ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ «Αντικατάσταση αγωγών εσωτερικού δικτύου ύδρευσης …» (...)Επειδή, όπως προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου και δεν αμφισβητείται, ο παρεμβαίνων υπέβαλε μη ψηφιακώς υπογεγραμμένα το ΤΕΥΔ και την οικονομική του προσφορά, η δε βεβαίωση επίσκεψης φέρει μόνον ιδιόχειρη υπογραφή δίχως βεβαίωση γνησίου αυτής. Επομένως, βάσει και των εκτεθέντων υπό σκέψεις 30-32, ο προσφεύγων, πλην της εγγυητικής επιστολής συμμετοχής, δεν υπέβαλε κανένα άλλο έγκυρο έγγραφο με την προσφορά του και ως εκ τούτου, λόγω των ως άνω ουσιωδών ελλείψεων, ο αναθέτων φορέας όφειλε κατά δεσμία αρμοδιότητα να τον απορρίψει. Ωστόσο, ως προκύπτει υπ’ αριθμ. Ι/ 20.09.2021 Πρακτικό, η Επιτροπή Διαγωνισμού κάλεσε τον προσφεύγοντα, μεταξύ άλλων, να προσκομίσει εκ νέου το ΤΕΥΔ, την οικονομική του προσφορά και τη βεβαίωση επίσκεψης ψηφιακώς υπογεγραμμένα. Θα πρέπει όμως να σημειωθεί ότι το άρθρο 310 του ν. 4412/2016 (και όχι το άρθρο 102 που δεν εφαρμόζεται εν προκειμένω), ακόμη και υπό τη νέα του διατύπωση, δεν επιτρέπεται να οδηγεί σε τροποποίηση της προσφοράς, ως βασίμως ισχυρίζεται ο προσφεύγων. Δοθέντος δε ότι η μη θέση ψηφιακής υπογραφής επί εγγράφου υποβαλλόμενου σε ηλεκτρονικώς διεξαγόμενο διαγωνισμό καθιστά το έγγραφο άκυρο και άρα μη υποβληθέν, στην υπό κρίση περίπτωση τα πλέον κρίσιμα έγγραφα, ήτοι το ΤΕΥΔ και η οικονομική προσφορά του παρεμβαίνοντος, ως μη φέροντα έγκυρη ψηφιακή υπογραφή, θεωρούνται μηδέποτε υποβληθέντα και συνεπώς η εκ των υστέρων το πρώτον προσκόμισή τους δια της επίκλησης των άρθρων 310/102 του ν. 4412/2016 είναι μη επιτρεπτή καθώς προδήλως συνιστά τροποποίηση της προσφοράς. Επίσης, βασίμως ο προσφεύγων προβάλλει ότι δια των διατάξεων των άρθρων 310/102 του ν. 4412/2016 δεν είναι δυνατή η θεραπεία πλημμέλειας που συνεπάγεται τον αποκλεισμό του διαγωνιζόμενου, εν προκειμένω δε η μη τήρηση της σαφούς απαίτησης της διακήρυξης περί υποβολής ψηφιακώς υπογεγραμμένων εγγράφων οδηγεί στην απόρριψη της προσφοράς. Για τους λόγους αυτούς Δέχεται την προδικαστική προσφυγή.

