ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ:Νόμιμη η δαπάνη Δήμου για την καταβολή αμοιβής σε ιδιωτική επιχείρηση για την προμήθεια 12.000 τεμαχίων εντύπων με περιεχόμενο το πρόγραμμα προβολών του θερινού κινηματογράφου του Δήμου για το έτος 2010, η οποία αποτελεί εκπλήρωση συμβατικής υποχρέωσης της Αμιγούς Δημοτικής Επιχείρησης πολύπλευρης Ανάπτυξης .- Έργων προς την ανωτέρω εταιρεία, στο πλαίσιο προγραμματικής σύμβασης που καταρτίστηκε μεταξύ του Δήμου, της Δημοτικής Επιχείρησης και του ν.π.δ.δ. του Δήμου, με επωνυμία '' Οργανισμός Πολιτισμού Νέας Γενιάς και Αθλητισμού '', την οποία αναλαμβάνει ο Δήμος, μετά την λύση της ως άνω δημοτικής επιχείρησης, κατ' εφαρμογή του άρθρου 109 παρ.7 του ν.3852/2010, καθόσον: α) Η από 29.9.2009 προγραμματική σύμβαση, η οποία αποτελεί τη νόμιμη αιτία της ελεγχόμενης δαπάνης, επιτρεπτώς καταρτίστηκε με το προεκτεθέν περιεχόμενο μεταξύ του Δήμου, της Δημοτικής Επιχείρησης και του Δημοτικού Οργανισμού (ν.π.δ.δ.), διότι το αντικείμενο αυτής, ήτοι η πραγματοποίηση εκδηλώσεων για την προαγωγή και ανάπτυξη της κινηματογραφικής τέχνης και την ενεργοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού στην ευρύτερη περιοχή του Δήμου, συνιστά υπηρεσία που προσδίδει σ'αυτήν αναπτυξιακό χαρακτήρα, κατά την έννοια του άρθρου 35 του π.δ./τος410/1995, καθώς προάγει την κοινωνική και πολιτιστική ζωή του τόπου, β) οι υπηρεσίες που περιλαμβάνονται στο αντικείμενο της ως άνω προγραμματικής σύμβασης, άπτονται μεν των αρμοδιοτήτων του ανωτέρω Δημοτικού Οργανισμού, στον οποίο ανήκε (έως την κατάργησή του με την 6898/1.7.2013. απόφ. Του Γ.Γ. Αποκεντρωμένης Διοίκησης Μακεδονίας - Θράκης - ΦΕΚ Β'1817) αποκλειστικά η αρμοδιότητα για την ανάπτυξη των πνευματικών και πολιτιστικών εκδηλώσεων και δραστηριοτήτων στην πόλη του Δήμου, όπως άλλωστε προκύπτει από τη συστατική πράξη του δημοτικού νομικού προσώπου, σε συνδυασμό με τον ισχύοντα Οργανισμό Εσωτερικής Υπηρεσίας του Δήμου και γ) Στο άρθρο 2, αλλά και στο αναλυτικό χρονοδιάγραμμα υλοποίησης του έργου που περιλαμβάνεται στο Παράρτημα II της προγραμματικής σύμβασης περιγράφεται επαρκώς το αντικείμενο και ο σκοπός αυτής.

Μίσθωση μηχανημάτων για ηχητική κάλυψη εορταστικής εκδήλωσης...:Με αυτά τα δεδομένα, επιτρεπτώς ο Δήμος ανέλαβε την υπό κρίση δαπάνη, διότι αφορά εκδήλωση που έλαβε χώρα στην εδαφική του περιφέρεια και σχετίζεται με την εθνική γιορτή της 25ης Μαρτίου και ως εκ τούτου η σχετική πίστωση δύναται να βαρύνει τον προϋπολογισμό του. Περαιτέρω, κατ’ εφαρμογή του άρθρου 203 του ν. 4555/2018 νομίμως διατίθεται η δαπάνη από το Δήμαρχο και δεν απαιτείται απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου.Κατ’ ακολουθία η υπό κρίση δαπάνη είναι νόμιμη και το ελεγχόμενο χρηματικό ένταλμα πληρωμής πρέπει να θεωρηθεί.

