Η Πράξη 148/2025 του ΣΤ' Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά τον έλεγχο νομιμότητας τριών νέων σχεδίων συμφωνιών-πλαίσιο για την τετραετή προμήθεια υγρών καυσίμων στον Δήμο Ηρακλείου Κρήτης και στα Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου του Δήμου, συνολικής προϋπολογιζόμενης δαπάνης 4.684.400,00 ευρώ. Ενώ η αρχική ανάθεση είχε ελεγχθεί θετικά (Πράξη 114/2025) με ανάδοχο την εταιρεία «... Ο.Ε.», πριν την υπογραφή των συμφωνιών έλαβε χώρα συγχώνευση δι' απορροφήσεως, με την εταιρεία «...» να απορροφά την αρχική ανάδοχο. Τα νέα σχέδια συμφωνιών υποβλήθηκαν με αντισυμβαλλόμενη την απορροφήσασα εταιρεία. Το Κλιμάκιο έκρινε ότι, εφόσον η διαδικασία ανάδειξης αναδόχου είχε ήδη θετική κρίση και η μεταβολή αφορά μόνο το πρόσωπο του αναδόχου λόγω καθολικής διαδοχής (άρθρο 18 του ν. 4601/2019), δεν κωλύεται η υπογραφή των τριών νέων σχεδίων συμφωνιών.

Σύμβαση παροχής υπηρεσιών με διαπραγμάτευση, για τη φύλαξη του κτιρίου που στεγάζεται η Διεύθυνση Κρατικών Λαχείων – Διαδοχικές παρατάσεις.(..)Κατάσταση : Εκκρεμεί αποδοχή 
Από την κείμενη νομοθεσία δεν προβλέπεται παράταση των συμβάσεων παροχής υπηρεσιών με διαπραγμάτευση, όταν η τελευταία ερείδεται στη συνδρομή της έκτακτης και φανερά κατεπείγουσας ανάγκης του άρθρου 83 παρ.3 περ.δ’ του Ν 2362/1995, αλλά ούτε και δικαιολογείται, εφόσον η επιλογή της μη κανονικής, εξαιρετικής εκτός διαγωνισμού διαδικασίας, ενεργείται προκειμένου να υπηρετηθεί το δημόσιο συμφέρον σε ορισμένη χρονική συγκυρία και υπό την προηγούμενη παραδοχή, ότι η έκτακτη ανάγκη δημιουργείται ως συνέπεια επείγοντος, αιφνίδιου πραγματικού γεγονότος, που κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας και σύμφωνα με τους κανόνες επιμελούς διαχείρισης των υποθέσεων του μέσου συνετού κοινωνού, δεν θα ήταν δυνατό να προβλεφθεί και να αντιμετωπισθεί με μέτρα πρόληψης και αποφυγής του έγκαιρα και λυσιτελώς.

Καταβολή αποζημίωσης σε ιδιώτη, λόγω τρομοκρατικής ενέργειας, για τη θετική ζημία που υπέστησαν από τον εμπρησμό των ΙΧ αυτοκινήτων τους. Δαπάνη μη νόμιμη, καθόσον οι βεβαιώσεις του Διοικητή του Τμήματος Ασφαλείας του οικείου Νομού δεν είναι συνταγμένες σύμφωνα με το αρθ.7 παρ.7 του πδ 75/87 και δεν περιέχουν επαρκή αιτιολογία και αναφορά σε συγκεκριμένα στοιχεία, από τα οποία να προκύπτει κατά τρόπο αναμφισβήτητο ο χαρακτηρισμός των επίμαχων πράξεων ως τρομοκρατικών.