Προμήθεια και Εγκατάσταση τεχνολογίας βιοφορέων για αναβάθμιση της βιολογικής επεξεργασίας ΕΕΛ Πάτρας (...)Περαιτέρω, με τις προπαρατεθείσες διατάξεις του άρθρου 310 του ν. 4412/2016 παρέχεται η δυνατότητα συμπλήρωσης των υποβληθέντων στοιχείων των προσφορών που κατατίθενται στις διαδικασίες ανάθεσης των δημοσίων συμβάσεων, «με σκοπό τον περιορισμό των αδικαιολόγητων αποκλεισμών των οικονομικών φορέων για αυστηρά τυπικούς λόγους, ενώ πληρούνται κατ’ ουσίαν οι προϋποθέσεις συμμετοχής». Οι ως άνω διατάξεις, ως προς τη δυνατότητα συμπλήρωσης ή διευκρίνισης των υποβληθεισών προσφορών, ερμηνευόμενες σύμφωνα με την αρχή της τυπικότητας που διέπει τη διενέργεια των διαδικασιών για την ανάθεση δημοσίων συμβάσεων, δεν έχουν την έννοια ότι επιτρέπουν στην αναθέτουσα αρχή να δέχεται τη διόρθωση οποιωνδήποτε παραλείψεων, συμπεριλαμβανομένων και των παραλείψεων που, κατά τις ρητές διατάξεις της διακήρυξης, συνεπάγονται υποχρεωτικώς τον αποκλεισμό του προσφέροντος. Τούτο, διότι η ως άνω παρεχόμενη στην αναθέτουσα αρχή δυνατότητα να ζητήσει από προσφέροντα να προβεί σε διευκρινίσεις σχετικά με την προσφορά του δεν μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την υποβολή στην πραγματικότητα νέας προσφοράς από τον συγκεκριμένο προσφέροντα, ούτε να θεραπεύεται με τον τρόπο αυτό η παράλειψη παροχής πληροφοριών, οι οποίες απαιτούνται από τη διακήρυξη, καθόσον έτσι του παρέχεται αθέμιτο πλεονέκτημα έναντι των λοιπών συμμετεχόντων στη διαδικασία ανάθεσης (...)Συνακόλουθα, η αναθέτουσα Αρχή εν προκειμένω δεν είχε τη διακριτική ευχέρεια να καλέσει την ΚΟΙΝΟΠΡΑΞΙΑ … ΑΤΕ-… ΑΤΕ σε συμπλήρωση, κατ΄εφαρμογή του άρθρου 310 του ν.4412/2016, του περιεχομένου της τεχνικής της προσφοράς με τα ως άνω ελλείποντα -κατά τον κρίσιμο χρόνο-αποδεικτικά μέσα, τροποποιώντας και καθιστώντας, κατ΄αυτόν τον τρόπο, την προσφορά της εκ των υστέρων παραδεκτή, κατά παράβαση του άρθρου 2.4.6 παρ. α της διακήρυξης. Οι ως άνω δε πλημμέλειες της ελεγχόμενης διαδικασίας ανάθεσης παρίστανται ουσιώδεις ως πλήττουσες τις αρχές της διαφάνειας και της ίσης μεταχείρισης μεταξύ των διαγωνιζομένων.(...) H μη θέση ψηφιακής υπογραφής, αλλά ιδιόχειρης χωρίς να συνοδεύεται από βεβαίωση αρμοδίως του γνησίου αυτής, επί του υποβληθέντος ΕΕΕΣ, σύμφωνα με τα άρθρα 2.2.8.1. εδ. ε΄ και 2.2.9.1. της διακήρυξης, από την, παρέχουσα στήριξη ως προς το κριτήριο της τεχνικής-επαγγελματικής επάρκειας στην ΚΟΙΝΟΠΡΑΞΙΑ … ΑΤΕ-… ΑΤΕ, αλλοδαπή εταιρεία … AG, καθιστά το έγγραφο αυτό μη έγκυρο και μη δεσμευτικό.(...) Τούτων δοθέντων, τα δικαιολογητικά κατακύρωσης που έχουν υποβληθεί δεν είναι πλήρη (βλ. άρθρο 2.2.9.2.Β.1.(στ) της διακήρυξης) και μη νομίμως η αναθέτουσα Αρχή δεν ζήτησε την προσκόμιση δικαιολογητικών ώστε να καταστεί εφικτός ο έλεγχος της συνδρομής περιπτώσεως αποκλεισμού, κατ΄άρθρο 2.2.8.1. εδ. ε΄ και 2.2.3.5. της διακήρυξης, για λόγους που αφορούν στα φυσικά πρόσωπα που ελέγχουν το μετοχικό κεφάλαιό της ως άνω αλλοδαπής εταιρείας. Για τους λόγους αυτούς Αποφαίνεται ότι κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης 

