ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Σχέδιο σύμβασης που αφορά στην εκτέλεση, μετά τη διάλυση της αρχικής εργολαβίας, (...) Από το συνδυασμό των ανωτέρω διατάξεων συνάγεται ότι σε περίπτωση διάλυσης της σύμβασης με υπαιτιότητα του φορέα κατασκευής ή του κυρίου του έργου, η προϊσταμένη αρχή, εφόσον αποφασίσει την ολοκλήρωση του έργου, προσκαλεί τον επόμενο κατά σειρά μειοδότη του διενεργηθέντος διαγωνισμού, στον οποίο αναδείχθηκε ο αρχικός ανάδοχος, και του προτείνει να αναλάβει αυτός το έργο ολοκλήρωσης της εργολαβίας που διαλύθηκε, με τους ίδιους όρους και προϋποθέσεις και με βάση την προσφορά που υπέβαλε στο διενεργηθέντα διαγωνισμό. Η διαδικασία αυτή αποτελεί συνέχεια της προηγηθείσας διαγωνιστικής διαδικασίας και εντάσσεται σ’ αυτήν, με πρόσκληση του επόμενου κατά σειρά μειοδότη (και, αν αυτός αρνηθεί με πρόσκληση του αμέσως επόμενου μειοδότη), καθίσταται δε αναγκαία για την ολοκλήρωση του έργου, για την εκτέλεση του οποίου έχει ήδη υπογραφεί η οικεία σύμβαση, πλην όμως αυτή διαλύθηκε κατόπιν αιτήσεως του αρχικού αναδόχου, λόγω υπαιτιότητας του φορέα κατασκευής ή του κυρίου του έργου (βλ. Ελ.Συν. VI Τμ. αποφ. 804/2012, 3137/2010).(...) Με τα δεδομένα αυτά, το Κλιμάκιο κρίνει ότι από τον έλεγχο των υποβληθέντων σ’ αυτό στοιχείων δεν συντρέχει λόγος που να κωλύει την υπογραφή του ελεγχόμενου σχεδίου σύμβασης.

Δημόσιο έργο «ΕΡΓΑ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΟΔΙΚΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΑΣ ΠΕΜΣ ΑΠΟ ΘΕΟΜΗΝΙΑ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ ΚΑΙ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2018 (ΤΜΗΜΑ ΑΝΗΛΙΟ – ΤΣΑΓΚΑΡΑΔΑ)» (...) Από τον συνδυασμό των ανωτέρω διατάξεων συνάγεται ότι, σε περίπτωση διάλυσης της σύμβασης με υπαιτιότητα του φορέα κατασκευής ή του κυρίου του έργου, η προϊσταμένη αρχή, εφόσον αποφασίσει την ολοκλήρωση του έργου, προσκαλεί τον επόμενο κατά σειρά μειοδότη του διενεργηθέντος διαγωνισμού, στον οποίο αναδείχθηκε ο αρχικός ανάδοχος, και του προτείνει να αναλάβει αυτός το έργο ολοκλήρωσης της εργολαβίας που διαλύθηκε, με τους ίδιους όρους και προϋποθέσεις και με βάση την προσφορά που υπέβαλε στον διενεργηθέντα διαγωνισμό. Η διαδικασία αυτή αποτελεί συνέχεια της προηγηθείσας διαγωνιστικής διαδικασίας και εντάσσεται σ’ αυτήν, με πρόσκληση του επόμενου κατά σειρά μειοδότη (και, αν αυτός αρνηθεί με πρόσκληση του αμέσως επόμενου μειοδότη), καθίσταται δε αναγκαία για την ολοκλήρωση του έργου, για την εκτέλεση του οποίου έχει ήδη υπογραφεί η οικεία