Καταλογισμός - θετική ζημία. Διαδικασία διοικητικής επίλυσης διαφορών.(..)Κατάσταση :  Μη αποδεκτή 
α) Σε βάρος του εκπροσώπου του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου, ο οποίος συμμετείχε ως μέλος στην Επιτροπή του άρθρου 70 παρ.5 του Ν.2238/94, η οποία επελήφθη της διοικητικής επίλυσης φορολογικής διαφοράς, που αφορούσε την επιχείρηση "Κ. ΚΑΨΑΛΗΣ και ΣΙΑ ΕΕ - Οδικά - Οικοδομικά Εργα", διαγράψασα το ανωτέρω πρόστιμο ΚΒΣ δεν δύναται να γίνει λόγος περί καταλογισμού κατ άρθρο 46 ΠΔ 774/1980, διότι προϋπόθεση της νομιμότητος του καταλογισμού είναι η ιδιότης του καταλογιζομένου ως δημοσίου υπαλλήλου, ιδιότης όμως που ελλείπει ρητώς κατ άρθρο 70 παρ.5 εδ.4 Ν 2238/94, όσον αφορά τους εκπροσώπους των ανωτέρω φορέων, που συμμετέχουν ως μέλη στην ανωτέρω Επιτροπή της παρ.5 του άρθρου 70 Ν 2238/94. β) Δεν δύναται να γίνει καταλογισμός κατ άρθρο 46 ΠΔ 774/80 σε βάρος των μελών της Επιτροπής του άρθρου 70 παρ.5 Ν 2238/94, καθώς και κατά του Προϊσταμένου της ΣΤ ΔΟΥ Θεσσαλονίκης, οι οποίοι στο πλαίσιο της αρμοδιότητός των (άρθρο 70 παρ.4 και 5 Ν 2238/94), διέγραψαν τα ανωτέρω πρόστιμα ΚΒΣ, διότι, εφ όσον οι αξιώσεις του Δημοσίου εκ των ως άνω διαγραφέντων προστίμων ΚΒΣ δεν απορρέουν από εν ευρεία εννοία βεβαίωση, δηλ. νόμιμο τίτλο οριστικό, η διαγραφή τους, δηλ. η απόσβεσή τους δεν αποτελεί μείωση της υφισταμένης περιουσίας του Δημοσίου, δηλ. θετική ζημία, αλλά ματαίωση της επαύξησης της περιουσίας του Δημοσίου, έστω και αν τούτο αναμενόταν (αποθετική ζημία).

Παροχή υπηρεσιών καθαριότητας  κτηριακών εγκαταστάσεων περιβάλλοντος χώρου:	1. Με τα δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η νέα ως άνω τροποποίηση της Δ24/20 σύμβασης, η οποία έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση του συμβατικού τιμήματος για την παροχή των επίμαχων υπηρεσιών καθαριότητας, κατά το μέρος που αφορά τα κονδύλια του εργατικού κόστους και των ασφαλιστικών εισφορών που συνδέονται άμεσα με αυτό, οφείλεται στην αύξηση του νόμιμου κατώτατου μισθού και του νόμιμου κατώτατου ημερομισθίου, όπως τα τελευταία διαμορφώθηκαν με την 31986/24.3.2023 απόφαση του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων (Β΄ 2003/28.3.2023). Η εν λόγω αύξηση στην τελική ποσοτική της ρύθμιση, ισχύουσα από την 1η.4.2023, ανέκυψε μετά την έκδοση της από 16.3.2022 κατακυρωτικής απόφασης και την υπογραφή της οικείας σύμβασης (28.6.2022), ενώ δεν ήταν δυνατό να προβλεφθεί ούτε κατά την υπογραφή της προγενέστερης τροποποιητικής σύμβασης (17.11.2022). Με τη συγκεκριμένη δε τροποποίηση δεν μεταβάλλεται η συνολική φύση της αρχικής σύμβασης, η δε δαπάνη αμφότερων των τροποποιήσεων δεν υπερβαίνει το 50% της αξίας της αρχικής σύμβασης. Κατόπιν τούτων και ενόψει της υποχρέωσης συμμόρφωσης της αναθέτουσας αρχής με το οικείο κανονιστικό καθεστώς (βλ. άρθρο 18 παρ. 2 του ν. 4412/2016 περί τήρησης των υποχρεώσεων που απορρέουν από τις διατάξεις της κοινωνικοασφαλιστικής και εργατικής νομοθεσίας κατά την εκτέλεση των δημοσίων συμβάσεων και άρθρο 53 παρ. 10α του ν. 4412/2016 περί υποχρεωτικής σχετικής αναπροσαρμογής της τιμής για τις συμβάσεις παροχής υπηρεσιών καθαριότητας), το Νοσοκομείο προέβη νομίμως στην αντίστοιχη αναπροσαρμογή του συμβατικού τιμήματος της Δ24/20 σύμβασης βάσει του άρθρου 7 παρ. 3 του ν. 4965/2022 σε συνδυασμό με το άρθρο 132 παρ. 1 περ. γ΄ του ν. 4412/2016 και υπό τις προϋποθέσεις αυτού. Ωστόσο, η αναπροσαρμογή τυγχάνει μη νόμιμη κατά το μέρος που αφορά στην αύξηση των λοιπών κονδυλίων που περιλαμβάνονται στο συνολικό συμβατικό τίμημα, ήτοι κόστη αναλώσιμων υλικών, ειδών ατομικής υγιεινής, εργαλείων και μηχανημάτων καθαρισμού κ.λπ., τα οποία ουδόλως συνδέονται με την αύξηση του εργατικού κόστους που επήλθε με την 31986/24.3.2023 απόφαση του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, την οποία επικαλείται ο ανάδοχος, ούτε επηρεάζονται από αυτό. Σημειώνεται δε ότι από την αντιπαραβολή της από 17.11.2022 τροποποιητικής σύμβασης με την αρχική, προκύπτει ότι με την προηγηθείσα τροποποίηση τα μεγέθη που αναπροσαρμόστηκαν ήταν μόνο αυτά που σχετίζονται με την αύξηση του εργατικού κόστους. 

