Εξαγορά ανταλλαξίμων κατά τις διατάξεις του ν. 357/1976 ακινήτων – Απαγόρευση ή μη εμπράγματων δικαιοπραξιών – Αρμοδιότητα για τη διαδικασία τακτοποίησης των αυθαιρέτων.(..)Κατάσταση : Αποδεκτή 
Α. Οι διατάξεις του άρθρου 23 του ν. 4014/2011 περί απαγόρευσης εμπραγμάτων δικαιοπραξιών σε ακίνητα με αυθαίρετες κατασκευές ή αυθαίρετες αλλαγές χρήσης δεν εφαρμόζονται και στις περιπτώσεις εξαγοράς ανταλλαξίμων κτημάτων κατά τις διατάξεις του ν. 357/1976. (ομοφ.) Β. Τόσο το Δημόσιο όσο και ο αυθαίρετος κάτοχος δεν νομιμοποιούνται να κινήσουν τη σχετική διαδικασία τακτοποίησης. (ομοφ.)

Δυνατότητα εκποίησης έκτασης, στον κάτοχο ανταλλάξιμου αγρού, μικρότερης από αυτή που έχει ορισθεί ως βιώσιμη γεωργική εκμετάλλευση.(..)Κατάσταση : Αποδεκτή 
Η έκταση που μπορεί, με βάση τη διάταξη της παρ.1 του άρθρου 1 του Ν 357/1976, να εκποιηθεί στον κάτοχο ανταλλάξιμου αγρού, δύναται να είναι μικρότερη αυτής, που έχει ορισθεί ως βιώσιμη γεωργική εκμετάλλευση, δυνάμει της διάταξης της παρ.4 του ίδιου άρθρου. (πλειοψ.)

Διάθεση ανταλλάξιμου ακινήτου – Εφαρμοστέες διατάξεις.(..)Κατάσταση : Αποδεκτή 
Η διάταξη του άρθρου 9 παρ.4 του Ν.Δ. 3713/1957 (Περί ανταλλάξιμης περιουσίας και αποκατάστασης προσφύγων), ως προς την διάθεση ανταλλάξιμων ακινήτων έχει καταργηθεί ή διατηρείται σε ισχύ στις περιπτώσεις που δεν έρχεται σε αντίθεση με τις διατάξεις του άρθρου 6 παρ.4 του Ν. 357/1976 (Περί επιταχύνσεως της ρευστοποιήσεως και εκκαθαρίσεως της ανταλλάξιμης περιουσίας). (ομοφ.)

Ανάκληση ή μη υπουργικής απόφασης παραχώρησης ανταλλάξιμου κτήματος προς αποκατάσταση αστών προσφύγων λόγω πραγμάτωσης ετέρων σκοπών δημοσίου συμφέροντος.(..)Κατάσταση : Αποδεκτή 
Δεν χωρεί ανάκληση της υπ’ αριθμ. 233475/8138/26-9-1961 απόφασης του Υπουργού Οικονομικών, με την οποία παραχωρήθηκε οριστικά στο Υπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας ανταλλάξιμο κτήμα (Α.Κ. 10117) συνολικής έκτασης 4.400 τ.μ., προς αποκατάσταση αστών προσφύγων διότι: α) κατά μεν το μέρος της που αφορά την έκταση των 2.207 τ.μ., η οποία παραχωρήθηκε από το Υπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας σε Σχολική Εφορία για την ανέγερση σχολείου, η παραχώρηση αυτή ήταν σύννομη, β) κατά δε το μέρος της που αφορά την έκταση των 2.100 τ.μ., έχει παρέλθει μακρό χρονικό διάστημα και δεν συντρέχουν λόγοι δημοσίου συμφέροντος που να τη δικαιολογούν, δεδομένου ότι κατόπιν της έγκρισης του ρυμοτομικού σχεδίου, που χαρακτήρισε την έκταση παιδική δεν ήταν δυνατή η εκπλήρωση του σκοπού της παραχώρησης (αποκατάσταση αστών προσφύγων), ούτε η με οποιοδήποτε άλλο τρόπο εκμετάλλευση του εν λόγω ανταλλάξιμου κτήματος. (ομοφ.)