σύμβαση, πλην όμως αυτή διαλύθηκε κατόπιν αίτησης του αρχικού αναδόχου, λόγω υπαιτιότητας του φορέα κατασκευής ή του κυρίου του έργου. Σε περίπτωση που η ανωτέρω διαδικασία δεν αποφέρει αποτέλεσμα, η αναθέτουσα αρχή έχει τη δυνατότητα να προσφύγει για την ολοκλήρωση του έργου είτε στην ανοικτή δημοπρασία είτε στη διαδικασία με διαπραγμάτευση, εφόσον συντρέχουν, στην τελευταία περίπτωση, οι προϋποθέσεις προσφυγής στη συγκεκριμένη διαδικασία.(...)το Κλιμάκιο κρίνει ότι στην κρινόμενη υπόθεση συντρέχουν σωρευτικά οι προϋποθέσεις της διάταξης της περ. γ της παρ. 2 του άρθρου 32 του ν. 4412/2016 για την προσφυγή στη εξαιρετική διαδικασία της διαπραγμάτευσης χωρίς προηγούμενη δημοσίευση προκήρυξης. Ειδικότερα, η ανάγκη άμεσης αποκατάστασης των ζημιών που έχει υποστεί το οδόστρωμα από έκτακτα καιρικά φαινόμενα, αλλά και ολοκλήρωσης των ημιτελών εργασιών συνεπεία της αρχικής εργολαβίας που διαλύθηκε, ώστε να αποκατασταθεί η ασφαλής κυκλοφορία των συγκεκριμένων οδών, συνιστά κατεπείγουσα ανάγκη, η ικανοποίηση της οποίας νομίμως κρίθηκε από την αναθέτουσα αρχή ότι δεν επιτρέπει την τήρηση των χρονικών προθεσμιών που απαιτούν οι κοινοί κανόνες περί διεξαγωγής ανοικτού διαγωνισμού και, συνεπώς, δικαιολογεί την ανάθεση του έργου με τη διαδικασία της διαπραγμάτευσης χωρίς δημοσίευση διακήρυξης. Δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης ..., με την επισήμανση που αναφέρεται στη σκέψη 6 της παρούσας.

Κατασκευαστικές εργασίες για αθλητικές εγκαταστάσεις.(...)Συντρέχουν οι προϋποθέσεις της διάταξης της περ. γ΄ της παρ. 2 του άρθρου 32 του ν.4412/2016 για την προσφυγή στη εξαιρετική διαδικασία της διαπραγμάτευσης χωρίς προηγούμενη δημοσίευση προκήρυξης. Ειδικότερα, η ολοκλήρωση της διαλυθείσας αρχικής εργολαβίας συνιστά, λαμβανομένων υπόψη των πραγματικών περιστατικών της συγκεκριμένης υπόθεσης, κατεπείγουσα ανάγκη, η ικανοποίηση της οποίας δικαιολογεί την ανάθεση του έργου με την εν λόγω διαδικασία.Η ανωτέρω Απόφαση ανακαλεί την Πράξη της αρμοδίας Επιτρόπου.

ΔΗΜΟΣΙΟ ΕΡΓΟ «Κατασκευή Υδατοδεξαμενής – Εξωτερικού Υδραγωγείου στη Δ.Κ. ... (ολοκλήρωση)» (...)Σε περίπτωση διαλύσεως της συμβάσεως με υπαιτιότητα του κυρίου του έργου, η αναθέτουσα αρχή οφείλει, τηρώντας ακριβώς την ίδια διαδικασία που προβλέπεται στην περίπτωση εκπτώσεως του αναδόχου, να προσφύγει στον επόμενο κατά σειρά μειοδότη και εάν αυτός δεν αποδεχθεί, στον τρίτο κατά σειρά μειοδοσίας. Μόνον στην περίπτωση αρνήσεως του τελευταίου έχει τη διακριτική ευχέρεια να επιλέξει για την ολοκλήρωση των εργασιών, την ανοικτή δημοπρασία ή την επιλογή μεταξύ περιορισμένου αριθμού εργοληπτικών επιχειρήσεων. Ο Δήμος … Νομού Χαλκιδικής, μετά τη διάλυση της αρχικής συμβάσεως, θεωρώντας ότι εφαρμόζεται η γενική διάταξη του άρθρου 28 παρ.1 περ.