Η Πράξη 33/2025 του ΣΤ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά τον έλεγχο νομιμότητας σχεδίου τροποποίησης της σύμβασης 03/2024 μεταξύ του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων (Ε.Ο.Φ.) και ενός αναδόχου. Η τροποποίηση αφορούσε την ενεργοποίηση μέρους του δικαιώματος προαίρεσης, ώστε ο Ε.Ο.Φ. να προμηθευτεί επιπλέον 300.000.000 αυτοκόλλητες ετικέτες γνησιότητας φαρμάκων στην ίδια συμβατική τιμή μονάδας. Το Κλιμάκιο αποφάνθηκε ότι το σχέδιο τροποποίησης υποβλήθηκε απαραδέκτως για προσυμβατικό έλεγχο. Αυτό συνέβη διότι η νομιμότητα της πρόβλεψης του δικαιώματος προαίρεσης είχε ήδη ελεγχθεί και κριθεί νόμιμη κατά τον αρχικό προσυμβατικό έλεγχο με την Πράξη 545/2023, και η ενεργοποίηση αυτού του δικαιώματος ανάγεται στο στάδιο εκτέλεσης της σύμβασης, καθιστώντας το Κλιμάκιο αναρμόδιο για περαιτέρω έλεγχο.

Απαραδέκτως υποβάλλεται για έλεγχο νομιμότητας ενώπιον του Κλιμακίου του Έλεγκτικού Συνεδρίου, αυτοτελώς σχέδιο σύμβασης, που συνήφθη κατ' ενάσκηση δικαιώματος προαίρεσης καθόσον θα έπρεπε να είχε ελεγχθεί στο πλαίσιο αρχικής σύμβασης, στην οποία είχε προβλεφθεί η δυνατότητα της αναθέτουσας αρχής για την άσκηση του σχετικού δικαιώματος προαίρεσης. Και τούτο διότι σε περίπτωση σύναψης σύμβασης στην οποία επιφυλάσσεται δικαίωμα προαίρεσης υπέρ της αναθέτουσας αρχής, στον έλεγχο νομιμότητας του Έλεγκτικού Συνεδρίου υπόκειται, κατ' άρθρο 19 παρ.7 του π.δ/τος 774/1980, η σύμβαση στο σύνολό της, συμπερι¬λαμβανομένου και του δικαιώματος προαίρεσης. Σε περίπτωση που η αναθέτουσα αρχή, μη συνυπολογίζοντας την οικονομική αξία του δικαιώματος προαίρεσης, δεν υποβάλλει το αρχικό σχέδιο σύμβασης για έλεγχο νομιμότητας, απαραδέκτως υποβάλλει αυτοτελώς στη συνέχεια και δη μετά την άσκηση του δικαιώματος προαίρεσης το σχετικό σχέδιο σύμβασης για έλεγχο νομιμότητας.

Παροχή ταχυδρομικών υπηρεσιών...Με δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά παραπάνω, δεν καταλείπεται πεδίο για την άσκηση προσυμβατικού ελέγχου νομιμότητας επί του υποβληθέντος σχεδίου «τροποποίησης», καθόσον αυτό δεν περιλαμβάνει πράγματι τροποποιητική συμφωνία, ώστε να υπάγεται ανεξαρτήτως ποσού σε προσυμβατικό έλεγχο, αλλά αφορά σε ενεργοποίηση δικαιώματος προαίρεσης – παράτασης, το οποίο, ως όρος της οικείας διακήρυξης (άρθρα Α.2 και Α.3) που διέπει τη σύμβαση, έχει περιληφθεί στους όρους της 16130978-3/20.5.2016 αρχικής σύμβασης (βλ. άρθρο 14 αυτής) και ήδη διέλθει τον προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας. Ως εκ τούτου οποιαδήποτε κρίση ως προς τους όρους άσκησης του δικαιώματος προαίρεσης δεν ανάγεται σε προσυμβατικό στάδιο αλλά αφορά στην εκτέλεση συμβατικού όρου και συνεπάγεται επάνοδο σε ήδη οριστικά κριθέντα ζητήματα (VI Τμ. 1534/2014). Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, το Κλιμάκιο δεν έχει αρμοδιότητα επανελέγχου του υποβληθέντος συμφωνητικού που αφορά σε ενεργοποίηση από την αναθέτουσα αρχή δικαιώματος προαίρεσης – παράτασης, το οποίο είχε περιληφθεί σε ήδη ελεγχθέν προσυμβατικώς από το Ελεγκτικό Συνέδριο σχέδιο σύμβασης.

