορούσε να φτάσει, ήτοι σε ποσοστό 50% της αρχικής σύμβασης) τμήματος του σκελετού που βρίσκεται κάτω από το δάπεδο, στο έγγραφο επανυ-ποβολής σημειώνεται, με σκοπό να αιτιολογηθεί ότι δεν μπορούσε αντικειμενικά με βάση τη δειγματοληπτική αποξήλωση που πραγματοποίησε ο μελετητής να προβλεφθεί το μέγεθος του προβλήματος, ότι οι δοκοί που αντικαταστάθηκαν αντιστοιχούν σε μικρό ποσοστό του συνόλου τους, ώστε, τελικώς, καταλείπεται αμφιβολία περί της έκτασης της αποσάθρωσης (μεγάλης ή περιορισμένης) και της δυνατότητας πρόβλεψης της. Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψη ότι η καταστροφή των προς αντικατάσταση δοκών αφορούσε στο επάνω μέρος επί του οποίου εδράζονταν τα ξύλινα δάπεδα, ενώ οι άλλες τρεις πλευρές αυτών που ήταν ορατές διατηρούνταν σε καλή κατάσταση, καθώς και ότι οι συμπληρωματικές εργασίες ήταν αναγκαίες για την άρτια ολοκλήρωση του θεάτρου και δεν μπορούσαν να αποχωριστούν από τις αρχικές, κρίνεται ότι ο Δήμος ... προχώρησε στη σύναψη της συμπληρωματικής σύμβασης χωρίς πρόθεση καταστρατήγησης των σχετικών διατάξεων. Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, η εντελλόμενη με το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα δαπάνη θα μπορούσε να θεωρηθεί λόγω συγγνωστής πλάνης, αν δεν είχε λήξει το οικονομικό έτος 2018, τις πιστώσεις του οποίου βαρύνει.

Υπογραφή σχεδίου συμπληρωματικής σύμβασης έργου:..επιδιώκεται η ανάκληση της 467/2019 Πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.Με τα δεδομένα αυτά, και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις προηγούμενες σκέψεις το Τμήμα κρίνει ότι η ανάγκη εκτέλεσης των εργασιών που περιλαμβάνονται στην ελεγχόμενη συμπληρωματική σύμβαση, δεν προκύπτει ότι οφείλεται σε απρόβλεπτες περιστάσεις. Και τούτο, διότι οι περιστάσεις που επικαλείται η αναθέτουσα αρχή, και ειδικότερα η διάβρωση και αστάθεια του γεωλογικού υποβάθρου του έργου, δεν προκλήθηκαν από επιγενόμενα της ανάθεσης απρόβλεπτα περιστατικά αλλά προϋπήρχαν της ανάθεσης. Οι δε έντονες βροχοπτώσεις του Σεπτεμβρίου 2018, που επικαλείται η αναθέτουσα αρχή, κατά τους προβαλλόμενους ισχυρισμούς επιδείνωσαν μόνο το πρόβλημα, ανεξαρτήτως του ότι από τα στοιχεία του φακέλου δεν προκύπτει με σαφήνεια η αιτιώδης συμβολή των συγκεκριμένων βροχοπτώσεων στην αποσάρθρωση του εδάφους. Εξάλλου, αβασίμως η αναθέτουσα αρχή ισχυρίζεται ότι ήταν αδύνατον κατά την εκπόνηση της αρχικής μελέτης να διαπιστωθεί ο κατακερματισμός της βραχομάζας και η αστάθεια του υποβάθρου, δεδομένου ότι δεν προκύπτει ότι κατά το στάδιο εκείνο είχε διενεργηθεί κατάλληλη γεωτεχνική έρευνα του εδάφους για την αξιολόγηση της σταθερότητάς του (πρβλ. Ε.