γ (...) προχώρησε σε διαπραγμάτευση καλώντας τρεις υποψηφίους, μία εκ των οποίων, η ανάδοχος της ελεγχόμενης διαδικασίας, είχε συμμετάσχει στον αρχικό διαγωνισμό και είχε καταταγεί ενδέκατη. Κατά συνέπεια ορθώς με την προσβαλλομένη Πράξη κρίθηκε ότι η διαδικασία που τηρήθηκε για την ανάθεση της εκτελέσεως του έργου δεν είναι νόμιμη διότι ο Δήμος έπρεπε να απευθυνθεί κατ’ εφαρμογή του άρθρου 61 παρ.13 του Ν. 3669/2008 στο δεύτερο και τρίτο κατά σειρά μειοδοσίας διαγωνιζόμενο και, σε περίπτωση μη αποδοχής αυτών, να προσφύγει στη διαδικασία των διαπραγματεύσεων. Απορρίπτει την από 16.1.2012 αίτηση ανακλήσεως του Δήμου 

Διάλυση εργολαβίας. Προσφυγή στο δεύτερο μειοδότη (άρθρο 61 παρ. 13 ν.3669/2008). Διάλυση της εργολαβίας με υπαιτιότητα του κυρίου του έργου λόγω μη συντέλεσης των απαλλοτριώσεων και μη ολοκλήρωσης των μελετών του έργου. Η διαδικασία του άρθρου 61 παρ. 13 του ν.3669/2008 μη συμβατή με το κοινοτικό δίκαιο, αφού συνιστά στην ουσία διαδικασία με διαπραγμάτευση χωρίς δημοσίευση προκήρυξης, για την οποία δεν συντρέχουν οι προβλεπόμενες από το νόμο προϋποθέσεις. Μειοψηφία 1 μέλους. Με την 3137/2010 απόφαση του VI Τμήματος ανακλήθηκε η προμνησθείσα Πράξη του Κλιμακίου, καθόσον κρίθηκε ότι η διαδικασία του άρθρου 61 παρ. 13 του ν.3669/2008 δεν είναι ασύμβατη με το κοινοτικό δίκαιο, δεδομένου ότι η ανάθεση της εκτέλεσης του έργου μετά από διάλυση εργολαβίας γίνεται στο δεύτερο μειοδότη και σύμφωνα με την προσφορά που είχε υποβάλει στην προηγηθείσα διαγωνιστική διαδικασία.

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΡΓΑ-Κατασκευαστικές εργασίες (...) Νομίμως ο Δήμος προσέφυγε στην εξαιρετική διαδικασία του άρθρου 32 παρ. 2 περ. β′ του ν.4412/2016 για τη σύναψη της ελεγχόμενης σύμβασης καθόσον είναι νομίμως και επαρκώς αιτιολογημένη, λόγω του ότι υφίσταται απουσία ανταγωνισμού για τεχνικούς λόγους, οι οποίοι, εν προκειμένω, συνίστανται στις ειδικές απαιτήσεις διαλειτουργικότητας που συντρέχουν, προκειμένου να εξασφαλιστεί η έγκαιρη και έντεχνη ολοκλήρωση του ήδη εκτελούμενου τεχνικού έργου, η οποία απαιτεί την παράλληλη και συντονισμένη εκτέλεση των τεχνικών εργασιών και των επίμαχων υποστηρικτικών απολογιστικών αρχαιολογικών εργασιών.(...)Η ανωτέρω Απόφαση ανακαλεί την Πράξη της αρμοδίας Επιτρόπου.

ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΝΕΑΣ ΟΔΟΓΕΦΥΡΑΣ(...) Από τα στοιχεία δε του φακέλου δεν προκύπτει ότι η από Φεβρουαρίου 2022 έκθεση ελήφθη υπ’ όψιν για τη διαδικασία δημοπράτησης του ελεγχόμενου έργου. Επομένως, αναποδείκτως προβάλλεται ότι η αναθέτουσα δεν προσέφυγε εγκαίρως στην εξαιρετική διαδικασία της διαπραγμάτευσης χωρίς δημοσίευση, διότι ανέμενε τη μελέτη αυτή. Εν όψει των ανωτέρω, η πάροδος ενός έτους από τους σεισμούς της 3ης και 4ης Μαρτίου 2021, ήτοι από το συντελεσθέν απρόβλεπτο γεγονός έως και την απόφαση για τη διενέργεια της διαδικασίας διαπραγμάτευσης στις 1.4.2022, συνιστά καθυστέρηση στην έναρξη των διαδικασιών δημοπράτησης του επίμαχου έργου, η οποία οφείλεται, σε κάθε περίπτωση, σε ευθύνη της αναθέτουσας, που δεν προέβη άμεσα στην ενεργοποίηση της επισπευσμένης ανοιχτής ή κλειστής διαδικασίας (βλ. και Ολ. ΕλΣυν 1309/2022 σκ. 25). Δεν ασκεί δε έννομη επιρροή ο ισχυρισμός της αναθέτουσας αρχής ότι η ανοικτή διαδικασία διαρκεί τουλάχιστον οκτώ μήνες, αφενός μεν διότι, ο έλεγχος της αδυναμίας της αναθέτουσας αρχής να διενεργήσει διαδικασία με διαπραγμάτευση γίνεται με βάση τις περιστάσεις της συγκεκριμένης κάθε φορά διαδικασίας ανάθεσης και όχι αφηρημένα, αφετέρου δε διότι η παραδοχή του εν λόγω ισχυρισμού θα ερχόταν σε αντίθεση με την αναφερόμενη στη σκ. 3 ερμηνεία των διατάξεων του ν. 4412/2016, κατά την οποία κανόνας είναι η ανάθεση συμβάσεων με διαδικασία με δημοσίευση, ενώ η διαδικασία με διαπραγμάτευση συνιστά εξαίρεση, που πρέπει να ερμηνεύεται συσταλτικά (πρβλ. ΕλΣυν Ζ’ Κλιμ. 97/2022). Τέλος από την οικεία σύμβαση προβλέπεται ότι το έργο θα ολοκληρωθεί σε διάστημα δεκαοκτώ (18) μηνών μετά την υπογραφή του οικείου σχεδίου, δηλαδή περίπου στα μέσα του έτους 2024, γεγονός που επίσης δεν συνάδει με την προσφυγή στην ανωτέρω εξαιρετική διαδικασία (βλ. Ε΄ Κλιμ. 7/2022). Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, μη νομίμως εχώρησε εν προκειμένω  η προσφυγή στην εξαιρετική διαδικασία της διαπραγμάτευσης του άρθρου 32 παρ. 2γ του ν.4412/2016, και συνεπώς κωλύεται η υπογραφή του ελεγχόμενου σχεδίου σύμβασης.

Δημόσια έργα.Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα εκτέθηκαν στη μείζονα σκέψη το Τμήμα άγεται στην κρίση ότι η εντελλόμενη δαπάνη είναι νόμιμη, καθόσον ο Δήμος κάνοντας χρήση της δυνατότητας που του παρέχει η διάταξη της παρ. 6 του άρθρου 3 του ν. 3263/2004 νομίμως κάλεσε την επόμενη κατά σειρά μειοδότρια να αποδεχθούν την ανάθεση του έργου μετά την άρνηση του πρώτου μειοδότη να παρατείνει το χρόνο ισχύος της προσφοράς του με σκοπό την κατάρτιση της σύμβασης και νομίμως κατακύρωσε τα αποτελέσματα του διαγωνισμού σ’ αυτήν, αφού ο πρώτος μειοδότης δεν είχε αποδεχθεί τη σχετική πρόσκληση, χωρίς να απαιτείται από τις προμνησθείσες στη μείζονα σκέψη διατάξεις αιτιολογία για το οικονομικό συμφέρον της προσφοράς του ως τελευταίου μειοδότη.