ΠΡΟΜΗΘΕΙΕΣ:...η αναθέτουσα αρχή προκήρυξε ανοικτή διαδικασία κάτω των ορίων για την επιλογή αναδόχου υλοποίησης του υποέργου «Πιλοτικές Δράσεις για την Προώθηση των Ευπαθών Ομάδων και των Νέων στην Απασχόληση στο Δήμο ..., στο πλαίσιο της ΒΑΑ/ΟΧΕ της ...(Διαδημοτικό Κοινωνικό Δίκτυο "...")», με κριτήριο κατακύρωσης την πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά βάσει βέλτιστης σχέσης ποιότητας - τιμής.(....)Περαιτέρω, ο ισχυρισμός φέρεται αορίστως και συνεπώς απαραδέκτως διότι αφ΄ ενός μεν η προσφεύγουσα δεν επικαλείται διάταξη του νόμου ή τη διακήρυξης από την οποία να προκύπτει ότι η αναθέτουσα αρχή οφείλει να υπογράφει τα έγγραφά της με προηγμένη ηλεκτρονική υπογραφή, άλλως απαλλάσσεται και ο προσφέρων από την υποχρέωση να θέτει ο ίδιος προηγμένη ψηφιακή υπογραφή επί των εγγράφων του, και διότι αφ΄ ετέρου δε η προσφεύγουσα δεν συσχετίζει το επιχείρημα αυτό με ισχυρισμό ακύρωσης της προσβαλλόμενης απόφασης. Για τους λόγους αυτούς πρέπει να απορριφθεί η προσφυγή και να γίνει δεκτή η παρέμβαση, διότι ορθά και σύννομα η προσβαλλόμενη απόφαση απέρριψε την προσφορά της προσφεύγουσας με την αιτιολογία ότι το επίμαχο ΤΕΥΔ του μέλους της προσφεύγουσας ένωσης δεν φέρει προηγμένη ψηφιακή ηλεκτρονική υπογραφή ως απαιτείται επί ποινή αποκλεισμού της προσφοράς από τον διαγωνισμό.

Η προσφεύγουσα αιτείται την ακύρωση της υπ' αρ. 13/25-1-2010 απόφασης του Δ.Σ. του αναθέτοντος φορέα, η οποία έκανε δεκτές τις προσφορές άλλων εταιρειών και απέρριψε τη δική της, επειδή το Τυποποιημένο Έντυπο Υπεύθυνης Δήλωσης (ΤΕΥΔ) δεν φέρει ορατή ψηφιακή υπογραφή. Το αντικείμενο της σύμβασης αφορά την «Προμήθεια και τοποθέτηση φρεατίων ΕΕΛ» με προϋπολογισμό 148.000€. Η προσφυγή θεμελιώνεται σε παραβιάσεις αρχών όπως της τυπικότητας, ίσης μεταχείρισης και διαφάνειας, επικαλούμενη το γεγονός ότι η μη ορατή ψηφιακή υπογραφή ήταν έγκυρη σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία (Κανονισμός 910/2014).

Με την προδικαστική προσφυγή, η προσφεύγουσα (οικονομικός φορέας) ζητεί: 1) την ακύρωση της απόφασης του Διοικητικού Συμβουλίου της ΕΥΔΑΠ, η οποία απέρριψε την προσφορά της και την απέκλεισε από τον διαγωνισμό, και 2) την αποδοχή και αποσφράγιση της προσφοράς της για περαιτέρω αξιολόγηση. Το αντικείμενο της σύμβασης ήταν η «ασφαλιστική κάλυψη κατά παντός κινδύνου των περιουσιακών στοιχείων της ΕΥΔΑΠ Α.Ε.» σε τρεις εγκαταστάσεις της (Γαλάτσι, Μενίδι, Ζωγράφου), με προϋπολογισμό 264.000,00 ευρώ. Η προσφεύγουσα διεκδικεί ότι το ΤΕΥΔ που υπέβαλε είχε έγκυρη ψηφιακή υπογραφή, ενώ η ΕΥΔΑΠ ισχυρίστηκε ότι η υπογραφή ήταν μη έγκυρη και δεν κάλεσε την προσφεύγουσα για διευκρινίσεις, όπως ορίζει ο νόμος.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:...η αναθέτουσα αρχή προκήρυξε δημόσιο ηλεκτρονικό ανοικτό διαγωνισμό για το έργο «Δημιουργία δικτύου ΑΜΕΑ στη μεσαιωνική πόλη της …», με κριτήριο κατακύρωσης την πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά βάσει τιμής, προϋπολογισθείσας συνολικά δαπάνης 650.000,00 ευρώ, συμπεριλαμβανομένου ΦΠΑ. (....)