Η απόφαση αφορά τον έλεγχο νομιμότητας του σχεδίου τροποποίησης της από 2.4.2024 σύμβασης του Φορέα Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Στερεάς Ελλάδος (Φο.Δ.Σ.Α.) για την παροχή υποστηρικτικών υπηρεσιών. Το σχέδιο τροποποίησης, ποσού 312.081,69 ευρώ πλέον ΦΠΑ, προέβλεπε την ενεργοποίηση δικαιώματος προαίρεσης για την κάλυψη επιδομάτων λόγω αναπροσαρμογής του μισθολογίου για 41 εργαζόμενους στη Μονάδα Επεξεργασίας Απορριμμάτων (ΜΕΑ) Θήβας. Το Κλιμάκιο έκρινε ότι η τροποποίηση δεν μπορεί να στηριχθεί στη ρήτρα αναθεώρησης (άρθρο 132 παρ. 1 περ. α΄), ούτε στις απρόβλεπτες περιστάσεις (άρθρο 132 παρ. 1 περ. γ΄), καθώς η δυσκολία προσέλκυσης εξειδικευμένου προσωπικού μπορούσε να προβλεφθεί. Συνεπώς, κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου τροποποίησης.

Η Πράξη 393/2024 του Ζ΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά τον έλεγχο νομιμότητας του σχεδίου «τροποποίησης» της σύμβασης του Δήμου Φιλοθέης-Ψυχικού για τις υπηρεσίες φύλαξης κτιρίων, η οποία έληξε στις 30.3.2024 μετά την άσκηση του δικαιώματος προαίρεσης. Το Κλιμάκιο έκρινε ότι οι μεταγενέστερες αναθέσεις, συμπεριλαμβανομένης της υποβληθείσας για έλεγχο παράτασης έως τις 15.12.2024, δεν αποτελούν επιτρεπτή τροποποίηση της αρχικής σύμβασης, αλλά νέα αυτοτελή ανάθεση υπηρεσιών, καθότι η τροποποίηση μπορεί να λάβει χώρα μόνο κατά τη διάρκεια εκτέλεσης της κύριας σύμβασης. Ωστόσο, διαπιστώθηκε ότι η προϋπολογιζόμενη δαπάνη της εν λόγω ανάθεσης (€221.774,20 πλέον ΦΠΑ) υπολείπεται του κατώτατου ορίου των €300.000 (χωρίς ΦΠΑ) που απαιτείται για τον υποχρεωτικό προσυμβατικό έλεγχο από το Ελεγκτικό Συνέδριο (άρθρο 324 του ν. 4700/2020). Κατά συνέπεια, το σχέδιο σύμβασης κρίνεται απαράδεκτο προς έλεγχο ενώπιον του Κλιμακίου.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ:ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΠΡΟΑΙΡΕΣΗΣΜε τα δεδομένα αυτά και ενόψει των οριζομένων στο άρθρο 11 της διακήρυξης και στην οικεία σύμβαση, δεν καταλείπεται πεδίο για την άσκηση προσυμβατικού ελέγχου νομιμότητας επί του υποβληθέντος σχεδίου, καθώς αυτό αφορά σε σύμβαση που συνάπτεται για την ενεργοποίηση δικαιώματος προαίρεσης, που είχε περιληφθεί στο κείμενο της οικείας διακήρυξης και της συναφθείσας σύμβασης και έχει ήδη διέλθει τον προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας. Ως εκ τούτου, οποιαδήποτε κρίση ως προς τους όρους άσκησης του δικαιώματος προαίρεσης δεν ανάγεται σε προσυμβατικό στάδιο, αλλά αφορά στην εκτέλεση συμβατικού όρου.

Η Πράξη 40/2025 του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφορά τον έλεγχο νομιμότητας σχεδίου σύμβασης μεταξύ της ΟΣΕ Α.Ε. και της εταιρείας ΑΤΕ, σχετικά με την κατασκευή του κλάδου γραμμής προς τον παλαιό Σ.Σ. Μεγάρων, συμβατικής δαπάνης 8.331.816,38 ευρώ, μέσω ενεργοποίησης δικαιώματος προαίρεσης. Το Κλιμάκιο είχε προηγουμένως επιφυλαχθεί ως προς τη νομιμότητα της προαίρεσης, καθώς έλειπε η Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων για το συγκεκριμένο τμήμα. Μετά την έκδοση της ΥΠΕΝ/ΔΙΠΑ/115119/7515/15.10.2024 απόφασης, κρίνεται ότι το δικαίωμα προαίρεσης είναι νόμιμο, αφού πληρώθηκε ο όρος ενεργοποίησής του. Κατά τα λοιπά, το οικείο σχέδιο σύμβασης εισάγεται απαραδέκτως για έλεγχο.