ΜΕΛΕΤΕΣ: Μη νόμιμη η καταβολή ποσού από Δήμο σε σύμπραξη εταιρειών, σε εκτέλεση σύμβασης, αντικείμενο της οποίας ήταν η εκπόνηση της μελέτης με τίτλο «ΜΕΛΕΤΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ ……….», καθόσον μη νομίμως ο Δήμος προέβη στην ανάθεση της ανωτέρω μελέτης, διότι: α) ο Δήμος, στα χωρικά όρια του οποίου κείται το ιστορικό μνημείο, δεν όφειλε να αποτανθεί στο Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ) για την υλοποίηση της μελέτης και β) δεν προκύπτει ότι ο Δήμος είχε λάβει από την αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου Πολιτισμού οιαδήποτε έγκριση για την εκπόνηση της μελέτης, πριν και μετά τη σύνταξη των τεχνικών προδιαγραφών, παρόλο που αυτή η εξ αντικειμένου εξειδικευμένη μελέτη αποσκοπεί στην αντιμετώπιση καταπτώσεων στον περιβάλλοντα χώρο του μνημείου (απόφαση 34593/1108/23.6-8.7.1983 του Υπουργού Πολιτισμού, ΦΕΚ Β΄ 398/1983, ν. 1126/1981,ΦΕΚ  Α΄ 32/1981 και άρθρο 75 ΚΔΚ).

Οι δήμοι μπορούν, κατόπιν σχετικής απόφασης του δημοτικού συμβουλίου τους και υπό την προϋπόθεση της ύπαρξης σχετικής πίστωσης στον προϋπολογισμό τους, η οποία δεν υπερβαίνει το 1,5% των τακτικών εσόδων τους, να χορηγούν χρηματική ενίσχυση σε εκκλησιαστικά ν.π.δ.δ. που εδρεύουν εντός των διοικητικών ορίων τους, για την πραγματοποίηση, από τα εν λόγω ν.π.δ.δ., κοινωνικών εκδηλώσεων (βλ. Ελ.Συν., VII Τμήμ. πράξ. 111/2011, 332/2010, 271, 190, 105/2009, 388/2006). Εξάλλου, κατά την έννοια των ανωτέρω διατάξεων, όπως αυτή συνάγεται από τη γραμματική ερμηνεία τους και τη ρητή ένταξη των εκκλησιαστικών ν.π.δ.δ. στα δικαιούμενα επιχορήγησης από τους δήμους νομικά πρόσωπα, σε συνδυασμό με την αποστολή, ως καθαρώς θρησκευτικών οργανισμών, των εκκλησιαστικών ν.π.δ.δ., οι πραγματοποιούμενες, απ' αυτά, «κοινωνικές εκδηλώσεις» που μπορούν να επιχορηγούν οι δήμοι πρέπει να αφορούν σε υλοποίηση δράσεων που σκοπό έχουν την επιδίωξη του συλλογικού οφέλους της οικείας τοπικής κοινωνίας και την εξυπηρέτηση του κοινωνικού συμφέροντος των μελών της (πρβλ. Ελ.Συν., VII Τμήμ. πράξ. 377, 215/2010, 301, 60/2008).