Ασυνήθιστα χαμηλή προσφορά.Αιτηση ανάκλησης της αριθμ. 215/2013 πράξεως του Ζ Κλιμακίου.(...) Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη μείζονα σκέψη της παρούσας αποφάσεως το Τμήμα άγεται στην κρίση ότι : Α) Το άρθρο 55 της Οδηγίας 2004/18/ΕΚ, το οποίο μετά την παρέλευση της προθεσμίας ενσωματώσεως αυτής στο εθνικό δίκαιο (31.1.2006), εφαρμόζεται ευθέως στην ελληνική έννομη τάξη, επιβάλλει, κατά τη διαδικασία διεξαγωγής δημόσιου διαγωνισμού για την ανάδειξη αναδόχου μελετητή, στην αναθέτουσα αρχή, εφόσον αμφιβάλλει για τη φερεγγυότητα κάποιας από τις υποβληθείσες προσφορές, και πρόκειται να την απορρίψει ως απαράδεκτη, να καλεί τον προσφέροντα αυτή για να παράσχει τις διευκρινίσεις που κρίνονται σκόπιμες για την απόδειξη της αξιοπιστίας της. Η άμεση εφαρμογή αυτής της υποχρεώσεως δεν καταργήθηκε ούτε περιορίσθηκε μετά τη θέση σε ισχύ του Ν. 3919/2011 και την κατάργηση των ελαχίστων ορίων αμοιβών για την εκπόνηση μελετών και την εν γένει παροχή υπηρεσιών καθόσον με τις ίδιες διατάξεις διατηρήθηκαν σε ισχύ οι διατάξεις περί του τρόπου υπολογισμού των αμοιβών των μηχανικών για μελέτες και συναφείς υπηρεσίες αναφορικά με το σχηματισμό της προεκτιμώμενης αμοιβής, η οποία αποτελεί και το κριτήριο βάσει του οποίου η αναθέτουσα αρχή έχει διακριτική ευχέρεια να χαρακτηρίσει μία προσφορά ως υπερβολικά χαμηλή προκειμένου να ζητεί διευκρινίσεις ως προς τα οικονομικά στοιχεία που τη συνθέτουν, Β) Η υποχρέωση της αναθέτουσας αρχής να ζητά διευκρινίσεις προβλέπεται μόνον όταν αυτή, στο πλαίσιο της διακριτικής της ευχέρειας, εντοπίσει προσφορά, η οποία γεννά αμφιβολίες ως προς τη φερεγγυότητά της, και προτίθεται να την απορρίψει ως απαράδεκτη όχι δε και όταν υποβληθούν αιτιάσεις (δι’ ενστάσεως κ.λπ.) από άλλον διαγωνιζόμενο, εφόσον αυτές δεν είναι επαρκείς για να δημιουργήσουν υπόνοιες στην ίδια ότι πρόκειται περί υπερβολικά χαμηλής προσφοράς. Μειοψήφισε ο σύμβουλος Γεώργιος Βοϊλης, ο οποίος διατύπωσε τη γνώμη, προς την οποία συντάχθηκαν και οι έχουσες συμβουλευτική ψήφο, Πάρεδροι, Ευαγγελία Σεραφή και Αντιγόνη Στίνη, ότι η αναθέτουσα αρχή έχει κατ’ αρχάς διακριτική ευχέρεια να εντοπίσει προσφορά η οποία την εμβάλλει σε αμφιβολία ως προς την φερεγγυότητά της και να ζητήσει διευκρινίσεις ως προς τη διαμόρφωση των επιμέρους στοιχείων που τη συνθέτουν, οφείλει όμως (δεσμία αρμοδιότητα), στο πλαίσιο της υποχρεώσεώς της να αιτιολογεί κάθε θετική ή αρνητική ατομική διοικητική πράξη, να ζητεί διευκρινίσεις και κάθε φορά που ένας διαγωνιζόμενος υποβάλλει ένσταση κατά της αποδοχής προσφοράς που ο ίδιος χαρακτηρίζει ως υπερβολικά χαμηλή. Πλην, όμως, η γνώμη αυτή δεν εκράτησε. (...) Ανακαλεί την 215/2013 Πράξη του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου

Παροχή Υπηρεσιών Ασφάλειας/Φύλαξης:Με αυτά τα δεδομένα, το Κλιμάκιο κρίνει ότι μη νομίμως ο αναθέτων φορέας δέχτηκε ως μη ασυνήθιστα χαμηλή την οικονομική προσφορά της αναδόχου εταιρείας αναφορικά με τα προβλεπόμενα στο πλαίσιο της υπό κρίση σύμβασης διοικητικά κόστη και κόστη αναλωσίμων. Ειδικότερα, ως προς τα υλικά μέσα και τον εξοπλισμό που απαιτούνται από τη διακήρυξη για την παροχή των επίμαχων υπηρεσιών, δεν έχουν προσκομιστεί συγκεκριμένα στοιχεία (τιμολόγια και συμβάσεις) που να αποδεικνύουν τον ισχυρισμό της αναδόχου ότι τα είχε ήδη στη διάθεσή της και ότι το κόστος τους έχει ήδη αποσβεσθεί, με αποτέλεσμα να μην δημιουργείται για την ίδια οικονομική επιβάρυνση όσον αφορά την εκτέλεση της ελεγχόμενης σύμβασης. Εξάλλου, ως προς το κόστος εποπτείας, το οποίο συμπεριλαμβάνεται μεταξύ των κονδυλίων που συναπαρτίζουν το διοικητικό κόστος της σύμβασης, το ποσό αυτού ανερχόμενο σε 5.000 ευρώ παρίσταται, κατά την κρίση του Κλιμακίου, μη εύλογο. Συγκεκριμένα, λαμβανομένης υπόψη της πρόβλεψης της διακήρυξης ότι ο απαιτούμενος επόπτης πρέπει να οριστεί αποκλειστικά για την εξυπηρέτηση της ελεγχόμενης σύμβασης και να είναι διαθέσιμος σε 24ωρη βάση, δεν μπορεί να νοηθεί, εν προκειμένω, επιμερισμός της δαπάνης του σχετικού κόστους απασχόλησης αυτού μεταξύ περισσότερων παράλληλων συμβάσεων της αναδόχου. Συνεπώς, το κόστος εποπτείας για τα τρία (3) έτη διάρκειας της σύμβασης [βλ. ενδεικτικώς 713 ευρώ (ισχύων βασικός μισθός) Χ 36 μήνες = 25.668 ευρώ (χωρίς να συνυπολογίζονται προσαυξήσεις για Κυριακές/αργίες/υπερωρίες και το κόστος αναπλήρωσης)] σαφώς συνάγεται ότι υπερβαίνει στη συγκεκριμένη περίπτωση το ποσό των 5.000 ευρώ. Περαιτέρω, ως προς την προκαλούμενη δαπάνη από τα υποχρεωτικά γυμνάσια και ασκήσεις στο πλαίσιο της υπό έλεγχο σύμβασης, δεν παρίστανται βάσιμα τα αναφερόμενα στο ανωτέρω διευκρινιστικό έγγραφο του Διευθύνοντος Συμβούλου της ....... ότι το εν λόγω κόστος εμπεριέχεται στο ποσό του 1.359.746,96 ευρώ, το οποίο αντιστοιχεί στο εργατικό κόστος. Τούτο, διότι το τελευταίο ποσό καλύπτει αποκλειστικώς και μόνον το κόστος απασχόλησης των φυλάκων κατά