Συμπληρωματικές εργασίες αποκατάστασης οδογέφυρας...Με δεδομένα αυτά, αμφότερες οι συμπληρωματικές εργασίες αποκατάστασης της οδογέφυρας του Κεντρικού Λιμένα .... και αντικατάστασης των προγραμματιζόμενων λογικών ελεγκτών (PLC) της Σήραγγας ... είναι απαραίτητες για την τελειοποίηση του αντικειμένου της αρχικής σύμβασης και δεν υπερβαίνουν, σε ποσοστό, το 50% της αξίας της. Περαιτέρω, συντρέχει εν προκειμένω το στοιχείο του απροβλέπτου, διότι, για τις μεν εργασίες στην οδογέφυρα, η εσωτερική φθορά και διάβρωση του οπλισμού, που προκάλεσε την αποκόλληση τμημάτων του σκυροδέματος και κατέστησε κατεπείγουσα, λόγω επικινδυνότητας για τους χρήστες του λιμένα, την ανάγκη επισκευής του, δεν μπορούσε να προβλεφθεί κατά το στάδιο της μελέτης, καθώς δεν ήταν ορατή, για τις δε εργασίες αντικατάστασης των PLC αυτές συνέχονται, όπως προκύπτει από τις εκθέσεις της αναδόχου, με έντονα καιρικά φαινόμενα και με πτώσεις της τάσης του ηλεκτρικού δικτύου, που συνέβησαν απροειδοποίητα μετά την ανάθεση του έργου.Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, δεν συντρέχουν νομικές πλημμέλειες που να κωλύουν την υπογραφή του, υποβληθέντος προς έλεγχο, σχεδίου συμπληρωματικής σύμβασης, το οποίο επισυνάπτεται στην παρούσα Πράξη και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της.

Προμήθεια μονάδας αφαλάτωσης...Επειδή, από τα ανωτέρω δεδομένα, ιδίως δε από i) το είδος της επιχειρηματικής δραστηριότητας της αιτούσης, ii) το ότι η εταιρεία αυτή εγνώριζε, όπως αναφέρει και στην κρινόμενη αίτησή της, ότι ο Δήμος … είχε χρηματοδοτηθεί για την προμήθεια μονάδος αφαλάτωσης, iii) μάλιστα δε σε βάρος των πιστώσεων του έτους 2007 του σχετικού προγράμματος εκτέλεσης εργασιών από τον ΟΤΑ Περιφερείας … και iv) από το εύλογο ενδιαφέρον της αιτούσης για την υλοποίηση του προγράμματος αυτού, τεκμαίρεται ότι η αιτούσα εταιρεία εγνώριζε το περιεχόμενο των πράξεων, κατά των οποίων εστράφη η από 1.9.2008 προσφυγή της, σε χρόνο προγενέστερο του πενθημέρου, που προηγήθηκε της ασκήσεώς της. Επομένως, η προσφυγή αυτή ήταν εκπρόθεσμη και, κατ’ ακολουθίαν, η κρινόμενη αίτηση πρέπει να απορριφθεί ως απαράδεκτη και να γίνει δεκτή η ασκηθείσα παρέμβαση.