Επειδή, δοθέντος ότι η μη έγκυρη ψηφιακή υπογραφή ισοδυναμεί με έλλειψη αυτής, εκ των προεκτεθέντων συνάγεται ότι οι υπεύθυνες δηλώσεις που έχει προσκομίσει ο προσφεύγων ως δικαιολογητικά κατακύρωσης δεν φέρουν υπογραφή κατά παράβαση των διατάξεων της διακήρυξης και της ισχύουσας νομοθεσίας, με αποτελέσμα την έλλειψη εκ μέρους του προσφεύγοντος απόδειξης της μη συνδρομής των λόγων αποκλεισμού και του κριτηρίου επιλογής που αφορούν οι κατατεθείσες υπεύθυνες δηλώσεις. Αβασίμως δε ισχυρίζεται ο προσφεύγων ότι με τις διευκρινίσεις επιβεβαίωσε ότι διαθέτει έγκυρη ψηφιακή υπογραφή από το έτος 2017, προσκομίζοντας τα σχετικά πιστοποιητικά και άρα δεν συντρέχει ανυπαρξία πιστοποιητικού διότι η αναθέτουσα αρχή απέρριψε την προσφορά του με την αιτιολογία ότι η τεθείσα στις υπεύθυνες δηλώσεις ψηφιακή υπογραφή της οποίας η διάρκεια ισχύος δεν ταυτίζεται με την αναφερόμενη στα διευκρινιστικά έγγραφα δεν έχει εκδοθεί από πιστοποιημένο πάροχο και συνεπώς δεν διαθέτει έγκυρο πιστοποιητικό. Ομοίως αβασίμως ισχυρίζεται ο προσφεύγων ότι η αναθέτουσα αρχή απέρριψε την προσφορά του δίχως να ελέγξει τα έγγραφα που προσκόμισε με τις διευκρινίσεις, καθώς, ως προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου αφενος τα στοιχεία αυτά ελήφθησαν υπόψη από την Επιτροπή Διαγωνισμού και μάλιστα απεστάλησαν και στην ΑΠΕΔ προς έλεγχο, αφετέρου τα προσκομισθέντα διευκρινιστικά στοιχεία ουδόλως αναιρούν τη διαπίστωση περί μη εγκυρότητας της ψηφιακής υπογραφής του προσφεύγοντος που τέθηκε στις υπεύθυνες δηλώσεις που προσκομίστηκαν ως δικαιολογητικά κατακύρωσης. Επομένως, ορθώς και κατά δεσμία αρμοδιότητα η αναθέτουσα αρχή απέρριψε την προσφορά του προσφεύγοντος ως εκ τούτου ο πρώτος λόγος της προσφυγής τυγχάνει απορριπτέος ως αβάσιμος. 44.Επειδή, δοθέντος ότι, ως έχει ήδη εκτεθεί υπό σκέψη 11, ο δεύτερος λόγος της προδικαστικής προσφυγής που αφορά τη μη νομιμότητα της κατάπτωσης της εγγυητικής επιστολής του προσφεύγοντος στερείται αντικειμένου, η υπό εξέταση προσφυγή πρέπει να απορριφθεί εν συνόλω.

Η απόφαση 1157/2025 του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά τη συνεκδίκαση δύο προσφυγών ανάκλησης από την Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας και την εταιρεία Dotsoft A.E. οι οποίες στρέφονταν κατά της 19/2025 Πράξης της Επιτρόπου στην ΠΕ Φθιώτιδας. Η Επίτροπος είχε κρίνει ότι κωλυόταν η υπογραφή σύμβασης για την παροχή υπηρεσιών Internet of Things (IoT) για την αγροτική παραγωγή, αξίας 350.000 ευρώ (πλέον ΦΠΑ), λόγω μη νόμιμου όρου της διακήρυξης. Ο όρος αυτός αφορούσε την απόδειξη οικονομικής επάρκειας με βάση τον κύκλο εργασιών των ετών 2020, 2021 και 2022, εξαιρώντας το πλησιέστερο έτος 2023, κρίνοντας ότι περιόριζε τον ανταγωνισμό. Το Δικαστήριο συμφώνησε με την Επίτροπο ως προς τη μη νομιμότητα του όρου. Ωστόσο, έκρινε ότι η διαπιστωθείσα πλημμέλεια δεν ήταν ουσιώδης στην προκειμένη περίπτωση, καθώς δεν αποδείχθηκε ότι αλλοίωσε τους όρους του ανταγωνισμού ή οδήγησε σε αποκλεισμό διαγωνιζομένων. Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο δέχτηκε τις προσφυγές, ανακάλεσε την Πράξη και αποφάνθηκε ότι δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης μεταξύ των προσφευγόντων.