τις αναφερόμενες στο Παράρτημα Ι της διακήρυξης ώρες φύλαξης, οι οποίες σαφώς διαφοροποιούνται από τις ώρες που θα απαιτηθούν για τα γυμνάσια/ασκήσεις του προσωπικού (βλ. αναφορά στη διακήρυξη ότι οι τελευταίες εργασίες ανατίθενται ως «επιπλέον» των βασικών υπηρεσιών φύλαξης, καθώς και ανάλυση οικονομικής προσφοράς αναδόχου). Συνεπώς, μη νομίμως η ανάδοχος δεν συμπεριέλαβε το σχετικό κόστος στο δηλωθέν στην προσφορά της κονδύλι του διοικητικού κόστους. Σε κάθε περίπτωση, όσον αφορά το κόστος των γυμνασίων/ασκήσεων ύψους 11.255,40 ευρώ, το οποίο, αν και αναφέρεται ως μέγιστο απαιτητό, είναι ληπτέο υπόψη στο ακέραιο για λόγους ασφαλούς διαπίστωσης των επιμέρους κονδυλίων εξ ων συντίθεται η προσφορά και συνακόλουθα του νομότυπου αυτής βάσει της εργατικής νομοθεσίας, ακόμη και αν ήθελε γίνει δεκτό ότι αυτό εμπεριέχεται στο δηλωθέν από την ανάδοχο εργατικό κόστος (1.359.746,96 ευρώ), το ποσό του εργατικού κόστους της προσφοράς της αναδόχου που απομένει μετά την αφαίρεση του ως άνω κόστους των γυμνασίων/ασκήσεων (1.359.746,96 ευρώ μείον 11.255,40 ευρώ) ανέρχεται σε 1.348.491,56 ευρώ, ήτοι σε ποσό που υπολείπεται του ποσού του 1.349.689,66 ευρώ, το οποίο έχει υπολογισθεί από τον αναθέτοντα φορέα ως το ελάχιστο, βάσει της εργατικής νομοθεσίας, εργατικό κόστος για την κάλυψη των αναγκών της ελεγχόμενης σύμβασης (βλ. το από 15.7.2022 υπηρεσιακό σημείωμα της Διεύθυνσης Διοικητικού-Οικονομικού και Εκμετάλλευσης και της Υπηρεσίας Ασφάλειας Λιμενικής Εγκατάστασης), με αποτέλεσμα, και υπό την εκδοχή αυτή, να είναι μη νόμιμη η οικονομική προσφορά της αναδόχου. Εξάλλου, αλυσιτελώς προβάλλεται στην από 24.10.2022 επιστολή της αναδόχου η κερδοφορία της επιχείρησης κατά τις προηγούμενες χρήσεις, καθώς οι ευνοϊκές περιστάσεις που μπορούν να επικαλεστούν οι οικονομικοί φορείς για την τεκμηρίωση του μη ασυνήθιστα χαμηλού της προσφοράς τους δεν είναι δυνατόν να ανάγονται στην γενική οικονομική κατάστασή τους, αλλά πρέπει να συνάπτονται με τις συνθήκες εκτέλεσης της συγκεκριμένης κάθε φορά προς σύναψη σύμβασης. Αντίθετη εκδοχή, θα οδηγούσε στην αποδοχή ζημιογόνων προσφορών, χωρίς πραγματική δυνατότητα ελέγχου του τρόπου κάλυψης του λειτουργικού κόστους εκτέλεσης της σύμβασης και με κίνδυνο τη νόθευση του ανταγωνισμού και την καταστρατήγηση της υποχρέωσης του αναδόχου να προσφέρει τιμή που καλύπτει πραγματικά, και όχι πλασματικά, το εργατικό κόστος της σύμβασης (ΔΕφΑθ 87/2019).