Σ. Τμ. VI 2026/2017, 606/2018). Ειδικότερα, η σύνταξη της αρχικής μελέτης φέρεται να έλαβε υπόψη της την από Νοέμβριο 2015 γεωτεχνική μελέτη «για τη σύνταξη της οποίας ακολουθήθηκε η παρακάτω διαδικασία: Α. Γενική και ειδική βιβλιογραφική αναγνώριση, Β. Εργασία υπαίθρου (αναζήτηση προβληματικών γεωλογικών και γεωμορφολογικών δομών, σημείων ύδατος, ενεργά ρήγματα κα), Γ. Δειγματοληψία αδρανών υλικών λατομείου που θα χρησιμοποιηθούν στην κατασκευή αναχωμάτων και επιχωματώσεων και Δ. Εργαστηριακές αναλύσεις συλλεχθέντων δειγμάτων για την κατάταξη των εδαφικών σχηματισμών» (βλ. κεφ. 3 : Μέθοδος Εργασίας, σελ. 3 – 4), τα δε συμπεράσματά της, όσον αφορά την ευστάθεια των πρανών, αφορούν σε «μέγιστες κλίσεις πρανών που δεν θα ξεπερνούν τις 18,4ο (3 οριζ/1 καθ)». Ενόψει των χαρακτηριστικών αυτών, προκύπτει ότι για τη γεωτεχνική αξιολόγηση του υποβάθρου του έργου δεν διενεργήθηκαν προηγούμενες διερευνητικές εκσκαφές, οι οποίες θα μπορούσαν να αποκαλύψουν εγκαίρως την ύπαρξη και έκταση του προβλήματος, ήταν δε ενδεδειγμένο να διενεργηθούν ενόψει των γεωτεχνικών ιδιαιτεροτήτων και των αυξημένων αναγκών σταθερότητας των εδαφών αντιστήριξης του έργου σε σχέση με τα υπόλοιπα έργα που είχαν εκτελεστεί στην περιοχή, λαμβανομένου ιδίως υπόψη τον ειδικό σχεδιασμό του (βαθειά εκσκαφή κυττάρου, σχεδόν κατακόρυφα πρανή με κλίση ανώτερη της προβλεπόμενης στην αρχική γεωτεχνική μελέτη, της τάξης 5 ύψος : 1 πλάτος), σε συνδυασμό με τις ειδικές συνθήκες χωροθέτησης αυτού (πρανές που στηριζόταν στο πρανές του λειτουργούντος κυττάρου απόθεσης απορριμμάτων). Κατά τούτο, η ανάγκη εκτέλεσης των εργασιών της 2ης Συμπληρωματικής Σύμβασης, για τα σύνολο των οποίων προβάλλεται ο ίδιος δικαιολογητικός λόγος, οφείλεται πρωτίστως σε ελλείψεις της αρχικής μελέτης και όχι σε απρόβλεπτες περιστάσεις, για τον λόγο δε αυτόν, δεν δύναται να δικαιολογήσει τη σύναψη της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης, απορριπτομένου ως αβάσιμου του σχετικού ισχυρισμού. Τέλος, ο ισχυρισμός κατά τον οποίο η ανάκληση της προσβαλλόμενης Πράξης επιβάλλεται από επιτακτικούς λόγους δημοσίου συμφέροντος, πρέπει ομοίως να απορριφθεί, καθόσον οι επικαλούμενοι λόγοι δεν δικαιολογούν την παραβίαση των διαδικασιών ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων, που ομοίως αποσκοπούν στην εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος (βλ. Ε.Σ. Τμ, VI 691/2018, 124/2019). Κατ’ ακολουθίαν, η κρινόμενη αίτηση πρέπει να απορριφθεί.

ΑΝΑΘΕΩΡΗΘΗΚΕ με την ΕΣ/ΤΜ.ΜΕΙΖ-ΕΠΤΑΜ.ΣΥΝΘ/1291/2019

Συμπληρωματική σύμβαση εργου...Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις προηγούμενες σκέψεις το Τμήμα κρίνει ότι η ανάγκη εκτέλεσης των πρόσθετων εργασιών αντιστήριξης που περιλαμβάνονται στην ελεγχόμενη συμπληρωματική σύμβαση, δεν προκύπτει ότι οφείλεται σε απρόβλεπτες περιστάσεις, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα από την Επίτροπο. Η τεχνική μελέτη του έργου στηρίχτηκε στην από 5.1.2017 γεωτεχνική μελέτη, η οποία περιέλαβε γεωτεχνική έρευνα με την εκτέλεση δειγματοληπτικής γεώτρησης συνολικού μήκους 7,50 μέτρων καθώς και οριστική μελέτη αποκατάστασης και σταθεροποίησης της περιοχής του πέτρινου τοίχου που έχει αστοχήσει, με επιλογή συγκεκριμένου συστήματος υποστήριξης (κατασκευή πασσαλότοιχου για μήκος 30 μέτρων περίπου όπισθεν του υπάρχοντος τοιχίου και επεμβάσεις συγκέντρωσης και απομάκρυνσης των υδάτων