Η προσφεύγουσα αιτείται την ακύρωση της απόφασης της Οικονομικής Επιτροπής της αναθέτουσας αρχής, η οποία κρίνει αποδεκτή την προσφορά της παρεμβαίνουσας εταιρείας και την ανάδειξή της ως προσωρινής αναδόχου για το έργο «Διευθέτηση Κεντρικού Χειμάρρου ...». Επίσης, ζητά να αναδειχθεί η ίδια ως προσωρινή ανάδοχος και να της ανατεθεί η εκτέλεση του έργου. Το αντικείμενο της σύμβασης αφορά τη διευθέτηση κεντρικού χειμάρρου με συνολικό προϋπολογισμό 1.048.387,10 ευρώ (χωρίς ΦΠΑ). Η προσφυγή θεμελιώνεται στον ισχυρισμό ότι η προσφορά της παρεμβαίνουσας υποβλήθηκε με μη έγκυρη ψηφιακή υπογραφή (χαλαρής αποθήκευσης), παραβιάζοντας ουσιώδεις όρους της διακήρυξης.

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ:Ζητείται η ανάκληση της 65/2019 Πράξης του Επιτρόπου της 2ης Υπηρεσίας Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στο Ν. Ηρακλείου, με την οποία κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή του υποβληθέντος για προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας σχεδίου σύμβασης μεταξύ της Δ.Ε.Υ.Α….. και της εταιρείας «… Α.Ε.», με αντικείμενο την «Προμήθεια Υδρομέτρων και Υλικών Συντήρησης Δικτύων Ύδρευσης-Αποχέτευσης» και συμβατικό τίμημα 312.968,59 ευρώ (μη συμπεριλαμβανομένου του Φ.Π.Α.).(....)Περαιτέρω, το γεγονός ότι η Επιτροπή Διαγωνισμού προέβη η ίδια στη διόρθωση των συγκεκριμένων υπολογιστικών σφαλμάτων της οικονομικής προσφοράς της αναδόχου (...), δεν συνιστά στη συγκεκριμένη περίπτωση ουσιώδη νομική πλημμέλεια που να κωλύει την υπογραφή του ελεγχόμενου σχεδίου σύμβασης, δοθέντος ότι η εταιρεία «… Α.Ε.», έστω κι αν δεν κλήθηκε εγγράφως να παράσχει διευκρινίσεις (...), δεν αντέλεξε στην ως άνω διόρθωση, όταν της κοινοποιήθηκε η απόφαση ανάδειξής της ως προσωρινής αναδόχου με συνολικό ποσό 312.968,59 ευρώ, χωρίς ΦΠΑ.Ανακαλεί την 65/2019 Πράξη του Επιτρόπου της 2ης Υπηρεσίας Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στο Ν. Ηρακλείου.Αποφαίνεται ότι δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου σύμβασης μεταξύ της Δ.Ε.Υ.Α…. και της εταιρείας «… Α.Ε.», με αντικείμενο την «Προμήθεια Υδρομέτρων και Υλικών Συντήρησης Δικτύων Ύδρευσης-Αποχέτευσης», αντίγραφο του οποίου τηρείται στο αρχείο της Γραμματείας του Δικαστηρίου.

Ο προσφέρων (προσφεύγων) επιδιώκει την ακύρωση της απόφασης με αριθμό 65628/3908/31.07.2018 του Συντονιστή της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αττικής, η οποία απέρριψε την προσφορά του στον διαγωνισμό για την εκτέλεση (1) αμετάκλητων πρωτοκόλλων κατεδάφισης σε περιοχές αιγιαλού και παραλίας του Δήμου Αίγινας και (2) κατεδάφισης πολεοδομικών αυθαιρέτων σε κοινόχρηστους χώρους και προστατευόμενες περιοχές της Ανατολικής Αττικής. Ο προσφέρων υποστηρίζει ότι η απόρριψη της προσφοράς του ήταν παράνομη, καθώς θεωρεί ότι το ΤΕΥΔ (Τυποποιημένο Έντυπο Υπεύθυνης Δήλωσης) της συνεργαζόμενης εταιρείας δεν απαιτούσε ψηφιακή υπογραφή και ότι η αναθέτουσα αρχή έπρεπε να θεωρήσει έγκυρη την υποβολή του. Επιπλέον, ισχυρίζεται ότι η προσφορά του ήταν πλέον συμφέρουσα οικονομικά.