ΔΕΝ ΑΝΑΚΛΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣ/ΤΜ.ΕΒΔΟΜΟ/889/2023
 

ΠΑΡΟΧΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ:(...)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις προηγούμενες σκέψεις, το Κλιμάκιο διαπιστώνει τα ακόλουθα: 1) Από το προσκομισθέν ενώπιον του Κλιμακίου αριθ. πρωτ. 65866/1118/27.7.2012 έγγραφο του Τμήματος Προμηθειών του Δήμου ....... προκύπτουν, μεταξύ άλλων, ότι α) στο Δήμο λειτουργεί δημοτικό συνεργείο οχημάτων, το οποίο είναι ενταγμένο στο «Τμήμα Επισκευών-Κατασκευών και Συντήρησης Οχημάτων», β) Στο Τμήμα αυτό υπηρετούν 55 συνολικά εργαζόμενοι, εκ των οποίων πραγματικά ως τεχνικό προσωπικό απασχολούνται οι 38, γ) στο Δήμο υφίσταται «Τμήμα Διαχείρισης Οχημάτων και Μηχανημάτων», το οποίο αποτελεί το γραφείο κίνησης για τα οχήματα του Δήμου. Περαιτέρω, από τα λοιπά στοιχεία του φακέλου και ιδίως από την 4/2012 μελέτη της Διεύθυνσης Μηχανολογίας, δεν προκύπτει ότι για τα 71 οχήματα που προσδιορίζονται στον ενδεικτικό προϋπολογισμό της μελέτης: α) εκδόθηκε από το γραφείο κίνησης του Δήμου ....... «δελτίο ή εντολή επιθεωρήσεως και επισκευής οχήματος», προκειμένου να εισαχθούν τα ανωτέρω οχήματα στο δημοτικό συνεργείο, β) διενεργήθηκε τεχνική επιθεώρηση επ’ αυτών από το δημοτικό συνεργείο και εκδόθηκε «δελτίο τεχνικής επιθεωρήσεως και επισκευής αυτοκινήτου», γ) βεβαιώθηκε αιτιολογημένα η αδυναμία του δημοτικού συνεργείου να πραγματοποιήσει την επισκευή των οχημάτων. Η τήρηση της ανωτέρω διαδικασίας είναι υποχρεωτική για το Δήμο ......., προκειμένου να προβεί νομίμως στην ανάθεση της συντήρησης και επισκευής των οχημάτων του σε ιδιωτικό συνεργείο, αφού μόνο μέσω αυτής δύναται να εξασφαλισθεί, ενόψει και της αρχής της οικονομικότητας, αφενός ότι οι συνήθεις εργασίες συντήρησης και επισκευής οχημάτων θα πραγματοποιούνται με τα ίδια μέσα και το προσωπικό που διαθέτει ο Δήμος, αφετέρου ότι μόνο εξειδικευμένες εργασίες, που κείνται εκτός των τεχνικών δυνατοτήτων των υπηρεσιών του Δήμου, θα ανατίθενται σε ιδιώτες. Ενόψει των ανωτέρω, κατά παράβαση της διαδικασίας που περιγράφεται στην ως άνω Οικ.3373/390/20.3.1975 υπουργική απόφαση διενεργήθηκε η ανάθεση της προληπτικής συντήρησης και της αποκατάστασης βλαβών των απορριμματοφόρων του Δήμου ....... σε ιδιωτικό συνεργείο.2) α) Περαιτέρω, λόγω της ανωτέρω πλημμέλειας και της μη τήρησης της διαδικασίας που προβλέπεται στην ως άνω υπουργική απόφαση, επέρχεται ως παρεπόμενη συνέπεια το ότι καθίσταται τελείως αυθαίρετος ο ενδεικτικός προϋπολογισμός του διαγωνισμού, που καταρτίστηκε με την 4/2012 μελέτη της Διεύθυνσης Μηχανολογίας, καθόσον οι εκάστοτε ανάγκες για επισκευή των οχημάτων και για την προμήθεια των απαιτούμενων ανταλλακτικών απαιτείται να εξειδικεύονται κάθε φορά από το «δελτίο τεχνικής επιθεωρήσεως και επισκευής αυτοκινήτου», που συνοδεύει τα οχήματα και βάσει του οποίου οφείλει να συνταχθεί η προϋπολογιζόμενη δαπάνη του διαγωνισμού. Επομένως, στην προκειμένη περίπτωση μη νομίμως συνετάχθη ο προϋπολογισμός του διαγωνισμού