ανάντη του τοιχίου). Η απόφαση δε, ακολούθως, της αναθέτουσας αρχής να τροποποιήσει την επιλεγείσα τεχνική λύση αντιστήριξης – μετά τη δημοπράτηση και ανάθεση του έργου – δεν προκύπτει ότι οφείλεται σε λόγους που σχετίζονται με αδυναμία εκτέλεσης του έργου ως είχε σχεδιασθεί εξαρχής, αλλά οφείλεται στην αντίθεση του αναδόχου ως προς την επιλεγείσα τεχνική λύση και μέθοδο, η οποία εκφράσθηκε τρεις ημέρες μετά την υπογραφή της αρχικής σύμβασης. Με τον τρόπο αυτό, όμως, τροποποιείται μετά τη δημοπράτηση του έργου το τεχνικό αντικείμενο της κύριας σύμβασης με την εφαρμογή τεχνικής λύσης και μεθόδου, που δεν προδιαγράφεται στα οικεία συμβατικά τεύχη και συντελείται ως εκ τούτου ανεπίτρεπτη, εκ των υστέρων, μεταβολή του αντικειμένου αυτής, με την ανάθεση μη προβλεπόμενων στην αρχική σύμβαση εργασιών, που οδηγεί σε παραβίαση των αρχών της διαφάνειας και της ίσης μεταχείρισης των υποψηφίων (βλ. Ε.Σ. Τμ. Μείζ. Επταμ. Συνθ. 3463/2012, 3210/2011, VI Τμ. 1906/2013), απορριπτομένων όλων των περί του αντιθέτου προβαλλομένων ισχυρισμών του αιτούντος ως αβασίμων. ...

Δεν αναθεωρήθηκε με την ΕΣ/ΤΜ.ΜΕΙΖ-ΕΠΤ.ΣΥΝΘ/541/2020

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΗΛΕΚΤΡΟΦΩΤΙΣΜΟΥ.(...)Το Δικαστήριο διαπιστώνει ωστόσο ότι δεν τεκμηριώνεται η  αναγκαιότητα εκτέλεσης ι) των εργασιών που αφορούν στην αποκατάσταση τμήματος των πυλώνων φωτισμού του σταδίου (ποσού 4.126,60 ευρώ χωρίς ΦΠΑ), οι οποίες είχαν προβλεφθεί στην αρχική σύμβαση, ούτε άλλωστε συσχετίζονται με συγκεκριμένες περιστάσεις που εξαιτίας αυτών επήλθε επαύξηση του τεχνικού αντικειμένου της αρχικής σύμβασης, καθώς και ιι) των εργασιών περίφραξης περιμετρικά των πυλώνων για λόγους ασφάλειας (ποσού 4.118,64 ευρώ χωρίς ΦΠΑ), πολλώ δε μάλλον που για τις εργασίες αυτές, κατά τα  οριζόμενα στην ειδική συγγραφή υποχρεώσεων (βλ. άρθρα 6.10,  12.1., 12.3.1. εδ. δ.  και 12.4.) δεν οφείλεται ιδιαίτερη αποζημίωση στον ανάδοχο. Ομοίως, ελλείπει η τεκμηρίωση για την αλλαγή των τεχνικών προδιαγραφών του προβλεφθέντος στην αρχική μελέτη συστήματος τηλεχειρισμού της λειτουργίας των προβολέων σε σύστημα που θα λειτουργεί μέσω ασύρματου δικτύου. Ενόψει όμως του ότι οι επίμαχες ανατεθείσες εργασίες ακολουθούν το υψηλό ποσοστό έκπτωσης (45,06%) που η ανάδοχος προσέφερε επί της προϋπολογιζόμενης δαπάνης του υποκείμενου ανοικτού διαγωνισμού, οι δε ανωτέρω υπό στοιχ. ι και ιι εργασίες έχουν περιορισμένο οικονομικό αντικείμενο σε σχέση με αυτό της συμπληρωματικής σύμβασης (συνολικής αξίας 97.034,16 ευρώ χωρίς ΦΠΑ), συνεκτιμωμένων και των προβαλλόμενων κατ’ εκτίμηση του δικογράφου, ισχυρισμών του προσφεύγοντος Ελληνικού Δημοσίου, ότι υπό τις παρούσες περιστάσεις δεν παραβλάπτεται το δημόσιο συμφέρον, τουναντίον όπως προέκυψε αυτό εξυπηρετείται, αφού οι επίμαχες εργασίες ανατέθηκαν τελικώς κατά τον οικονομικότερο δυνατό τρόπο, το Δικαστήριο κρίνει σύμφωνα και με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη 12 ότι οι κατά τα ανωτέρω διαπιστωθείσες πλημμέλειες δεν δύναται να θεωρηθούν στην προκειμένη περίπτωση ως ουσιώδεις.Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, πρέπει να γίνει δεκτή η κρινόμενη προσφυγή αναθεώρησης, να αναθεωρηθεί η 1415/2022 απόφαση του Εβδόμου Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου

Ολοκλήρωση κτιρίου δικαστικού μεγάρου...Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν ανωτέρω ερμηνευτικώς δεκτά (βλ. σκ. 2) το Δικαστήριο άγεται στην κρίση ότι δεν συντρέχουν εν προκειμένω, σωρευτικά, οι προϋποθέσεις για τη νόμιμη σύναψη της ελεγχόμενης 1ης Σ.Σ.. Και τούτου διότι οι εργασίες αποκάλυψης και αποκατάστασης των διαβρωμένων οπλισμών του φέροντος οργανισμού σκυροδέματος – η εκτέλεση των οποίων κρίθηκε αναγκαία μετά τις εργασίες καθαίρεσης των επιχρισμάτων, που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο της αρχικής σύμβασης, - δεν κατέστησαν αναγκαίες λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων. Ήτοι, μεταγενέστερων του χρόνου κατάρτισης της αρχικής σύμβασης αιφνίδιων, κατά την έννοια του νόμου, πραγματικών γεγονότων, που δεν ήταν δηλαδή αντικειμενικά δυνατόν να προβλεφθούν κατά την κατάρτιση της αρχικής μελέτης του υποέργου. Αντιθέτως, οφείλονται σε σφάλματα και παραλείψεις της αρχικής μελέτης, καθόσον, από τα στοιχεία του φακέλου, δεν προκύπτει ότι η παρεμβαίνουσα αναθέτουσα αρχή προέβη στη διενέργεια δειγματοληπτικών ελέγχων στον φέροντα οργανισμό του κτιρίου, ώστε να καταστεί δυνατό να διαπιστωθεί, κατά το στάδιο εκπόνησης της μελέτης του υποέργου, η ακριβής κατάσταση του οπλισμού, το μέγεθος και η τυχόν έκταση των διαβρώσεων, που είχαν προκληθεί στα στοιχεία του φέροντος οργανισμού και να επισημανθούν οι απαραίτητες ενέργειες ενίσχυσης του. Συναφώς, επισημαίνεται ότι ουδόλως, αν και ζητήθηκαν, παρασχέθηκαν στο Δικαστήριο στοιχεία και διευκρινίσεις σχετικά με τη διενέργεια κατά το στάδιο εκπόνησης της αρχικής μελέτης τυχόν δειγματοληπτικών ελέγχων. Σε κάθε δε περίπτωση, κατά το στάδιο εκπόνησης της αρχικής μελέτης έπρεπε να αποτελέσει αντικείμενο έρευνας η ακριβής κατάσταση του φέροντος οργανισμού του κτιρίου, προκειμένου να διαπιστωθούν τα σοβαρά προβλήματα των διαβρωμένων οπλισμών του, τα οποία, κατά την κοινή πείρα και αντίληψη, είναι συνήθη κατά την αποκατάσταση παλαιών κτιρίων ενόψει μάλιστα και της γειτνίασής του με τη θάλασσα (πρβ. ΕλΣ VI Τμ. 1347, 666/2017, 3209/2013, 3101/2012). Ο δε προβαλλόμενος ισχυρισμός από την προσφεύγουσα και την παρεμβαίνουσα ότι ουδείς αποχρών λόγος υφίστατο, που να επιβάλει τον έλεγχο του σιδηρού οπλισμού και του φέροντος οργανισμού σκυροδέματος του κτιρίου με τη διενέργεια δειγματοληπτικών ελέγχων, δεδομένου ότι στην εξωτερική πλευρά των επιφανειών του κτιρίου δεν υπήρχαν ενδείξεις αποσάθρωσης, τυγχάνει πρωτίστως απορριπτέος ως αβάσιμος ενόψει κυρίως της γνωστής, εκ των προτέρων, παλαιότητάς του κτιρίου και της θέσεως αυτού πλησίον της θάλασσας. Περαιτέρω, ο εν λόγω ισχυρισμός προβάλλεται αλυσιτελώς, καθόσον δεν αφορά το σύνολο των συμπληρωματικών αυτών εργασιών, δεδομένου ότι αντικείμενο της σύμβασης αυτής