Ενόψει των εκτεθέντων στις σκέψεις 1-4, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η ελεγχόμενη 1η τροποποίηση της 0093Μ/20 συμφωνίας-πλαίσιο παρίσταται μη ουσιώδης. Και τούτο, διότι υπάγεται στις ρητά αναφερόμενες στην παρ. 1 του άρθρου 132 του ν. 4412/2016 τοιαύτες (μη ουσιώδεις τροποποιήσεις), αναγόμενη σε υποκατάσταση του αρχικού αναδόχου (.....), συνεπεία μερικής διαδοχής του, λόγω εταιρικής αναδιάρθρωσης (διάσπαση δι’ απόσχισης κλάδου, ο οποίος εισφέρεται στη νεοσυσταθείσα εταιρεία) και δη από νέο ανάδοχο (….), του οποίου αποκλειστικός μέτοχος παρίσταται ο αρχικός ανάδοχος. Συνακόλουθα, ως μη ουσιώδης, η εν λόγω τροποποίηση και, κατά συνεκδοχή, το περιέχον αυτή σχέδιο της 1ης τροποποίησης της 0093Μ/20 συμφωνίας-πλαίσιο δεν υπάγεται, κατ’ άρθρα 324 παρ. 5 περ. α΄ του ν. 4700/2020 και 132 παρ. 6 περ. α΄ του ν. 4412/2016, στον προσυμβατικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου.. Τούτων δοθέντων, το Κλιμάκιο κρίνει ότι το σχέδιο της Πρώτης (1ης) Τροποποίησης της 0093Μ/2020 συμφωνίας-πλαίσιο, ανεξαρτήτως της υποχρεωτικότητας υπογραφής του, προς τον σκοπό ορθής αποτύπωσης του προσώπου του αντισυμβαλλομένου, απαραδέκτως υποβλήθηκε για προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας ενώπιον του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

ΑΝΑΘΕΣΗ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΟΡΤΩΣΗΣ:Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη σκέψη 2, δεν καταλείπεται πεδίο για την άσκηση προσυμβατικού ελέγχου νομιμότητας επί του υποβληθέντος σχεδίου, καθόσον αυτό αφορά σε ενεργοποίηση δικαιώματος προαίρεσης, το οποίο έχει περιληφθεί στους όρους της αρχικής σύμβασης, το σχέδιο της οποίας έχει ήδη διέλθει τον προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας και έχει κριθεί νόμιμο με την  705/2022 πράξη του Ζ΄ Κλιμακίου. 

Εξάλλου, στην παρ. 1 του άρθρου 8 του π.δ. 60/2007 «Προσαρμογή της Ελληνικής Νομοθεσίας στις διατάξεις της Οδηγίας 2004/18/ΕΚ "περί συντονισμού των διαδικασιών σύναψης δημοσίων συμβάσεων έργων, προμηθειών και υπηρεσιών", όπως τροποποιήθηκε με την Οδηγία 2005/51/ΕΚ της Επιτροπής και την Οδηγία 2005/75/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 16ης Νοεμβρίου 2005» (ΦΕΚ Α΄ 64) ορίζεται ότι «Ο υπολογισμός της εκτιμώμενης αξίας μιας δημόσιας σύμβασης βασίζεται στο συνολικό πληρωτέο ποσό, εκτός ΦΠΑ, όπως προσδιορίζεται από την αναθέτουσα αρχή. Στον υπολογισμό αυτό, λαμβάνεται υπόψη το εκτιμώμενο συνολικό ποσό, συμπεριλαμβανομένων τόσο του τυχόν προβλεπόμενου δικαιώματος προαιρέσεως όσο και των τυχόν παρατάσεων της σύμβασης. …» (βλ. και άρθρο 9 παρ.1 της Οδηγίας 2004/18/ΕΚ). Από τις ανωτέρω διατάξεις συνάγεται ότι το Ελεγκτικό Συνέδριο ελέγχει τη νομιμότητα των συμβάσεων παροχής υπηρεσιών, πριν την υπογραφή τους, εφόσον η προϋπολογιζόμενη γι’ αυτές δαπάνη, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη ο αναλογών φόρος προστιθέμενης αξίας (βλ. άρθρο 19 του ν.3193/2003), υπερβαίνει το ποσό του ενός εκατομμυρίου (1.000.000,00) ευρώ. Σε περίπτωση δε σύναψης σύμβασης στην οποία επιφυλάσσεται δικαίωμα προαιρέσεως υπέρ της Αναθέτουσας Αρχής, στον έλεγχο νομιμότητας του Ελεγκτικού Συνεδρίου υπόκειται, κατά την έννοια της διάταξης της παρ. 19 του άρθρου 7 του π.δ.774/1980, όπως ισχύει, η σύμβαση στο σύνολό της, συμπεριλαμβανομένου και του δικαιώματος προαιρέσεως. Προς τούτο, σε περίπτωση που η Αναθέτουσα Αρχή, μη συνυπολογίζοντας την οικονομική αξία του δικαιώματος προαίρεσης, δεν υποβάλει το αρχικό σχέδιο για έλεγχο, απαραδέκτως υποβάλλει αυτοτελώς στη συνέχεια και δη μετά την άσκηση του δικαιώματος προαίρεσης, το εκτελεστικό του σχετικού δικαιώματος σχέδιο σύμβασης για έλεγχο νομιμότητας (βλ. πράξεις Ζ΄ Κλιμακίου 22, 32, 33 και 34/2007). Συνεπώς, δεν υπάγονται το πρώτον ή εκ νέου στον κατά τις ως άνω διατάξεις προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας τυχόν πρόσθετες συμφωνίες μεταξύ αναθέτουσας αρχής και αναδόχου σε εκτέλεση συμβατικού όρου ή κατά ενεργοποίηση σχετικού δικαιώματος προαίρεσης, που έχει περιληφθεί σε ήδη υφιστάμενη σύμβαση (πρβλ Πρ Ζ’ Κλιμ ΕλΣυν 302/2008, 123/2010).