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη II, εφόσον η προηγηθείσα της έκπτωσης του αρχικού αναδόχου διαγωνιστική διαδικασία και το οικείο σχέδιο σύμβασης που αφορούσαν στο αρχικό έργο δεν υποβλήθηκαν στον προσυμβατικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου λόγω του ότι η προϋπολογιζόμενη δαπάνη αυτού ανερχόμενη στο ποσό των 2.857.142,86 ευρώ (χωρίς Φ.Π.Α.) υπολείπετο του ορίου των 5.000.000,00 ευρώ (χωρίς Φ.Π.Α.), που ίσχυε κατά τον κρίσιμο χρόνο της κατακύρωσης για την υπαγωγή των συγχρηματοδοτούμενων έργων στον έλεγχο αυτό, η υπό κρίση σύμβαση ανάθεσης των υπολειπόμενων εργασιών για την ολοκλήρωση του αρχικού ως άνω έργου με τον δεύτερο κατά σειρά μειοδότη του προηγηθέντος για την ανάθεσή του διαγωνισμού, δεν υπάγεται στον προσυμβατικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου, και τούτο, έστω και αν το ύψος της προϋπολογιζόμενης δαπάνης των εργασιών αυτών, οι οποίες πλέον χρηματοδοτούνται μόνο από εθνικούς πόρους, υπερβαίνει το ισχύον, για τα μη συγχρηματοδοτούμενα έργα των Ο.Τ.Α. και των νομικών προσώπων τους, όριο των 500.0000 ευρώ για την υπαγωγή της ανωτέρω διαδικασίας ανάθεσης και του οικείου σχεδίου σύμβασης στον έλεγχο.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:(...)Για τον ίδιο λόγο απορριπτέος είναι και ο ισχυρισμός του Δήμου ότι μετά την υπογραφή της προγραμματικής σύμβασης καθυστέρησε κατά δύο (2) μήνες η απόφαση περί προσφυγής στη διαδικασία της διαπραγμάτευσης διότι έπρεπε να ενταχθεί το ελεγχόμενο έργο στο Τεχνικό Πρόγραμμα του Δήμου έτους 2023, στο οποίο έπρεπε να συμπεριληφθεί πλήθος άλλων έργων και ως εκ τούτου δεν ήταν δυνατή η επίσπευση της κατάρτισής του χάριν της επίσπευσης δημοπράτησης του έργου αυτού. Τέλος, το Κλιμάκιο επισημαίνει ότι η ανάθεση, με την ως άνω ελεγχθείσα διαδικασία της διαπραγμάτευσης στο πλαίσιο του ελεγχόμενου έργου, των εργασιών που αφορούν στο Τμήμα Β΄ της παραλίας της Βαρέας το οποίο χαρακτηρίζεται ως τμήμα Β προτεραιότητας ως προς τη λήψη μέτρων προστασίας, δεδομένου ότι η διάβρωση σε αυτό εξελίσσεται με πιο αργό ρυθμό και δεν είναι άμεσος ο κίνδυνος για την παραλία και την παραλιακή οδό, ενώ δεν εντοπίζονται προβλήματα καταρρεύσεων ή καθιζήσεων όπως στο Τμήμα Α΄, είναι σε κάθε περίπτωση μη νόμιμη, αφού με τη διαδικασία του άρθρου 32 παρ. 2 περ. γ΄ του ν. 4412/2016 είναι επιτρεπτή η ανάθεση της σύμβασης στο απολύτως αναγκαίο μέτρο, ήτοι η ανάθεση αυτής για την άμεση και προσωρινή κάλυψη των επικαλούμενων κατεπειγουσών και επιτακτικών αναγκών, στις οποίες οι ως άνω εργασίες δεν εμπίπτουν βάσει της ίδιας της τεχνικής περιγραφής του έργου, απορριπτομένου του ισχυρισμού της αναθέτουσας αρχής περί τεχνικών, οικονομικών και πρακτικών λόγων που επιβάλλουν την ενιαία αντιμετώπιση των Τμημάτων Α και Β της παραλίας, αφού οι λόγοι αυτοί δεν δικαιολογούν την ανάθεση κατ’ επίκληση του άρθρου 32 παρ. 2 περ. γ΄ του ν. 4412/2016. Δοθέντος δε ότι για τις εργασίες αυτές δεν υπάρχει ξεχωριστός προϋπολογισμός (βλ. σελ. 13 του προαναφερθέντος διαβιβαστικού εγγράφου του Δήμου), η ως άνω ουσιώδης πλημμέλεια είναι διακωλυτική της υπογραφής του σχεδίου της σύμβασης για το σύνολο των ανατεθεισών εργασιών, ακόμη δηλαδή και αυτών που αφορούν στο Τμήμα Α της παραλίας της Βαρέας.