δεν είναι μόνο οι εν λόγω εργασίες αποκάλυψης και αποκατάστασης των διαβρωμένων οπλισμών του φέροντος οργανισμού του κτιρίου αλλά και αυτές που αφορούν την εκ νέου αρχιτεκτονική - ηλεκτρομηχανολογική αποκατάσταση των χώρων του. Οι τελευταίες δε ουδόλως προκύπτει ότι συνδέονται με τα προβλήματα του οπλισμού του φέροντος οργανισμού του κτιρίου, που διαπιστώθηκαν μετά την καθαίρεση των επιχρισμάτων, αλλά μόνο με μεταβολές που έγιναν στο σχεδιασμό του αντικειμένου του αρχικού υποέργου για τη βελτίωση της ποιότητας και της λειτουργικότητάς του, ως εκ τούτου, αυτές μη νόμιμα συμπεριλήφθηκαν στο ελεγχόμενο σχέδιο της 1ης Σ.Σ.. Περαιτέρω, και τα προβαλλόμενα περί αναγκαιότητας των ως άνω συμπληρωματικών εργασιών για την αρτιότητα και τη λειτουργικότητα του υποέργου καθώς και ότι δεν μπορούν οι εργασίες αυτές τεχνικά ή οικονομικά να διαχωριστούν από την κύρια σύμβαση, χωρίς να δημιουργήσουν μείζονα προβλήματα, αλυσιτελώς προβάλλονται καθώς, και αληθή υποτιθέμενα, δεν δύνανται να οδηγήσουν στην ένταξη αυτών στην ελεγχόμενη 1η Σ.Σ., διότι η ως άνω προϋπόθεση δεν εξετάζεται αυτοτελώς, αλλά σωρευτικά με τις λοιπές προϋποθέσεις. Τέλος, ενόψει της σταθερότητας του νομικού πλαισίου και της πάγιας νομολογίας ως προς τις προϋποθέσεις κατάρτισης συμπληρωματικών συμβάσεων (βλ. σκ. 2) το αίτημα αναγνώρισης συγγνωστής πλάνης υπέρ της παρεμβαίνουσας τυγχάνει απορριπτέο.

Ανακατασκευή οδών (...)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις νομικές σκέψεις που προηγήθηκαν, το Δικαστήριο κρίνει ότι ορθώς έγινε δεκτό με την προσβαλλόμενη Πράξη ότι στην προκειμένη περίπτωση δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις των άρθρων 132 και 156 του ν. 4412/2016, όπως ισχύουν για τη νόμιμη σύναψη της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης. Και τούτο διότι, στο αρχικό έργο προβλέπονταν ήδη τα πλάτη του υφιστάμενου και του υπό κατασκευή πεζοδρομίου, επί του οποίου επρόκειτο να κατασκευαστεί ζώνη πρασίνου και ποδηλατόδρομος διπλής κατεύθυνσης και, εντούτοις, είχε προκριθεί από τον μελετητή η τεχνική λύση της αποχέτευσης των ομβρίων υδάτων προς το υφιστάμενο οδόστρωμα, με εκσκαφή των οδών ώστε να τηρηθεί η προβλεπόμενη στη μελέτη ομόρροπη κλίση 2% για όλο το πλάτος του υπό επέκταση σε συνολικό πλάτος 9,13m πεζοδρομίου (συμπεριλαμβανομένου ποδηλατοδρόμου και ζώνης πρασίνου) μέχρι την υφιστάμενη ασφαλτοστρωμένη οδό. Ομοίως, ήδη στην αρχική μελέτη του έργου προβλεπόταν ρητώς ότι ο ανάδοχος του έργου γνώριζε ή όφειλε να γνωρίζει με λεπτομέρεια τις συνθήκες κατασκευής του έργου (άρθρο 8 της Ειδικής Συγγραφής Υποχρεώσεων του έργου), ήτοι τις ακριβείς θέσεις των υφιστάμενων δικτύων ΟΚΩ και ότι η λήψη τους υπόψιν κατά την κατασκευή του έργου και η τυχόν μετατόπισή τους εντασσόταν στη σφαίρα ευθύνης του σε συνεργασία με τους εμπλεκόμενους οργανισμούς.(...)Για τους λόγους αυτούς Απορρίπτει την από 17.10.2023 (ΑΒΔ 3427/2023) προσφυγή ανάκλησης του Δήμου ....Δεν ανακαλεί την 556/2023 Πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.