με τον καθορισμό μηνιαίας αποζημίωσης ανά όχημα και ανεξαρτήτως της παρουσίασης ή όχι βλάβης σε αυτό (βλ. «Τεχνική Έκθεση» μελέτης), χωρίς να έχουν εξειδικευθεί οι ανάγκες των οχημάτων για επισκευή και προμήθεια ανταλλακτικών, αφενός μέσω των «δελτίων τεχνικής επιθεωρήσεως και επισκευής αυτοκινήτων», αφετέρου μέσω της αιτιολογημένης βεβαίωσης του δημοτικού συνεργείου με την οποία διαπιστώθηκε η αδυναμία του να εκτελέσει τις απαιτούμενες εργασίες. β) Εξάλλου, ο ελεγχόμενος διαγωνισμός πάσχει και για τον επιπρόσθετο λόγο ότι από οιοδήποτε σημείο της 4/2012 μελέτης δεν προκύπτουν τα στοιχεία εκείνα που ελήφθησαν υπόψη προκειμένου να διαμορφωθεί το ύψος αυτού, και ναι μεν θα μπορούσε να γίνει δεκτό, ότι σε ορισμένες περιπτώσεις δεν είναι δυνατόν να καθορισθεί επακριβώς το είδος και η έκταση των προς αποκατάσταση βλαβών, όμως, οφείλει η αναθέτουσα αρχή να εκτιμήσει αιτιολογημένα το κόστος αυτών, βάσει των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών που έχει κάθε όχημα και τα οποία διαμορφώνονται ανάλογα με την ηλικία του οχήματος, το ιστορικό βλαβών, τα χιλιόμετρα που έχουν διανυθεί, την χρήση που γίνεται σ’ αυτό κ.τ.λ. (βλ. «Τεχνική Έκθεση» μελέτης). Πλην όμως, από τα προσκομισθέντα ενώπιον του Κλιμακίου στοιχεία, δεν προκύπτει ότι για την κατάστρωση του ενδεικτικού προϋπολογισμού ελήφθησαν υπόψη αυτά ή ανάλογα κριτήρια. Αντιθέτως, στον ενδεικτικό προϋπολογισμό της μελέτης εμφανίζεται το σύνολο των οχημάτων να έχει κατηγοριοποιηθεί αορίστως σε τρεις γενικές κατηγορίες τιμών, χωρίς περαιτέρω εξατομίκευση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του κάθε οχήματος για την ένταξη του σε μία εκ των ανωτέρω κατηγοριών. Αποτέλεσμα αυτού είναι να καθίσταται παντελώς αόριστη η διαμόρφωση του προϋπολογισμού για την ανάθεση των εν λόγω υπηρεσιών συντήρησης και αποκατάστασης βλαβών, με συνέπεια να μην είναι δυνατόν να διαπιστωθεί, εν προκειμένω, η νόμιμη διάθεση του δημοτικού χρήματος, στο πλαίσιο της ορθής δημοσιονομικής διαχείρισης. γ) Πέραν των ανωτέρω, η ορθότητα του προϋπολογισμού, όσον αφορά το ύψος του, συναρτάται με τη νομιμότητα και άλλων όρων της διακήρυξης, όπως ο όρος που αναφέρεται στον ελάχιστο κύκλο εργασιών που οφείλουν να διαθέτουν οι υποψήφιοι ως προϋπόθεση συμμετοχής στο διαγωνισμό (βλ. ΕΑ ΣτΕ 1036/2009). Ειδικότερα, οι ως άνω διαπιστωθείσες πλημμέλειες ως προς τον καθορισμό του ύψους του προϋπολογισμού του διαγωνισμού (σκέψεις VII 2 α΄ και β΄), καθώς και το ενδεχόμενο το πραγματικό ύψος των προς ανάθεση υπηρεσιών να είναι πολύ κατώτερο αυτού που έχει προϋπολογισθεί, έχουν ως αποτέλεσμα να μην μπορεί να διαπιστωθεί αν ο όρος που τίθεται στο άρθρο 5 Β΄ 2 της διακήρυξης, σύμφωνα με τον οποίο απαιτείται, επί ποινή αποκλεισμού, ως ελάχιστη προϋπόθεση για τη συμμετοχή στο διαγωνισμό η ύπαρξη ετήσιου κύκλου εργασιών ισοδύναμου με «το αντικείμενο της σύμβασης», είναι εύλογος ή αν αντίθετα συνιστά υπέρμετρο περιορισμό της ελεύθερης πρόσβασης των ενδιαφερόμενων στο διαγωνισμό (πρβλ. ΕΑ ΣτΕ 444/2009).(...)