Επιχορήγηση αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας...Με τα δεδομένα αυτά, σε συνδυασμό με τα όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, το Κλιμάκιο κρίνει ότι το υποβαλλόμενο σχέδιο σύμβασης δεν συνομολογείται νόμιμα, δεδομένου ότι η συμμετέχουσα αστική εταιρεία, η συστατική πράξη της οποίας δεν προκύπτει ότι έχει κοινοποιηθεί στη διεύθυνση Τοπικής Αυτοδιοίκησης της οικείας Περιφέρειας, δεν μπορεί να αποτελέσει μέρος προγραμματικής σύμβασης μεταξύ Δήμου και ΤΕΔΚ για την υλοποίηση προγράμματος περιβαλλοντικής προστασίας, εφόσον οι σχετικές διατάξεις δεν το προβλέπουν. Επιπλέον, το εκπονούμενο πρόγραμμα δεν είναι σαφές και επομένως, η χρηματοδότησή του από το Δήμο .... δεν είναι νόμιμη, δοθέντος ότι ούτε στις αποφάσεις των διοικητικών συμβουλίων και του Δημοτικού Συμβουλίου ... ούτε όμως και στα στοιχεία του φακέλου περιλαμβάνεται αναλυτικός πίνακας, στον οποίο να καταγράφεται λεπτομερώς το χρονοδιάγραμμα της δράσης με αναφορά στο είδος και τον αριθμό των μικρών οχημάτων που θα περιπολούν, τον τόπο, τον χρόνο, τη συχνότητα της περιπολίας σε κανονικές συνθήκες (μη έκτακτης ανάγκης), τον αριθμό των απασχολούμενων (με ονομαστική κατάσταση) σε αυτό, την ειδικότητά τους και τη διάρκεια της παρεχόμενης από αυτούς υπηρεσίας, καθώς και αναλυτικά το συνολικό κόστος της εκπονούμενης υπηρεσίας με αναφορά στις επιμέρους παραμέτρους (αναλώσιμα, εργατικό κόστος συνολικά και ανά κατηγορία εργαζομένου), προκειμένου στη συνέχεια να προσδιοριστεί η οικονομική συμμετοχή τόσο του Δήμου όσο και των άλλων φορέων (των οποίων η ταυτότητα θα πρέπει να αναφέρεται ρητά και να υπάρχουν αποφάσεις των διοικητικών τους οργάνων για τη συγχρηματοδότηση), ώστε να καθίσταται εφικτός ο δικαστικός έλεγχος του αναγκαίου για την υλοποίηση της δράσης μέτρου της συμμετοχής και χρηματοδότησης του οργανισμού τοπικής αυτοδιοίκησης, χωρίς μέσω αυτής τελικά να καλύπτεται το σύνολο των δαπανών του προγράμματος. Κατόπιν τούτων, το Κλιμάκιο κρίνει ότι συντρέχει νόμιμος λόγος που κωλύει την υπογραφή του υποβληθέντος σχεδίου σύμβασης μεταξύ του Δήμου ...., της Τοπικής Ένωσης Δήμων και Κοινοτήτων .... και της αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας με την επωνυμία «…»

Μίσθωση μηχανημάτων-οχημάτων έργου.(..)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με τις νομικές σκέψεις που προηγήθηκαν, η υπό κρίση (μικτή) σύμβαση μεταξύ του Δήμου ... και της αναδόχου εταιρείας, παρόλο που δεν διαχωρίστηκε στον ενδεικτικό προϋπολογισμό η αξία της μίσθωσης των μηχανημάτων-οχημάτων από αυτήν της παροχής των υπηρεσιών, είχε προεχόντως χαρακτήρα ανάθεσης εργασιών (υπηρεσιών). Τούτο δε διότι, το κύριο αντικείμενο της σύμβασης αυτής με βάση το σκοπό της είναι ο καθαρισμός και η συνακόλουθη αποκατάσταση της βατότητας του αγροτικού δρόμου, στην οποία απέβλεψε ο Δήμος με τη σύναψη της  συγκεκριμένης  σύμβασης  κι  όχι  η  μίσθωση των ανωτέρω μηχανημάτων, η οποία έχει παρεπόμενο χαρακτήρα. Κατά συνέπεια, νομίμως, ενόψει των διατάξεων της παραγράφου 9 του άρθρου 209 του ν. 3463/2006, ανατέθηκε απευθείας η παροχή των υπό κρίση εργασιών στην ως άνω ανάδοχο, δοθέντος ότι το ποσό αυτών δεν υπερβαίνει το χρηματικό όριο των 20.000,00 ευρώ χωρίς Φ.Π.Α., μέχρι του οποίου επιτρέπεται η απευθείας ανάθεση εργασιών.