Η προσφεύγουσα εταιρεία με την προδικαστική προσφυγή αίτησε την ακύρωση της απόφασης που έκανε αποδεκτή την προσφορά μιας άλλης εταιρείας (συνδιαγωνιζόμενης) για τις Ομάδες 4 (Λιπαντικά και Πρόσθετα) και 5 (Λιπαντικά) στον διαγωνισμό, ισχυριζόμενη ότι η προσφορά αυτή ήταν παράνομη και παραβίαζε το νομοθετικό πλαίσιο για τις δημόσιες συμβάσεις. Το αντικείμενο της σύμβασης ήταν η προμήθεια υγρών καυσίμων κίνησης και θέρμανσης, λιπαντικών και πρόσθετων για τις ανάγκες του φορέα, με συνολική προϋπολογιζόμενη δαπάνη 2.059.548,63€ πλέον ΦΠΑ. Η προσφεύγουσα υποστήριξε ότι η συνδιαγωνιζόμενη εταιρεία δεν πληρούσε τις τεχνικές προδιαγραφές που απαιτούνταν από τη διακήρυξη του διαγωνισμού.

Συμμετοχή του Δήμου στην αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου. Με τα δεδομένα αυτά, κρίνεται, καταρχάς, ότι με την απόφαση 300/2016 του Δημοτικού Συμβουλίου ..., με την οποία εγκρίθηκε η συμμετοχή του Δήμου αυτού στην αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της ...Α.Ε., εγκρίθηκε και η οικονομοτεχνική μελέτη επί της οποίας ερείδεται η αύξηση αυτή, δεδομένου ότι για την ως άνω απόφαση περί της αύξησης ελήφθη υπόψη η σχετική μελέτη, όπως προκύπτει από το περιεχόμενο της απόφασης αυτής, το οποίο εκτίθεται στη σκέψη 3.Α.. Περαιτέρω, κρίνεται ότι η συμμετοχή του Δήμου ... στην αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της ...Α.Ε. δεν είναι νόμιμη. Και τούτο, διότι η αύξηση αυτή, με την οποία θα καλυφθεί κατά βάση το κόστος εργασίας δέκα (10) ατόμων σε δωδεκάμηνη διάρκεια, δεν συνδέεται με οποιαδήποτε συγκεκριμένη αλλαγή προς το βέλτιστο του τρόπου παροχής των υπηρεσιών της ούτε με την προσθήκη και άλλων δραστηριοτήτων στους καταστατικούς σκοπούς της ούτε με την υλοποίηση επενδυτικών έργων συναφών με την αναπτυσσόμενη από αυτή δραστηριότητα, σημειώνεται δε ότι η δυνατότητα απευθείας ανάθεσης σε αυτήν της παροχής υπηρεσιών συναφών ή συνδεόμενων με το αντικείμενο της δραστηριότητάς της μέχρι του ποσού των 45.000,00 ευρώ, σύμφωνα με το άρθρο 268 παρ. 1 του Κ.Δ.Κ., καταργήθηκε με την παρ. 1 περ. 38 του άρθρου 377 του ν. 4412/2016 (Α΄ 147). Αντιθέτως, με την αύξηση αυτή επιδιώκεται η βιωσιμότητα της εταιρείας, η ικανότητά της, δηλαδή, να λειτουργήσει και να επιδιώξει τους καταστατικούς σκοπούς της για τα επόμενα πέντε χρόνια. Τούτο προκύπτει από τα εξής στοιχεία: i. Από την οικονομοτεχνική μελέτη, όπως αυτή αναλυτικά εκτίθεται στη σκέψη 3.Γ., με τις εκεί αναπτυχθείσες παρατηρήσεις, από το σύνολο της οποίας προκύπτει ότι επιδίωξη της αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου είναι η βιωσιμότητα της εταιρείας και η επαρκής ρευστότητα (όπως άλλωστε ρητώς αναφέρεται ως στόχος της επένδυσης), ώστε να μπορέσει αυτή να λειτουργήσει και να επιδιώξει τους ήδη καταστατικούς σκοπούς της. Το ανωτέρω συμπέρασμα δεν αναιρείται από την από 8.2.2018 επιστολή του ορκωτού ελεγκτή που συνέταξε την οικονομοτεχνική μελέτη σε απάντηση της πράξης επιστροφής της επιτρόπου ως προς το ζήτημα της κατ’ ουσίαν έμμεσης επιχορήγησης της ...Α.Ε. με την αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου, στην οποία (επιστολή) αναφέρεται ότι επειδή η … Α.Ε. δεν έχει επαρκή κέρδη χρήσεως ή σωρευμένα κέρδη και επαρκή ρευστότητα και επειδή θέλει να υλοποιήσει το επενδυτικό πλάνο που περιγράφεται στην οικονομοτεχνική μελέτη, δικαιούται να προχωρήσει στην αύξηση του μετοχικού της κεφαλαίου σύμφωνα με τον κ.ν. 2120/1920, καθόσον είναι εταιρική πράξη που προβλέπεται στο νόμο αυτό και η βιωσιμότητα της εταιρίας είναι εξασφαλισμένη. Και τούτο, διότι σε αυτήν βεβαιώνεται η έλλειψη ρευστότητας της εταιρίας, ενώ παραμένει γεγονός ότι η πρόσληψη του προσωπικού δεν συνδέεται με την ανάληψη νέων καταστατικών σκοπών ή την αλλαγή στον τρόπο παροχής των υπηρεσιών της. ii. Από την οικονομική θέση της εταιρείας, όπως αυτή αναλυτικά εκτίθεται στη σκέψη 3.Δ., με τις εκεί αναπτυχθείσες παρατηρήσεις, από την οποία συνάγεται ότι πρόκειται για μια εταιρεία που, και αν γίνουν δεκτά ως αληθή όλα τα περιλαμβανόμενα στους ισολογισμούς στοιχεία, αποφέρει, κατά την κρίσιμη χρήση και τις εγγύς σε αυτές, μικρά κέρδη ή εμφανίζει ζημία και, πάντως, από τη χρήση 2014 μεταφέρει στην επόμενη χρήση ζημία και τα κέρδη που εμφάνισε στη χρήση 2015 και στη χρήση 2016 τα διέθεσε ώστε να μειώσει τη μεταφερόμενη στην επόμενη χρήση ζημία. Συνεπώς, η συμμετοχή του Δήμου ... στην αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της … Α.Ε. αποτελεί, κατ’ ουσίαν, έμμεση επιχορήγηση προς αυτήν, η οποία, ωστόσο, ρητώς απαγορεύεται, κατά τα ειδικότερα εκτιθέμενα στη σκέψη 2.Β..5. Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, η εντελλόμενη με το 42, οικονομικού έτους 2018, χρηματικό ένταλμα δαπάνη είναι μη νόμιμη και αυτό δεν πρέπει να θεωρηθεί.

ΠΑΡΟΧΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ:Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με τις προεκτεθείσες διατάξεις, όπως ερμηνεύθηκαν στη μείζονα σκέψη της παρούσας, το Κλιμάκιο κρίνει ότι ως εκ της φύσεως των ανατεθεισών υπηρεσιών (κτηνιατρικές υπηρεσίες προς αδέσποτα ζώα) δεν ήταν δυνατή η εκ των προτέρων επιμέτρηση συγκεκριμένων ποσοτήτων αυτών, ώστε αυτές να προσδιορισθούν αναλυτικά στην επίμαχη διακήρυξη. Και τούτο διότι, κατά το στάδιο πριν από τη διεξαγωγή του διαγωνισμού, δεν ήταν δυνατό να προβλεφθεί, έστω κατά προσέγγιση, ούτε ο αριθμός των αδέσποτων ζώων που θα περισυλλέγονταν ούτε η κατάσταση της υγείας τους, ώστε να εκτιμηθεί ποσοτικά το είδος των υπηρεσιών που θα έπρεπε να παράσχει ο ανάδοχος (αριθμός στειρώσεων θηλυκών ή αρσενικών ζώων, εμβολιασμών, ορολογικών και λοιπών εργαστηριακών εξετάσεων κ.ό.κ.), απορριπτομένου ως αβασίμου του περί αντιθέτου (πρώτου) λόγου διαφωνίας...Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψη, αφενός μεν, τη σημασία των ανατεθεισών υπηρεσιών για τη δημόσια υγεία, ιδίως ενόψει της επανεμφάνισης του ιού της λύσσας στην ευρύτερη περιοχή, αφετέρου δε, την απροθυμία των κτηνιάτρων να συμμετέχουν στο διενεργηθέντα διαγωνισμό (υποβολή μιας μόνο προσφοράς) καθώς και την ανάγκη έγκαιρης προμήθειας των απαραίτητων αναλώσιμων υλικών (εμβολίων, φαρμάκων κ.λπ.) για την αποτελεσματική παροχή των υπηρεσιών, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η εντελλόμενη προκαταβολή συμφωνήθηκε χωρίς πρόθεση καταστρατήγησης της προμνησθείσας διάταξης εκ μέρους των οργάνων του Δήμου.(συγγνωστή πλάνη)