Επιχορήγηση :Με αυτά τα δεδομένα, η ελεγχόμενη δαπάνη είναι νόμιμη. Ειδικότερα, δεν ήταν απαραίτητη η ανάλωση του ποσού της τακτικής επιχορήγησης προκειμένου να χορηγηθεί έκτακτη, καθόσον στο πλέγμα των διατάξεων περί επιχορηγήσεων των ν.π.δ.δ. των δήμων δεν προβλέπεται τέτοια προϋπόθεση. Περαιτέρω, η δυνατότητα έκτακτης επιχορήγησης του ν.π.δ.δ. προβλέπεται ευθέως από τις διατάξεις του Κ.Δ.Κ. που ανωτέρω παρατίθενται, ως εκ τούτου δεν ασκεί επιρροή το γεγονός ότι δεν ορίζεται η επιχορήγηση αυτή ως πόρος   στη συστατική του πράξη. Εξάλλου, μπορεί μεν στην 174/30.7.2018  απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου για την αναμόρφωση του προϋπολογισμού του Δήμου να μη διαλαμβάνεται ότι η επιχορήγηση προς το ν.π.δ.δ. ήταν έκτακτη, από τη μεταγενέστερη όμως απόφαση 214/12.9.2018 έγκρισης του προϋπολο-γισμού του ν.π.δ.δ., όπου ρητώς αναφέρεται στο σχετικό τίτλο του Κ.Α. ότι πρόκειται για έκτακτη επιχορήγηση, προκύπτει ότι το Δημοτικό Συμβούλιο κατά την έγκριση γνώριζε την αιτία της δαπάνης, τον προορισμό και τον έκτακτο χαρακτήρα αυτής. Τέλος, η πραγματοποίηση της συναυλίας τελούσε υπό την αίρεση της έγκρισης παραχώρησης του Ωδείου ....... του Αττικού, που έλαβε χώρα στις 10.7.2018, επομένως δεν ήταν δυνατή η πρόβλεψη της επίμαχης δαπάνης και η ένταξή της στον προϋπολογισμό έτους 2018 του ν.π.δ.δ., ο οποίος καταρτίσθηκε στο τέλος του προηγούμενου έτους 2017.  

Προυπολογισμός-πιστώσεις.Από τις διατάξεις αυτές συνάγεται ότι δεν είναι νόμιμη η έναρξη της διαδικασίας, πολλώ δε μάλλον η σύναψη συμβάσεως για τη διενέργεια προμήθειας από δήμο ή κοινότητα, χωρίς να υπάρχει ήδη εγγεγραμμένη στον προϋπολογισμό πίστωση. Περαιτέρω, ο πρόεδρος κοινότητας δύναται να συνάψει σύμβαση προμήθειας με απευθείας ανάθεση χωρίς προηγούμενη απόφαση του κοινοτικού συμβουλίου, μόνον εάν έχει εγγραφεί στον προϋπολογισμό ειδικευμένη πίστωση προορισμένη για προμήθεια, η οποία ρητά κατονομάζεται στον προϋπολογισμό. Αν δεν συντρέχουν οι όροι αυτοί, η σύμβαση δεν είναι νόμιμη και δε δεσμεύει την κοινότητα, αλλά καθιστά τον πρόεδρο υπεύθυνο έναντι του αναδόχου. Η δε παρανομία αυτής δεν δύναται να θεραπευθεί με την επιγενόμενη αναμόρφωση του προϋπολογισμού και την εκ των υστέρων έγκριση της δαπάνης από το κοινοτικό συμβούλιο.

Αύξηση μετοχικού κεφαλαίου Δημοτικής Κοινωφελούς Επιχείρησης.(..). Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα αναπτύχθηκαν στις προηγούμενες σκέψεις το Τμήμα κρίνει ότι: α) Η συμμετοχή του Δήμου ... στην αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της ΔΗ.Κ.Ε.ΔΗ.Σ. δεν αντίκειται στις διατάξεις της παρ. 5 του άρθρου 259 του Δ.Κ.Κ., αφού ουσιαστικά σκοπό έχει την εξόφληση των υποχρεώσεων και την εξυγίανση της μετατρεπόμενης αμιγούς δημοτικής επιχείρησης, ούτως ώστε η νέα επιχείρηση, η οποία, λόγω της φύσης της ως κοινωφελούς, έχει εκ των πραγμάτων περιορισμένη οικονομική αυτοδυναμία, να είναι σε θέση να προχωρήσει στην υλοποίηση των προβλεπόμενων από το διετές πρόγραμμα δράσεων, εκ των οποίων άλλες αποτελούν συνέχεια των δράσεων της αμιγούς επιχείρησης και άλλες αναλαμβάνονται για πρώτη φορά από τη νέα επιχείρηση (π.χ. λειτουργία κινηματογράφου και μουσείου). β) Το αποτέλεσμα της εκμετάλλευσης της ΔΗ.Κ.Ε.ΔΗ.Σ. κατά το πρώτο χρονικό διάστημα της λειτουργίας της (τελευταίο τρίμηνο του έτους 2008, 2009 και 2010) παρουσιάζει θετικό πρόσημο μεταξύ της διαφοράς εσόδων και εξόδων των δράσεων της, η δε βιωσιμότητά της δεν στηρίζεται αποκλειστικά στην χρηματοδότηση του Δήμου, ενόψει αφενός της πρόβλεψης ίδιων εσόδων από τους χρήστες των υπηρεσιών της, ήτοι 27.500,00 ευρώ κατά το τελευταίο τρίμηνο του έτους 2008 και 276.900,00 ευρώ το έτος 2009 και αφετέρου της αναμενόμενης χρηματοδότησης μέρους των δράσεών της από κοινοτικά ή εθνικά προγράμματα. Συνεπώς, κρίνεται βιώσιμη κατά τη μετατροπή της η κοινωφελής επιχείρηση, εφόσον τα εκτιμώμενα έσοδα αυτής, είτε από τις ανωτέρω χρηματοδοτήσεις είτε από αποζημίωση που καταβάλλουν οι χρήστες των υπηρεσιών της, της επιτρέπουν να αναλάβει πάνω από το ήμισυ των εξόδων λειτουργίας της και δεν στηρίζεται αποκλειστικά στη χρηματοδότηση του Δήμου που τη συνέστησε.(..)Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, το κρινόμενο χρηματικό ένταλμα θα μπορούσε να θεωρηθεί, εάν δεν είχε λήξει το οικονομικό έτος 2010, σε βάρος των πιστώσεων του οποίου είχε εκδοθεί.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ:Μη νόμιμη η καταβολή αμοιβής από Δήμο σε ΔΕΥΑ για την υλοποίηση προγραμματικής σύμβασης, με αντικείμενο τη «Συνεργασία μεταξύ του Δήμου  και της Δημοτικής Επιχείρησης Ύδρευσης – Αποχέτευσης για τη Λειτουργία του Κέντρου Αποκαταστάσεων και Συντηρήσεων», καθόσον: α) η ως άνω συναφθείσα σύμβαση, ανεξαρτήτως του ότι δεν έχει αντικείμενο με αναπτυξιακό  χαρακτήρα, αφού δεν αποσκοπεί στη μελέτη και εκτέλεση έργων και προγραμμάτων ανάπτυξης της ευρύτερης περιοχής, συνιστά μια κατ΄ επίφαση προγραμματική σύμβαση και δε φέρει το, εκ του νόμου, ελάχιστο περιεχόμενο, (άρθρο 225 του ν. 3463/2006, ΦΕΚ Α΄ 114/2006), αφού οι υποχρεώσεις των ως άνω συμβαλλομένων μερών περιγράφονται στο κείμενό της, κατά τρόπο γενικό και αόριστο και δεν προσδιορίζονται με σαφήνεια οι επιμέρους εργασίες που θα εκτελεσθούν,  ούτε προσδιορίζεται χρονοδιάγραμμα υλοποίησης των ως άνω εργασιών, ενώ δεν περιλαμβάνεται σε αυτήν άρθρο περί προϋπολογιζόμενης δαπάνης, έστω και κατά προσέγγιση, των δράσεων που πρόκειται να αναληφθούν, β) η εν λόγω σύμβαση ανατρέχει, ως προς σημαντικό ποσοστό των υπηρεσιών που παρασχέθηκαν σε εκτέλεσή της, σε προγενέστερο της κατάρτισής της χρόνο, κατά παράβαση της αρχής της μη αναδρομικότητας των διοικητικών συμβάσεων και γ) επιπλέον, η δαπάνη είναι μη κανονική, καθόσον η εκκαθάρισή της βασίζεται σε μη πρωτότυπα και ως εκ τούτου, μη νόμιμα δικαιολογητικά (άρθρα 25 και 26 β.δ. της 17.5/15-6-1959).